Woonbeleid van de SP-a. Armoe troef!

Op 17 maart presenteerde het sociaal progressief "alternatief" haar verkiezingsprogramma over wonen. De SP-a opende het programma zoals iedere traditionele partij door te stellen dat: " elke Vlaming recht heeft op een goed en betaalbaar dak boven zijn hoofd" of om het met de woorden van Norbert De Batselier te zeggen: "Wat we willen is eenvoudig (sic): voor iedereen een goed en betaalbaar dak boven het hoofd. We willen een woonbeleid voor àlle Vlamingen. Daarom mag het woonbeleid niet verengd worden tot sociale huisvesting alleen."

Karel Mortier

De vraag is nu uiteraard of het programma van SP-a een antwoord biedt op de problemen en volstaat om die belofte, die ze overigens iedere verkiezing maken, te realiseren. De laatste uitspraak van De Batselier is overigens vreemd. Maar een klein deel van de 80 miljard € die jaarlijks wordt besteed aan huisvesting gaat immers naar sociale woningen. Eigenlijk is er dus nooit echt veel aandacht geweest voor sociale huisvesting in Vlaanderen. De Standaard schreef over de plannen van de SP-a dat ze "duur en ambitieus" waren maar is dat wel zo? Als er momenteel meer dan 72.800 gezinnen op een wachtlijst voor een sociale woning staan is het dan ambitieus om er de komende 5 jaar amper 15.000 te bouwen? Is het ambitieus om 189 miljoen € te weg te gooien aan de zoveelste fiscale maatregel om eigendomsverwerving te stimuleren?

In 2001 schreef de SP-a zelf nog dat 15.000 bijkomende sociale woningen het absolute minimum waren. Vandaag zegt Norbert De Batselier dat: "Er nogal wat discussie is over de vraag of de beloofde 15.000 (sociale) woningen af zullen zijn. SP-a doet niet mee aan dat soort discussies. Wat echt belangrijk is, is dat het niet bij virtuele huizen blijft. We willen echte stenen huizen." In realiteit zou nog niet de helft van de beloofde 15.000 bijkomende sociale woningen gerealiseerd zijn. Dit belet de regering echter niet om vlak voor de verkiezingen te stellen dat ze hun beloftes zijn nagekomen. De 72.800 gezinnen op een wachtlijst denken daar wellicht iets anders over. Een toename overigens van meer dan 10.000 op 4 jaar tijd!

Sociale huisvesting. Voor wie en hoe lang nog?

De komende 5 jaar wil de SP-a "opnieuw" 15.000 bijkomende sociale woningen bouwen. Wat vroeger het "absolute minimum" heette noemt men nu een "ambitieus" plan. De SP-a wil daarbovenop nog eens de "sociale mix" verbeteren door sociale huurwoningen te verkopen en de inkomensgrenzen om recht te hebben op een sociale woning (nogmaals) te verhogen. De SP-a wil een derde van de nieuwe sociale woningen reserveren voor gezinnen met een inkomen tot 35.000€.

Ja, volgens de SP-a moet ook de "postbode" en zijn werkende partner in een sociale (huur)woning terecht kunnen. Naast de vraag hoelang die "postbode" nog "postbode" zal blijven na de ‘hervormingen’ bij De Post onder leiding van SP-a ministers moet men zich ook de vraag stellen of het wel verstandig is om op een ogenblik dat vele tienduizenden gezinnen op een wachtlijst staan, een derde van de (nieuwe) sociale woning te voorzien voor mensen die vroeger niet in aanmerking kwamen voor een sociale (huur)woning.

De SP-a geeft zelfs toe dat ze op die manier een deel van de tekorten op de begroting van sociale huisvestingsmaatschappijen wil oplossen. In plaats van de sociale mix van sociale woonblokken te verbeteren door de werkloosheid aan te pakken, de uitkeringen te verhogen en te investeren in de verfraaiing van de woonomgeving willen ze mensen met een hoger inkomen aantrekken en sociale woningen verkopen om de problemen weg te moffelen.

