Zuid-Afrika
Op 14 april werd in Zuid-Afrika voor de derde keer sinds het einde van de Apartheid gestemd. Het ANC van president Thabo Mbeki zal die verkiezingen wellicht winnen, ook al is er groeiende kritiek over de aanpak van het HIV/Aids-probleem, de armoede, werkloosheid en criminaliteit. We publiceren een ingekort artikel geschreven door Weizmann Hamilton van de Democratic Socialist Movement (DSM, onze zusterorganisatie in Zuid-Afrika) vlak voor de verkiezingen.
Het meest opvallende element van de parlementsverkiezingen is de enorme desillusie onder brede lagen van de bevolking. In de aanloop naar de verkieizngen bleek dat, zeker onder jongeren, de opkomst beperkter zou zijn dan bij vorige verkiezingen. Een eerste peiling gaf aan dat slechts 60% van de kiezers zou stemmen, in bepaalde gebieden registreerde aanvankelijk tot slechts 2% van de jongeren zich voor de verkiezingen.
Ondanks het feit dat alles er reeds op wees dat het African National Congress (ANC) een overwinning zou halen bij de verkiezingen, was de leiding gealarmeerd door de mogelijke gevolgen van een erg lage opkomst. De oppositie-partijen bieden geen fundamenteel ander beleid aan dan het ANC en vormen geen bedreiging voor de ANC-greep op de macht. Maar onder bredere lagen is er wel oppositie, ook al wordt die nu vooral tot uiting gebracht door niet te gaan stemmen.
In een poging om de opkomst te stimuleren voerde de Onafhankelijke Verkiezingscommissie (Independent Electoral Commission, IEC) vorig jaar een stevige campagne om kiezers te laten registreren. Het falen van de eerste periode van registratie, werd gevolgd door een poging om bredere lagen aan te spreken. Dit had een zekere impact waardoor 20 van de 27 miljoen potentieel stemgerechtigden zich registreerden. Onder de jongeren is uiteindelijk een registratiegraad van 58% bekomen. De IEC raakte zodanig onder de indruk van haar succes dat het op een bepaald ogenblik een opkomst van 99% voorspelde…
Het ANC kan beroep doen op enorme middelen, wat versterkt wordt door steun van grote bedrijven. Het ANC voerde geen campagne zoals in 1999, toen geen grote beloftes werden gedaan. Nu werd beloofd dat er een programma zou komen om in vijf jaar tijd een miljoen jobs te creëren, de laagste pensioenen te verhogen, de kinderbijslag en de ziekte-uitkeringen te verhogen. Eén van de belangrijkste punten was het gratis verspreiden van geneesmiddelen die Aids afremmen.
De president, Thabo Mbeki, onderging een transformatie. Hij werd omgevormd tot een "president van de mensen" die deur-aan-deur mensen ging bezoeken, ook in de armere buurten waar hij voor de camera’s poseerde met kinderen in zijn armen. Hij zei geschokt te zijn door de armoede die hij ontmoette. Hij was verwonderd over het feit dat mensen in de zwarte township Mamelodi, vlakbij zijn eigen officiële residentie in Pretoria, de wijkbewoners geregeld afgesneden werden van elektriciteit en stromend water. Mbeki beweerde ook verrast te zijn door de armoede onder blanken. Een groep blanke vrouwen klampte hem aan tijdens één van zijn wandelingen om te klagen over het feit dat ze dor de politie lastig gevallen worden als ze zich prostitueren, terwijl dat voor hen de enige mogelijkheid is om te overleven.
Door cynisch in te spelen op de angsten en de verwachtingen, en met een oppositie die eigenlijk hetzelfde kapitalistische beleid zou voeren, is het te verwachten dat het ANC gemakkelijk zal winnen. In haar campagne deelde het ANC gratis T-shirts uit, werden concerten met bekende muzikanten georganiseerd, er was ook een optocht met 80.000 deelnemers vlakbij Soweto.
Maar toch betekent de registratie van 20 miljoen kiezers (15% meer dan in 1999), dat 7 miljoen mensen de moeite niet gedaan hebben om zich te registreren. Op 14 april werd één van de eerste kiezers geïnterviewd door de nationale radio en hij zei: "Ik stem nu wel nog, maar ik wil dat de beloftes ingelost worden."
Zijn de mensen dom?
Nauwelijks tien jaar nadat het stemrecht afgedwongen werd doorheen een harde en bloedige strijd tegen het voormalige apartheidsregime, had de regering een campagne nodig om uit te leggen waarom het belangrijk is om te stemmen. Zeker onder jongeren bleek dit nodig, ook al zijn deze opgegroeid na de val van de apartheid. Diegenen die niet gaan stemmen werden op een bepaald ogenblik zelfs voorgesteld als dom…
Het is echter nog niet duidelijk of de registratiegraad voor de verkiezingen ook zal leiden tot een grotere deelname. Velen maakten van de registratie gebruik om tegen een lagere prijs identiteitspapieren te krijgen… Volgens een opiniepeiling onder jongeren door een populaire radiozender ‘YFM’, meent 98% van de 18 tot 24-jarigen die werden ondervraagd dat een aantal regeringsfunctionarissen niet eerlijk zijn.
