De aandeelhouders keren tevreden terug…
Eind juni kondigde de directie van Carrefour aan dat het van plan was om dit jaar 16 supermarkten te sluiten: 8 in Vlaanderen, 1 in Brussel en 7 in Wallonië. Hierdoor zouden 900 jobs verloren gaan (waaronder 800 in de getroffen winkels).
Jean Peltier
VAN BELGISCHE NUMMER 1 TOT WERELDWIJDE NUMMER 2
De eerste Grand Bazar opende in 1885 haar deuren in Brussel. Daarna volgden andere winkels in Luik, Antwerpen en Gent. Na de Tweede Wereldoorlog ging het snel. In 1958 ontstond de supermarkt zoals we die vandaag nog kennen. In 1970 besloot GB haar winkelaanbod uit te breiden, de eerste Brico ging open. In 1974 fusioneerde GB met Immo-BMPrima en werd het GIB. In 2000 werd GIB overgenomen door de Franse groep Carrefour. Carrefour telt in ons land 561 winkels, waarvan 56 hypermarkten (onder de naam Carrefour), 280 Super GB’s, 133 Contact GB’s, 91 Express GB’s en 1 Rob. Er werken in België zo’n 17.000 arbeiders voor Carrefour, waarvan 5.502 in de winkels in eigen beheer. In 2006 was er een omzet van 5.380 miljard euro.
De 78 supermarkten in eigen beheer maakten in de eerste vier maanden van dit jaar 9 miljoen euro winst. Dat was een stijging met 15% tegenover dezelfde periode in 2006.
Carrefour is momenteel de tweede grootste bedrijf op de distributiemarkt. De groep is actief in 29 landen waar het in totaal 12.000 winkels telt en 430.000 arbeiders tewerkstelt.
De directie van de groep oordeelde dat “deze supermarkten structureel verlieslatend zijn” en dat “er iets aan gedaan moet worden om de toekomst van de hele groep niet op het spel te zetten”. Achter deze berichtgeving (van een groep die winstgevend is, ook de GB-groep binnen Carrefour maakt overigens winst) schuilt een ander verhaal. Carrefour is helemaal niet van plan om de 16 winkels definitief te sluiten en nog veel minder om de winkels te verkopen aan de concurrentie.
SOCIALE ACHTERUITGANG VIA FRANCHISE
De directie van de groep heeft andere plannen. Het wil de winkels sluiten om ze daarna te verkopen aan geranten die het personeel tegen slechtere arbeidsvoorwaarden tewerk kunnen stellen zonder syndicale vertegenwoordiging.
Geranten kunnen dan jonger en goedkoper personeel aannemen (er zou 30 à 35% bespaard worden op de lonen). Het personeel zou langer moeten werken (met een 38 urenweek in plaats van 35) en met slechtere arbeidsvoorwaarden (zoals de mogelijkheid van zondagwerk). Op dit moment worden 202 van de 280 supermarkten van GB uitgebaat door geranten (franchisenemers). Wellicht wil Carrefour zo snel mogelijk ook de 78 resterende supermarkten in een stelsel van franchise onderbrengen.
In februari kondigde Marc Oursin, de grote baas van Carrefour België, herstructureringen aan op 3 verschillende niveau’s: bij de (grote) hypermarkten Carrefour, de (gewone) Super GB’s en de (kleine) GB Express buurtwinkels. Oursin stelde tegelijk dat 8 tot 10 nieuwe Super GB’s en een 40-tal GB Express winkels de deuren zouden openen. Al deze nieuwe winkels zouden uitgebaat worden door geranten. De winkels in franchise kenden het afgelopen jaar een stijging van hun omzet met 8%, onder meer door het opdrijven van de druk op het personeel. In de supermarkten in eigen beheer was er nauwelijks vooruitgang.
Carrefour wil haar winsten opdrijven. De prijs daarvoor wordt betaald door het personeel dat slechtere lonen en flexibeler arbeidsomstandigheden moet aanvaarden. Ook is het geen toeval de meeste bedreigde winkels zich in volksbuurten bevinden. De klanten daar zijn misschien wel erg trouw, maar voor de directie geven ze niet genoeg uit om een voorkeursbehandeling te verdienen.