De vraag is ook of veel huisvestingsmaatschappijen zelf zitten te wachten op de plannen van de SP-a. (*) De SP-a schetst immers wel een extreem negatief beeld van de huisvestingsmaatschappijen om hun liberale politiek te verantwoorden. Indien het voorstel aanslaat, wat nog valt af te wachten (in Nederland moesten ze de mensen bijna verplichten hun woning te kopen), zullen de maatschappijen hun beste woningen en best betalende sociale huurders verliezen. Het wordt ook moeilijker en duurder om gebouwen te renoveren. Waar ook geen rekening mee wordt gehouden is dat als men eenmaal een sociale woning heeft gekocht men er ook aan vast zit. Nu kan men altijd een mutatie aanvragen als de familiale situatie wijzigt of als er problemen zijn met de buren. Het wordt ook minder evident om te verhuizen als men ergens anders een job heeft gevonden.

De SP-a is dan nog zo hypocriet om te stellen dat: " huurders niet mogen opdraaien voor de financiële problemen bij de sociale huisvestingsmaatschappijen." Als het aan de SP-a ligt zullen sociale huisvestingsmaatschappijen mensen moeten weigeren omdat ze te weinig verdienen! Daarnaast wil de SP-a huisvestingsmaatschappijen nog eens verplichten om woningen buiten het sociaal huurstelsel te bouwen en verhuren, zonder daarvoor extra middelen vrij te maken. Uiteraard vinden we dat mensen met een gemiddeld inkomen ook recht moeten hebben op een betaalbare sociale (huur)woning. Dus ook de "postbode" en zijn werkende partner. Steeds meer mensen hebben problemen om een betaalbare huur- of koopwoning te vinden op de markt. De markt is in geen enkel land in staat om mensen van degelijke en betaalbare woningen te voorzien.

Studies tonen echter aan dat er nood is aan minstens 100.000 bijkomende sociale woningen om de ergste noden op te lossen. In een regio met amper 5.4% sociale huurwoningen kan je de plannen van de SP-a dus moeilijk sociaal noemen. Het past in de politiek van de SP-a om maatschappelijke problemen op te lossen door de slachtoffers ervan te laten verdwijnen uit het straatbeeld. Dit wordt ook impliciet toegegeven in officiële publicaties van o.a stad Gent. In het stadsmagazine die elke Gentenaar maandelijks in de bus krijgt staat dat: "Ongeveer één op tien Gentse woningen tussen 1991 en 2001 werd gerenoveerd. In de toekomst zal deze trend verder gezet worden. Stadsprojecten zoals Zuurstof voor de Brugse Poort zullen daarin een grote rol spelen. Door een park aan te leggen en te investeren in kwaliteitsvolle openbare ruimte maak je de wijk aantrekkelijker en trek je mensen aan die kunnen investeren in hun woning."

De bewoners van de Brugse Poort (een volkswijk in de 19de eeuwse gordel rond het historisch centrum van Gent) hebben volgens stad Gent niet voldoende geld om hun huis te onderhouden en moeten vervangen worden door nieuwe bewoners om de problemen in de wijk op te lossen. De mensen zullen straks de bus moeten nemen om "hun" park te bezoeken omdat de huurprijzen er onbetaalbaar "worden" voor mensen met een laag inkomen. Dat dit de gevolgen zijn van prestigeprojecten blijkt o.a uit De Standaard van 25 februari waarin een artikel stond met als kop: "Huishuur in de Seefhoek wordt onbetaalbaar." Een gevolg van een aantal (prestige)projecten van de stad Antwerpen in de wijk. Krijgen we binnenkort vergelijkbare artikels over de Brugse Poort? Ja, als het van stad Gent afhangt.

De SP-a ziet zoals we van een ‘moderne’ sociaal-democratische partij kunnen verwachten ook heel wat heil in de samenwerking met de privé. Wellicht ziet de privé zelf ook heel wat in de samenwerking met de SP-a om in ieder geval een deel van het extra geld voor sociale huisvesting door te kunnen sluizen naar hun aandeelhouders.