De ontgoochelingen komen er door een sterk gevoel van verraad omwille van de rol van de ANC-regering. De ‘realisaties’ van het ANC bestaan uit een rijker geworden kapitalistische klasse en een armere arbeidersklasse. Het verkiezingsprogramma van het ANC beweert dat de partij verantwoordelijk is voor de "omvorming" van het land. Als we kijken naar de "successen" van de regering zien we dat er weinig reden tot vieren is, ondanks alle pogingen tot het opsmukken van cijfers en statistieken. De Minister van handel en industrie, Alec Erwin (een lid van het centraal comité van de Zuid-Afrikaanse Communistische Partij), beweert dat er sinds 1995 2 miljoen nieuwe jobs werden gecreëerd. Dit kleine mirakel was enkel mogelijk door het herdefiniëren van de termen werkgelegenheid en werkloosheid. Van de 2 miljoen nieuwe jobs zijn er 1 miljoen mensen die in de statistieken gerekend worden hoewel ze minder dan R200 per maand verdienen en 367.000 van de 2 miljoen verdienen zelfs helemaal niets!
Sinds het ANC aan de macht kwam zijn er tussen 1 en 2 miljoen jobs verloren gegaan, de kloof tussen arm en rijk is groter geworden. De regering heeft de belastingen verlaagd – zo is de belasting voor bedrijven gedaald van 48% tot 30%. De regering geeft toe: "Er zijn nu meer arme gezinnen dan in 1994… Toen leefden 28% van de gezinnen in armoede, nu is dat aantal toegenomen tot meer dan één op drie". Volgens de nationale bank is het aandeel van de werkende bevolking in het nationale inkomen gedaald van 57% in 1990 tot 52% in 2002.
De algemeen secretaris van de Congress of South Africa Trade Unions, Zwelinzima Vavi, stelde: "In 2003 werd de nachtmerrie van werkloosheid en armoede nog erger. Zelfs met de definitie van werkloosheid waarbij diegenen die niet langer werk zoeken worden uitgesloten, zijn nog steeds 31,5% van de arbeiders werkloos. Met een bredere definitie zal het meer dan 40% zijn of zo’n 8 miljoen mensen. Dit komt bovenop de minstens 22 miljoen mensen die in wanhopige armoede leven en de 5,3 miljoen kinderen die honger leiden." (Business Report 23/12/03)
De ‘verwezenlijkingen’ van het ANC bestaan uit de verrijking van een kleine blanke elite ten koste van de overgrote meerderheid van de bevolking. De snelst groeiende kloof is niet langer die tussen blanken en zwarten, maar onder zwarten. "In 2000 stonden de 10% rijkste zwarte gezinnen in voor meer dan 50% van het totale inkomen van de zwarten, terwijl de armste 10% minder dan 1% van het inkomen kreeg." Servaas van den Berg, Star Business Report, 25/02/04).
Ondanks de gratis toegang tot gezondheidszorgen voor kinderen onder de 6 jaar en alle zwangere vrouwen, is de situatie er voor de armsten op achteruit gegaan. Zuid-Afrika heeft het hoogste aantal HIV/Aids-besmettingen in heel de wereld. Onder druk van de bevolking is op 1 april begonnen met het uitdelen van Aids-remmende geneesmiddelen (niet toevallig twee weken voor de verkiezingen…). Maar toch sterven er nog 650 mensen per dag en blijft de regering zeggen dat het geen spijt heeft van de manier waarop het heeft gereageerd op de Aids-problematiek….
De aanhangers van de regering beschuldigen de critici ervan enkel oog te hebben voor de mislukkingen en niet voor de successen. We worden aangespoord vertrouwen te hebben in het feit dat de regering uiteindelijk de goede kant zal uitgaan. Er wordt gezegd dat de critici ongeduldigd zijn, onrealistisch en zelfs "ultra-links". Geen enkele regering kan een periode van 300 overheersing door blanken in 10 jaar tijd afsluiten, zo luidt hun argumentatie. Maar het regeringsbeleid van het ANC bestaat uit 10 jaar aanvallen op sociale verworvenheden van de arbeidersklasse. Dat is de fundamentele richting van het regeringsbeleid.
Zelfs de beperkte hervormingen die de regering heeft doorgevoerd worden constant ondermijnd door de verplichtingen om de belangen van de voornamelijk blanke kapitalistische klasse te beschermen. Het zijn de kapitalisten die enorm veel zeggenschap hebben in het beleid van deze regering en die iedere opening voor zelfverrijking aangrijpen.