Uiteraard is het ook geen toeval dat de directie van Carrefour haar plannen vlak voor de vakantie bekend maakte. In de zomermaanden is het moeilijker om het personeel te organiseren en er wordt ook gehoopt dat het personeel na twee maanden sneller berust in het lot van afdankingen en besparingen.
Deze “sluitingen” zouden wel eens een voorsmaakje kunnen zijn van verdere hervormingen bij Carrefour in België. In december stelde de directie dat meer dan de helft van de winkels in eigen beheer verlieslatend zouden zijn of nauwelijks winst maken. Dat kan erop wijzen dat Carrefour nog eens 20 extra winkels onder handen wil nemen na de huidige operatie.
ONDERHANDELINGEN… MAAR OP WELKE BASIS?
Als antwoord op de beslissing van de directie hebben de vakbonden bij Carrefour gesteld dat er geen sprake kon zijn van onderhandelingen in de vakantieperiode. De onderhandelingen konden voor de vakbonden pas opgestart worden in september.
Na de bekendmaking van de “sluitingen” braken er wel een aantal spontane stakingen uit in de winkels van Quiévrain en Dendermonde. Er waren ook solidariteitsacties in winkels die niet rechtstreeks bedreigd zijn, zoals in Moeskroen in Froyennes. Daar werd op 30 juni het werk neergelegd uit solidariteit met de collega’s in Doornik. Ook van de klanten kwam er heel wat steun voor de werknemers van GB. In Rocourt verzamelde een lokaal comité honderden handtekeningen tegen de sluiting. In Doornik was er zelfs een lokale betoging met 500 deelnemers. Zowel personeel, klanten als vakbondsmilitanten uit andere bedrijven kwamen op straat.
Ondanks de schok van de bekendmaking van de “sluitingen”, is er een potentieel voor gezamenlijk verzet van personeel en klanten. Jammer genoeg blijft het antwoord van de vakbondsleidingen vooralsnog beperkt.
Er was eerst de weigering om in juli een nationale stakingsdag te organiseren tegen de beslissing van de directie. Het was zeker niet evident om snel te reageren, maar een actiedag aan het begin van de soldenperiode had een grote impact kunnen hebben. De acties bleven echter beperkt tot een betoging met enkele honderden aanwezigen op 2 juli voor de zetel van Carrefour toen de raad van bestuur de beslissing officieel bekend maakte.
Tijdens deze betoging bleven de meeste met sluiting bedreigde winkels gewoon open en werd beroep gedaan op interimmers of jobstudenten. Het pamflet van het vakbondsfront brengt twee centrale eisen naar voor tegenover de directie van Carrefour:
-het behoud van de tewerkstelling bij de hypermarkten en de Super GB’s
-geen naakte ontslagen
Het pamflet stelt echter ook dat het sociaal drama niet enkel op de schouders van de werknemers mag terechtkomen. “De directie moet een echt commercieel plan op tafel leggen” om de activiteiten van de supermarkten “duurzaam te herlanceren” terwijl tegelijk garanties worden gegeven voor degelijke lonen en aanvaardbaarde arbeidscondities voor het personeel.
Jammer genoeg werd het verzet tegen iedere sluiting niet opgenomen als centrale eis. Nochtans is dat de enige manier om ontslagen te vermijden. Nu lijkt het er teveel op dat de vakbondsleiding zich neerlegt bij de sluitingen zonder ertegen te vechten. Er worden een aantal minimale eisen naar voor gebracht, bijvoorbeeld rond het overplaatsen van zoveel mogelijk personeelsleden naar andere GB’s of het eisen van goede ontslagvoorwaarden.
Het herstructureringsplan in 1999, dat toen door de vakbonden werd aanvaard, voorzag reeds in dergelijke interne overplaatsingen. Maar er wordt gezwegen over het feit dat de directie van Carrefour dat engagement nooit is nagekomen.
Als er geen verzet komt tegen de aangekondigde “sluitingen”, zal Carrefour zich gesterkt voelen en de druk op het personeel verder opdrijven. De directie zal nog minder geneigd zijn om haar beloften na te komen.
Om op te komen voor het behoud van alle jobs, moeten we ons verzetten tegen iedere sluiting. Enkel dan kunnen we een doeltreffende strijd aangaan.