De SP-a, partij van de huurder? Wanneer?

De heer Brinckman schrijft in zijn artikel in De Standaard dat de tijd dat de SP-a enkel opkwam voor (sociale) huurders al even geschiedenis is. De SP-a komt nu op voor alle "mensen" of ze nu een (sociale) woning huren, eigenaar zijn van een woning of dat willen worden. Kortom, de SP-a is niet alleen in de praktijk maar nu ook in theorie een partij geworden zoals alle anderen. In Vlaanderen bestaat dus slechts 5.4% van het totale woningbestand uit sociale (huur)woningen tegenover 40% in Nederland en een gemiddelde van 17% in de rest van Europa. Het is wellicht daarom dat ze in hun programma de Tatcheriaanse zin schrijven dat: "een land niet echt sociaal is als er veel sociale woningen zijn, wel als de wachtlijsten voor die woningen kort zijn." Het enigste probleem is uiteraard dat de wachtlijsten lang zijn en in de toekomst alleen maar langer zullen worden door de toename van tijdelijk en slecht betaalde werk, verdunning van de gezinnen, immigratie en uiteraard de liberale beleidsvoorstellen van de SP-a zelf.

Meer dan 45% van de 300.000 woningen van slechte kwaliteit worden bewoond door huurders. Dit wordt overigens ook aangehaald door de SP-a, wellicht als excuus om huurders in de kou te laten staan. Iets meer dan de helft van de huurders besteedt meer dan 20% van hun inkomen aan huur, een vijfde zelfs meer dan 33%. Het is zelfs niet zo uitzonderlijk meer dat mensen meer dan 50% van hun inkomen besteden aan huur. Het is dan ook niet zo verwonderlijk dat de stijging van de huurprijzen de belangrijkste oorzaak is van de toename van de armoede in België. Als men dit leest dan kan men zich toch de vraag stellen wanneer de SP-a iets gedaan zou hebben voor (sociale) huurders? Veel individueel dienstbetoon ter meerdere eer en glorie van de eigen politieke carrière wellicht wel. Maatregelen om de problemen voor een steeds groter wordende groep mensen die niet in staat zijn om een deftige en betaalbare woning te vinden fundamenteel op te lossen hebben we van de SP-a echter nooit gezien.

Afschaffing van de belasting op het hebben van geen geld.

De SP-a wil ook de belasting op het hebben van geen geld afschaffen! U lacht maar het staat echt in het programma van de SP-a. Wellicht een geluk dat de meeste journalisten evenveel kaas hebben gegeten van de huisvestingsproblematiek dan de SP-a. Er bestaat op dit ogenblik een belasting van 1.3% op hypothecaire leningen. De SP-a stelt simplistisch dat mensen die geld hebben minder lenen dan mensen die "geen" geld hebben en dat zo’n belasting dus niet rechtvaardig is. De afschaffing van die belasting zou ongeveer 185 miljoen € kosten.

De SP-a vergeet 1) dat mensen die geen geld hebben überhaupt geen woning kunnen kopen, in totaal zijn 700.000 gezinnen in België niet in staat om een woning te kopen, een vermindering van 1.3% op een lening die ze niet kunnen afsluiten zal daar niets aan veranderen. Om een lening te kunnen afsluiten moet je beschikken over een stabiel en voldoende hoog inkomen en een startkapitaal 2) dat mensen die meer geld lenen niet noodzakelijk armer zijn dan mensen die minder lenen. Mensen met een hoger inkomen kunnen makkelijker een hogere lening afsluiten dan mensen met een lager inkomen.3) dat de afschaffing van de belasting van 1.3% op een hypothecaire lening zo goed als geen invloed zal hebben op de beslissing om al dan niet een woning te kopen. De totale aankoopsom van een woning is daarvoor te groot.

Met dit soort maatregelen versterk je dus alleen maar het Matthëuseffect: "aan wie heeft zal geven worden en wel in overvloed, maar wie niet heeft, hem zal nog ontnomen worden zelfs wat hij heeft." Uit een studie die nota bene deels op vraag van Norbert De Batselier zelf werd gemaakt, maar die hij blijkbaar nooit heeft gelezen, bleek duidelijk dat mensen met een hoger inkomen meer profiteerden van de batterij aan fiscale maatregelen om eigendomsverwerving te stimuleren dan mensen met een laag inkomen. 40% van de beschikbare middelen zou naar de 20% rijksten gaan terwijl de 20% armsten, m.a.w zij die het meest nodig hebben, maar 10% krijgen.

In plaats van daar iets aan te doen en het geld (80 miljard €) efficiënt te gebruiken om de lange wachtlijsten en hoge huurprijzen aan te pakken verspilt men liever nog eens 185 miljoen € aan een maatregel die niet veel zal veranderen. Op die manier is het niet echt moeilijk om een "ambitieus en duur" programma voor te stellen aan de pers. De SP-a stelt dat het budget voor huisvesting met 30% à 40% moet stijgen om hun doelstellingen te realiseren. Van 500 miljoen € naar maximaal 700 miljoen €. De afschaffing van de belasting op hypothecaire leningen alleen al zou de Vlaamse regering jaarlijks 133 miljoen € kosten. In het beste geval blijft dus 67 miljoen € over om de andere ambitieuze plannen te realiseren. Een stijging van amper 17, 2%! Wie zal de ambitieuze plannen van de SP-a dus echt betalen?

Steve Stevaert stelt dan wel dat het hebben van een eigen woning de beste sociale zekerheid is en dat het kopen van een huis een beter pensioensparenplan is dan te beleggen op de beurs. Los van het feit dat het Zilverfonds wel een zeer lege doos moet zijn om dergelijke uitspraken te doen biedt het programma van de SP-a geen enkel antwoord op de bestaande problemen van een steeds groter wordend deel van de bevolking. Wat hebben mensen die op een wachtlijst staan voor een sociale woning aan dit programma? Wat hebben mensen die zich elke maand "blauw" moeten betalen voor een huurwoning op de private en zelfs sociale huurmarkt aan dit programma. Wat hebben mensen die in een krot leven aan het programma van de SP-a?

Aantrekkelijk maken huurmarkt voor… investeerders.

Tekenend voor de "modernisering" van de SP-a is dat ze de privé huurmarkt aantrekkelijker willen maken voor… investeerders! Ze stellen dat de huurmarkt teveel een restmarkt is geworden voor mensen die geen eigen woning kunnen betalen. De SP-a wil het gemakkelijker maken voor investeerders (door de SP-a uiteraard "gewone mensen" genoemd) om te investeren in huizen. Mensen met ‘wat’ spaargeld kunnen volgens De Batselier dankzij deze voorstellen beleggen in vastgoed zonder alle zorgen die daarmee gepaard gaan. De SP-a zou op die manier 3.000 bijkomende huurwoningen op de privé-markt willen realiseren.

De SP-a wil ook huurcommissies oprichten, volgens de SP-a zelf naar een idee van Johan Vande Lanotte die in een ver verleden voor hij voor een carrière koos binnen de sociaal-democratie één van de oprichters was van de wetswinkel in Gent. Een organisatie die o.a informatie gaf aan huurders met problemen. Als een huurder vindt dat hij/zij buitensporig veel moet betalen voor een woning dan kan de huurder naar zo’n huurcommissie gaan. In die huurcommissie zouden vertegenwoordigers zitten van huurders en verhuurders. Die moeten de kwestie onderzoeken en een advies geven over de "rechtvaardige" huurprijs die de huurder zou moeten betalen. In België zijn de huurprijzen op dit ogenblik echter volledig vrij. Er is geen enkele wet die zegt hoeveel huur een verhuurder maximaal mag vragen voor zijn woning. De vraag is dan ook hoeveel indruk zo’n advies van een huurcommissie zal maken op een verhuurder als de verhuurder er wettelijk nog geen rekening mee hoeft te houden?

De SP-a wil wel het huidig budget van 10 miljoen € voor huursubsidies fors verhogen. Alle huurders die op 1 januari 2004 al 4 (!) jaar waren ingeschreven op een wachtlijst voor een sociale woning, moeten een huursubsidie kunnen krijgen. De vraag is echter omdat de huurprijzen nog volledig vrij zijn het niet eerder een verhuurdersubsidie zal worden dan een huursubsidie. De overheid brengt immers meer geld in omloop dan de huurders zelf kunnen betalen wat tot een stijging van de huurprijzen kan leiden. Anderzijds, als je investeerders in vastgoed wil aantrekken wat de SP-a wil doen moet je er uiteraard ook voor zorgen dat het rendement van die investering voldoende hoog zal zijn.

SP-a.: Partij voor de Burger.

De SP-a gebruikt dezelfde argumenten als Thatcher in de jaren 80 om haar politiek aan de "mensen" te verkopen. De verkoop van sociale woningen en het stimuleren van eigendomsverwerving zou goed zijn voor de sociale mix, wat een positieve invloed op de woonomgeving zou hebben, de financiële zekerheid van de mensen zou verbeteren (om die zekerheid weliswaar op andere vlakken direct weer uit te hollen) en de illusie verspreiden dat iedereen een eigendom kan verwerven en dat er dus geen tegenstellingen meer zijn in de samenleving.

Het grote verschil met Thatcher is uiteraard dat het de SP-a in Vlaanderen nooit zal lukken om massaal sociale woningen te verkopen omdat die er in Vlaanderen nu eenmaal niet zijn en als het aan de SP-a ligt ook nooit zullen komen. Een land is volgens de SP-a immers niet sociaal als er veel sociale woningen zijn, wel als de wachtlijsten kort zijn. Er is fundamenteel ook geen verschil meer in visie op huisvesting t.o.v de andere partijen. In de praktijk was die er wellicht al veel langer niet meer.

In een recente studie van het Hoger Instituut van Arbeid (HIVA) staat dat het argument dat Thatcher in de jaren 80 gebruikte: "dat we dat nu ook in Vlaanderen horen, dat door grotere eigendomsverwerving de klassenmaatschappij bekampt wordt, omdat eigendom niet langer het voorrecht is van de hogere en middeninkomens." F. Engels weerlegde dat argument al in 1872 maar blijkbaar is het nog niet tot iedereen doorgedrongen. Proudhon stelde dat de relatie tussen huurder en verhuurder gelijk was aan de relatie tussen arbeider en kapitalist en dat je dus de uitbuiting van de huurders door verhuurder kon stoppen door alle huurders een huis te geven. Stevaert stelt ook dat als mensen een huis kopen i.p.v huren ze geen geld meer in de zakken van de verhuurders moeten steken maar kunnen investeren in hun pensioen. Hun eigen Zilverfonds(je).

Engels stelde echter dat: "de kapitalist in de eerste plaats de gekochte arbeidskracht haar eigen waarde en een meerwaarde laat produceren. In dit geval wordt er dus een extra waarde geproduceerd: de som van de bestaande waarde wordt vergroot. Bij een huurtransactie is de situatie geheel anders. Ongeacht hoeveel de verhuurder de huurder overvraagt, het blijft een overdracht van reeds bestaande, reeds geproduceerde waarde. De arbeider wordt altijd voor een deel van zijn product van arbeid beroofd, onverschillig of zijn arbeid nu boven, beneden of onder zijn waarde wordt beloond; maar de huurder wordt uitsluitend bedrogen in het geval hij wordt gedwongen om meer te betalen dan het huis waard is." Het is kortom een illusie te denken dat je de tegenstelling tussen arbeid en kapitaal kan opheffen door eigendomsverwerving te stimuleren. Een arbeider die een huis bezit wordt m.a.w niet meer of minder uitgebuit dan de arbeider die een woning huurt. In Vlaanderen is het wel zo dat de meeste huurders meer moeten betalen dan hun huis waard is en dat daar uiteraard iets aan gedaan moet worden. De oplossing van dit probleem zou volgens Engels fundamenteel echter niets in de samenleving veranderen.

F. Engels schreef dat als de burgerij iets deed aan de huisvestingsproblematiek ze dat in de eerste plaats puur uit eigen belang deden en dat ze nooit echt een oplossing vonden voor de problemen. In het beste geval verplaatsten ze de problemen alleen maar. Engels spreekt over de ‘methode Haussman’, een Parijs architect om dit te illustreren. "De gangbaar geworden praktijk, om bressen te slaan in arbeiderswijken, met name die welke in het centrum van onze steden liggen ongeacht of dit gebeurt uit overwegingen van volksgezondheid, stadsverfraaiing, vraag naar centraal gelegen zakenpanden, of door de eisen van het verkeer etc… De resultaten zijn overal hetzelfde, al mag de aanleiding nog zo verschillen: de schandaligste straatjes en steegjes verdwijnen, een schitterend succes, dat de bourgeoisie aanleiding heeft zichzelf uitbundig te bejubelen maar de problemen ontstaan onmiddellijk ergens anders, vaak in de onmiddellijke omgeving." Mocht F. Engels vandaag leven dan zou hij wellicht niet spreken over de methode Haussman maar over de methode Beke, Jansens, …

Een ander argument dat we vaak horen om het huisvestingsbeleid in Vlaanderen te rechtvaardigen is de slogan dat de Vlaming met een baksteen in de maag zou zijn geboren. Een Vlaming zou als we sommigen mogen geloven een aangeboren neiging hebben om een eigen huis te kopen/bouwen. Dit soort onzin is echter niet nieuw en bleef niet beperkt tot Vlaanderen. In de 19de eeuw leidde dit ook al tot discussies. Ene herr Sax, een Duits bourgeois-huisvestingsideoloog schreef: "Er is iets eigenaardigs aan het verlangen naar een eigen stuk grond dat de mens is aangeboren: het is een aandrang die zelfs het koortsachtig pulserend economisch leven van tegenwoordig niet heeft kunnen afzwakken. Het is het onbewust aanvoelen van de betekenis van de economische verworvenheid, die in het grondbezit tot uiting komt. Hiermee krijgt ieder mens een veilig houvast: hij is als het ware vast in de aarde geworteld en ieder economisch stelsel vindt hierin zijn meest duurzame grondslag." Engels reageerde daarop door te stellen dat Sax er blijkbaar van uit gaat dat de mens in wezen boer is, waarmee hij uiteraard wees op het conservatief karakter van deze visie.

Het is echter duidelijk dat de reactionaire visie op huisvesting van iemand als Sax een zekere impact heeft gehad op het huisvestingsbeleid in o.a het overwegend katholieke Vlaanderen. De sociaal-democratie in België, laat staan Vlaanderen heeft daar nooit echt een antwoord op geboden of een alternatief op geformuleerd. Het is uiteraard jammer voor de SP-a dat mooie woorden niet volstaan om mensen van een deftige en betaalbare woningen te voorzien. Het programma van de SP-a toont aan dat ze een partij geworden zijn zoals alle andere burgerlijke partijen en dat ze definitief willen breken met hun imago uit het verleden dat ze gezien werden als een partij die enkel opkwam voor de "zwakkere groepen" in de samenleving.

De SP-a is voor een warm Vlaanderen, maar blijkbaar enkel voor zij die er warmpjes inzitten!


* Uit het nieuws van 20 april. De Vereniging van Vlaamse Huisvestingsmaatschappijen trekt naar de Raad Van State om de verkoop van sociale woningen te stoppen. "Wij vrezen dat alleen mensen met hogere inkomens die huizen zullen kunnen kopen. De maatschappijen gaan dus alleen duurdere woningen overhouden die ze dan moet verhuren aan mensen met een laag inkomen", zegt ondervoorzitter Willy Stevens".
Delen:
Printen:

Steun ons: plaats uw boodschap in onze mei-editie!

Voorpagina van De Linkse Socialist

Uw boodschap in onze mei-editie