Basisvoorzieningen afgesloten
De toegang tot water en elektriciteit wordt steevast ondermijnd door het beleid van privatiseringen en besparingen. Terwijl de regering opschept over het aantal aansluitingen op stromend water, blijft ze stil over het aantal gezinnen wiens aansluiting wordt afgesloten omdat ze het niet kunnen betalen. Er wordt voorzien in 6000 liter gratis water per familie per maand, een maatregel die werd ingevoerd voor de lokale verkiezingen van 2000. Dit is echter onvoldoende voor de behoeften van een gezin in de arme zwarte gemeenschappen. Het rantsoen wordt beperkt tot het minimumniveau zoals voorgesteld door de Wereldgezondheidsorganisatie.
De regering beweert dat meer dan twee derden van de bevolking toegang hebben tot elketriciteit. Er zijn echter 10 miljoen mensen bij wie deze toegang werd afgesloten. De regering beweert echter dat er een "cultuur van niet-betaling" is waardoor dit cijfer zo hoog uitvalt… Om het probleem ‘op te lossen’ installeert de regering nu een systeem waarbij vooraf betaald wordt en de elektriciteit afgesloten wordt zodra boven dit bedrag wordt gegaan.
Huisvesting, onderwijs en grondbezit
Op vlak van huisvesting zien we dezelfde problemen. Miljoenen mensen leven in krotten. De sociale huisvestingsdiensten zijn aangetast door corruptie, de gebouwde huizen zijn van slechte kwaliteit,… De nieuwe huizen worden in de volksmond "Fiat Unos" genoemd, naar de kleine wagen die door Fiat indertijd werd geproduceerd. Velen worden verplicht om te verhuizen naar kleinere huizen die "betaalbaar" zijn. Totnutoe zijn reeds 3 miljoen mensen moeten verhuizen omdat ze hun huur niet konden betalen.
De regering kondigde ook reeds aan dat er niets zal gedaan worden tegen de hoge inschrijvingsgelden aan de scholen. Die zorgen ervoor dat de kosten om te kunnen studeren voor veel arbeiders te hoog liggen. Veel middelbare scholen zijn geprivatiseerd wat de situatie er niet op verbeterd. Hoger onderwijs is voor velen niet toegankelijk: van diegenen die door de middelbare studies gekomen zijn, volgt slechts 25% hoger onderwijs.
De landhervormingen voldoen ook niet voor de behoeften van de landlozen. De beperkte hervormingen botsen steeds met de bescherming van de eigendom, zeker de eigendom van de grootgrondbezitters. En daar waar er beperkte delen van het land teruggegeven zijn aan de bevolking, leidt het gebrek aan staatsteun in veel gevallen tot de onmogelijkheid om het land degelijk te bewerken en er een inkomen uit te verwerven
Vrouwen worden het hardst getroffen
Eén van de meest negatieve effecten van het beleid van de regering is dat tegenover vrouwen. Terwijl het ANC opschept over het feit dat de representatie van vrouwen in het parlement van Zuid-Afrika erg hoog is, zijn arbeidersvrouwen de eerste slachtoffers van het neo-liberale beleid. In 2001 was de werkloosheid onder vrouwen 46,5% (en dat volgens de beperkte definitie van ‘werkloosheid’ die gehanteerd wordt) tegenover 35,3% onder mannen. Op het platteland waren die cijfers respectievelijk 53,6% en 42,2%. Meer en meer vrouwen worden ingezet voor tijdelijke jobs. De kloof tussen de lonen van mannen en vrouwen is toegenomen onder de ANC-regering.
Nood aan een nieuwe arbeiderspartij met een socialistisch programma
In een speciale verkiezingseditie van Izwi La Basebenzi, het blad van de Democratic Socialist Movement (DSM), legden we uit dat we niet akkoord gaan met de oproep om de verkiezingen te boycotten. Wij roepen op om de grote partijen te boycotten, maar toch te gaan stemmen. We roepen kiezers op om op hun kiesformulier slogans aan te brengen zoals "Voor gratis openbare diensten", "voor gratis en degelijk onderwijs", "voor een nieuwe arbeiderspartij met een socialistisch programma",…
We leggen uit dat de verkiezingen moeten aangegrepen worden om de discussie te voeren over welk politiek alternatief we nodig hebben. We willen deze houding ook aannemen tegenover de lokale verkiezingen die volgend jaar zullen plaatsvinden. Daarbij roepen we nu al lokale campagnes en vakbonden op om eigen kandidaten naar voor te brengen bij die verkiezingen en dit met een programma dat ingaat tegen het neo-liberale regeringsbeleid en met kandidaten die bereid zijn te leven aan het gemiddeld inkomen van de inwoners van hun verkiezingsdistrict.
