Ondanks de heroïek, de spanning, de prestaties en het ploegenspel is het niet het sportieve, maar de dopingaffaires die sinds enkele dagen het nieuws maken in de Tour. Veel helden zijn de laatste jaren van hun sokkel gevallen, volledig uit beeld verdwenen of letterlijk kopje onder gegaan, denken we maar aan Pantani en Vandenbroucke. Dit in het circus van de wielrennerij, waar ooit het volkse, sociale en authentieke centraal stond. Ook dit jaar sneuvelen enkele favorieten voor en tijdens de Tour, sommigen mogen wellicht een kruis maken over hun carrière. Hoe is het zover kunnen komen met de wielrennerij, met de sport?
Bart Vandersteene
Indien de bekentenissen en onthullingen (Ullrich, Basso, Hamilton, Landis, …) die de laatste jaren werden afgelegd maar het topje van de ijsberg zijn – zoals soms wordt beweerd – dan zouden we ons kunnen afvragen of er iemand is die er in de afgelopen 15 jaar de Tour heeft gewonnen zonder doping. Bjarne Riis heeft ondertussen bekend dat hij in ’96 won met de hulp van EPO. Hij is sinds enkele jaren ploegdirecteur van het CSC-team die telkens een kandidaat-tourwinnaar in haar rangen telt. Als de chef het vroeger met doping deed, hoe betrouwbaar is hij dan in zijn begeleiding van de huidige renners? De bijna voltallige omkadering van de huidige renners heeft ofwel als renner ofwel als begeleider aan de EPO-jaren deelgenomen. Hoe geloofwaardig zijn zij dan als diegenen die vandaag de koers willen redden? Als diegenen die de grote kuis moeten houden?
Bij uitbreiding zouden we ons zelfs de vraag kunnen stellen of er iemand vandaag nog een grote koers kan winnen zonder doping. Als we het verhaal van oud-renner Hedwig Van Hooydonck mogen geloven, dan is dit zeer twijfelachtig. En waarom zouden we hem niet geloven? Hij heeft er op 30-jarige leeftijd de brui aan gegeven, beu om de strijd te moeten aangaan met zijn collega’s die met EPO over de heuvels en bergen vlogen. Hij heeft zijn verhaal niet verkocht aan de roddelpers en heeft geen enkel eigenbelang meer in de wielrennerij.
Maar er worden toch weinig klassieke renners geklist? Inderdaad, maar de vraag die zeker mag gesteld worden is “wat is doping”? Enkel datgene dat vandaag opspoorbaar is en op de verboden lijst staat? Of loopt het onderzoek naar de gebruiken in het dopingmilieu en dus de strijd ertegen altijd achter op de nieuwe dopingmethodes?
Het was altijd zo en het zal altijd zo blijven?
Er wordt al snel als volkswijsheid gesteld dat doping altijd bestaan heeft en altijd zal blijven bestaan. De Oude Grieken zouden zich reeds bezondigd hebben aan het drinken van moedermelk om hun prestaties te bevorderen. Maar is dat wel zo, of valt er daarentegen een duidelijke maatschappelijke ontwikkeling te herkennen in de laatste decennia? En is er geen verschil tussen volkse, natuurlijke middeltjes en stimulansen vreemd aan het menselijk organisme.
De belangen in de sport, of het nu de wielrennerij, voetbal of formule 1 is, zijn fenomenaal toegenomen. Er is fenomenaal veel geld en dus belang mee gemoeid. Sporters lijken soms meer op reclameborden dan op atleten. Sport is verworden tot een excuus voor commerciële boodschappen en overwegingen. Investeren in “sport” is voor bedrijven een commerciële beslissingen die niet zozeer met liefde voor de sport te maken heeft maar vooral met een blik op de beursnoteringen en de winstcijfers. Sport beoefenen is dus niet gewoon het meten van talenten, trainingsinspanning, de ‘form’ van de dag, het ploegenspel,… maar wordt vandaag belast met pure commerciële doelstellingen.
Elke sponsor wil dat één van zijn renners de Tour wint, maar helaas is er slechts ééntje die uiteindelijk in het geel kan rijden. Maar de economische wereld weet heel goed dat je overal een mouw aan kan passen als je maar voldoende geld hebt. In die zin zijn de renners van hun ploegen evenzeer een nummer, een robot, een speeltje, een middel zoals dit ook het geval is met de werknemers in een bedrijf. De prestatiedruk wordt enorm opgedreven en verleidt velen om aan het verboden spul te zitten of op zijn minst om zich in de schermzone te begeven waar er risico’s worden genomen. Want tussen wit en zwart bevindt zich een enorme grijszone met vele schakeringen. En de wetenschap is helaas niet ongebonden om een onafhankelijk oordeel te vellen over wat schadelijk of onschadelijk is voor het menselijk lichaam.
Uitbuiting van de mens, zijn arbeid en lichaam
Er wordt roofbouw gepleegd op het menselijk lichaam en dat is ook zichtbaar in de topsport. Maar wat gebeurt in de sport, is geen toeval. Het is gelijkaardig aan wat er gebeurt in de rest van de samenleving. De kapitalistische samenleving gebaseerd op plat winstbejag door uitbuiting, omkoping en fraude krijgt door de neoliberale politiek alle aspecten van het leven in haar greep: ook de sport.
Prestatiedruk druk druk
Sport kan niet los staan van maatschappelijke ontwikkelingen. Doping of prestatiebevorderende middelen zijn niet enkel in de sport aanwezig. Hoeveel mensen zijn er vandaag niet aangewezen op slaapmiddelen, anti-depressiva, kalmeringsmiddelen,… om door het leven te gaan. De werkdruk, stress en prestatiedruk zijn de afgelopen jaren enorm toegenomen en dat merk je overal in de samenleving.
Het aantal mensen met psychische, fysieke en/of emotionele problemen neemt snel toe en daarmee ook het vluchtgedrag in drugs, pepmiddeltjes, medicatie (waar ligt trouwens de scheiding tussen deze?). Aan de band in het fabriek worden zelfs drugs gebruikt om het werktempo te kunnen volgen. Onder studenten worden schijnbaar onschadelijke middeltjes als energiedrankje zoals red bull af en toe reeds afgewisseld met meer gevaarlijke drugs. Om na alle dagdagelijkse beslommeringen de slaap te kunnen vatten en het piekeren te laten moeten alsmaar meer mensen beroep doen op slaapmiddelen.
Van jongs af aan worden we opgevoed in een prestatiesysteem waar af en toe minder fraaie middelen mogen gebruikt worden om je doel te bereiken: beïnvloeding (een lange arm hebben), overredingskracht (ook wel chantage of corruptie genoemd), fraude (wie schrijft als student nu nog zijn eigen thesis als je de verhalen over Morel en Freya hoort).
Het gaat dus niet enkel om de directe materiële belangen die komen kijken bij topsport, maar ook om moeilijker te analyseren fenomenen zoals prestige, erkenning en voldoening. Volgens de heersende moraal vallen deze enkel te bekomen door duidelijk zichtbare en beloonbare prestaties. Vandaar de drang om ergens in op te vallen, uit te blinken, de beste te zijn. Dit verklaart ook waarom zelfs bij amateursport doping gebruikt wordt. Niet zozeer om de materiële beloning die er bijna onbestaande is, maar vooral voor de maatschappelijke erkenning waar veel individuen naar hunkeren.
Bij topsport zoals de Ronde van Frankrijk zullen materiële aspecten natuurlijk ook een grote rol spelen. Winst in de Tour is goed voor zo’n 450.000 euro aan prijzengeld, het ontslag van Rasmussen is dus geen goedkope beslissing.
Wat is het doel van sport?
Zolang in de sport commerciële doeleinden heersen, zal men er dezelfde smeerlapperij krijgen als in de rest van de samenleving. Socialisten strijden voor elke directe bescherming van sport als gezonde vorm van in- en ontspanning, zowel voor de beoefenaar als de toeschouwer.
Vandaar zijn we voorstander van verschillende vormen van dopingbestrijding. Maar we weten dat sport pas vrij zal gemaakt worden als de mens zichzelf bevrijdt van de economische wetten die haar leven en bestaan vandaag dicteren. Dat is de enige echt efficiënte dopingbestrijding die kan worden toegepast. Nu zal wellicht niets gedaan worden. De investeringen met miljoenencontracten voor volgende edities van de Tour liggen al vast. Zelfs indien het idee zou toegepast worden om eens een jaar met enkel amateurs te rijden, dan nog zouden commerciële belangen centraal staan.
Een socialistische wereld kan de sport vrij maken van alle kenmerken van het kapitalisme die de mensheid in zijn greep houdt: nl. vijandigheid, egoïsme, valsheid, winstbejag, liegen en bedriegen. Onder het socialisme, waarbij een enorme toename van de vrije tijd mag worden verwacht, kunnen de voorwaarden worden gecreëerd waarbij elk individu de kans en de tijd krijgt om sport te beoefenen, talenten te ontdekken en zich op een gezonde manier te meten aan anderen. Maar dit alles in een sfeer van vriendschappelijke competitie, respect en bewondering voor elkaar.
We mogen niet toestaan dat het enorme enthousiasme dat vandaag nog altijd bestaat voor volkse sporten als wielrennen en voetbal omslaat in cynisme en aanvaarding van de huidige excessen. Dat opent de deur voor een invloed van rechtse populisten zoals Dedecker die soms een deksel van een doofpot halen in de hoop er successen mee te boeken. Op een ogenblik dat er een sterke toename van doofpotten is, zal je niet ver raken met het openen van hier en daar een deksel. Dat raakt immers niet aan de logica van het systeem.
Er is een fundamentele verandering nodig. Socialisten stellen dat sport en ontspanning toebehoren aan de massa’s en radicaal uit handen moet worden genomen van de “big business”.
