Brazilië wordt geconfronteerd met de diepste politieke crisis in haar recente geschiedenis. Op 12 mei werd een afzettingsprocedure opgestart tegen toenmalig president Dilma Rousseff. Vice-president Michel Temer van de PMDB, conservatieve democraten, nam het presidentschap over. Op 31 augustus werd Dilma door de Senaat definitief uit haar functie gezet. Op die manier kwam een einde aan 13 jaar presidentschap in handen van de PT (Arbeiderspartij).
Artikel door Emilie (Gent) uit maandblad ‘De Linkse Socialist’
De erfenis van de PT
De achtergrond van de huidige crisis is een diepe economische en sociale onvrede in de maatschappij. De Braziliaanse economie viel in 2015 terug met 3,8% en voor 2016 worden soortgelijke cijfers verwacht. De inflatie steeg tot boven de 10%. Drie miljoen mensen verloren dit jaar hun job. