Interview met Tiphaine, lid van ‘Alternatywa Socjalistyczna’, de Poolse zusterorganisatie van LSP
Op 3 oktober staakten 150.000 Poolse vrouwen voor het recht op abortus. Naar aanleiding van de protestbeweging tegen de verstrenging van de abortuswet in Polen, spraken we met Tiphaine van Alternatywa Socjalistyczna, onze zusterorganisatie in Polen die bijzonder actief is in de beweging voor vrouwenrechten.
Waar komt het idee vandaan om abortus volledig te verbieden en hoe is het gesteld met vrouwenrechten in Polen?
“Het is al enkele jaren dat de Kerk en zogenaamde pro-lifegroepen stellen dat ze abortus volledig willen verbieden. De Kerk voert de druk op om haar invloed op de Poolse politiek te bevestigen. Een groep conservatieve advocaten heeft gebruik gemaakt van de aanstelling van een conservatieve regering om hun wetsvoorstel tot in het parlement te krijgen. Maar die conservatieve partij, PiS, werd verkozen op basis van sociale beloftes en niet op basis van een reactionair programma. De pro-lifebeweging verzamelde voldoende handtekeningen om haar voorstel te kunnen neerleggen in het parlement en verplichtte daarmee de regering om de kwestie van abortus op tafel te leggen. Op dit moment heeft het establishment geen concrete baat bij een verbod op abortus. Het voorstel is louter ideologisch.
“De anti-abortuspolitiek heeft een dramatisch effect op het leven van vrouwen. De huidige abortuswet (die abortus enkel toelaat in geval van verkrachting of incest, gevaar voor het leven van de vrouw of ernstige misvorming van de foetus) betekent niet dat er geen abortussen plaatsvinden. Maar wel dat die gebeuren in slechte omstandigheden. Er wordt geschat dat er jaarlijks 80.000 à 200.000 Poolse vrouwen een abortus laten uitvoeren. Heel wat vrouwen reizen daarvoor naar het buitenland, anderen laten de abortus illegaal uitvoeren in Polen. Bovendien stelt de Poolse wet dat dokters op basis van hun geloof kunnen weigeren om contraceptie voor te schrijven. Ook een legale abortus kan geweigerd worden op basis van het geloof van de geneesheer.
“In het algemeen remt de druk van reactionaire stromingen elke vooruitgang op vlak van vrouwenrechten af. Seksuele voorlichting bestaat niet in het Poolse onderwijs. Er zijn echter wel gevallen bekend van priesters die les geven over contraceptie en daarbij jonge vrouwen doen geloven dat de pil zou leiden tot baardgroei! Enkele jaren geleden weigerde de Poolse regering om de Europese Conventie voor de Strijd tegen Geweld op Vrouwen te ratificeren omdat het zou ingaan tegen het idee van het traditionele Poolse gezin…”
Hoe werd het verzet georganiseerd?
“Hoofdzakelijk via sociale media en op een erg spontane manier. Niemand weet exact wie de datum van de vrouwenstaking gelanceerd heeft noch wanneer deze gelanceerd werd, noch waar het idee vandaan kwam om de deelnemers te vragen om zich in het zwart te kleden. Vooral de populariteit van het idee op het internet maakte dat de beweging dit idee massaal overnam. Verschillende georganiseerde vrouwenbewegingen hebben heel wat actievoorstellen gedaan, maar zelfs het comité dat werd opgericht na de betogingen van april (naar aanleiding van de anti-abortusuitlatingen van de premier) heeft geen leidinggevende rol gespeeld in deze strijd.
“In verschillende middelbare scholen hebben vrouwelijke scholieren campagne gevoerd om groepsfoto’s te nemen in zwarte kledij en om nadien samen naar de betoging te gaan. Dit is een erg positieve ontwikkeling aangezien er geen politieke traditie bestaat in het Poolse secundair onderwijs. De enige politieke strekkingen die er doorgaans hun ideeën verspreiden zijn jammer genoeg extreemrechtse stromingen.
“Het spontane karakter van deze mobilisatie toont het enorme potentieel voor een strijd voor het recht op abortus. Maar het gebrek aan structuren en ervaring van de beweging beperken de inhoud en de mogelijkheden ervan: vaak verbieden de initiatiefnemers van de mobilisaties politiek materiaal opdat de beweging niet zou worden ‘gerecupereerd’. Tegelijk laten ze wel ruimte voor liberale politici die de beweging willen kanaliseren naar een louter verdedigen van het ‘’compromis’’ van de huidige wetgeving.”
Is dit de eerste maal dat een dergelijke beweging plaatsvindt?
“In 1993, toen het recht op abortus beperkt werd tot de drie reeds aangehaalde situaties, kwamen vrouwen op straat om hun rechten te verdedigen. Voordien, sinds 1956, konden vrouwen kiezen voor abortus omwille van “sociale redenen.” Maar in 1993 was een grote beweging zoals we die vandaag kennen niet mogelijk omwille van de enorme achteruitgang van linkse ideeën ten gevolge van de val van het stalinisme.”
Waar komt het idee van een vrouwenstaking vandaan?
“Het idee is afkomstig uit IJsland waar vrouwen in 1975 staakten. Ze staakten tegen de dubbele dagtaak en de loonkloof. Niet alleen op de werkvloer, ook in het huishouden werd gestaakt. 90% van de vrouwen hebben daar toen aan deelgenomen!
“Deze staking lag aan de basis van de beweging van 3 oktober in Polen. Toch zijn beide stakingen niet te vergelijken. Vrouwen moesten een dag verlof opnemen om aan de staking te kunnen deelnemen. De vakbonden riepen niet op tot staking en hebben er ook niet voor gemobiliseerd. Ook niet toen de vakbond OPZZ de beweging officieel ondersteunde. De meeste vrouwen konden pas na hun werkdag aansluiten bij de betoging. ”
Welke invloed had de val van het stalinisme op de sociale strijd?
“Door de decennialange afwezigheid van onafhankelijke arbeidersorganisaties, en met het verraad van Solidarnosc, lag de sociale beweging in puin bij de val van het oude dictatoriale regime. De syndicale beweging is altijd aanwezig geweest, zeker in de belangrijke bastions van de arbeidersklasse, zoals de mijnen. Er ontstonden de voorbije jaren wel grote syndicale bewegingen, harde stakingen en grote mobilisaties. Maar gedurende lange tijd was het erg moeilijk om te spreken over een alternatief op het systeem. Er was een sterk anti-partij en anti-politiek gevoel. Deze stemming lijkt te veranderen naarmate verschillende partijen in de praktijk getest worden. De nieuwe generatie heeft het propaganda-offensief van de jaren 1990 niet meegemaakt en staat meer open voor linkse ideeën.”
De regering lijkt op haar voorstel terug te komen. Is dit werkelijk zo?
“De omvang van de beweging zorgde bij de conservatieve partij ( PiS) voor verdeeldheid over de manier waarop ze zouden reageren. Kaczynski (voormalige eerste minister en huidige voorzitter van de partij) pleitte voor het verwerpen van het wetsvoorstel en wist de meerderheid van de PiS-leiding achter zich te scharen. Maar in dezelfde periode bereidde de PiS een wetsvoorstel voor dat abortus verbiedt in geval van misvorming bij de foetus. Vandaag getuigen PiS politici dat wat gebeurde immoreel is en dat het wetsvoorstel behouden had moeten blijven. Het is zeker dat de regering het wetsvoorstel opnieuw op tafel zal leggen wanneer ze de mogelijkheid daartoe ziet.”
Wat zijn de perspectieven voor de verderzetting van de beweging?
“Er is een nieuwe actiedag voorzien, maar deze keer zonder ‘stakingsaanzegging’. Als de regering de komende periode kan laten uitschijnen dat ze haar abortusproject stopzet en indien de mobilisaties beperkt blijven tot verzet tegen een volledig verbod op abortus, kan de beweging verzwakken. Om te vermijden dat het momentum verloren gaat, moeten we een volledige legalisering van abortus eisen en dit verbinden aan de kwestie van levensomstandigheden van vrouwen vandaag.
“Opdat vrouwen een werkelijke keuze zouden hebben, moeten we gratis en toegankelijke contraceptie eisen, toegankelijke gezondheidszorg, degelijke kinderopvang maar ook de zekerheid dat kinderen een toekomst hebben in deze samenleving. Er is nog een lange weg te gaan. Maar de strijd voor een vrije en gratis abortus uitbreiden met deze eisen zal de beweging in staat stellen om bredere lagen aan te trekken.”
Welke rol speelde Alternatywa Socjalistyczna in deze beweging ?
“Op 3 oktober verdeelden we heel veel pamfletten en hadden we een speciale editie van van onze krant, die opriep om zich niet te beperken tot het verdedigen van het “compromis” maar om te strijden voor vrije en gratis abortus. Alternatywa Socjalistyczna is van bij haar ontstaan aanwezig in de strijd voor het recht op abortus, en sinds enkele maanden werken we ook nauw samen met de initiatieven die de betogingen van april 2016 hebben verdergezet tot de huidige beweging.”
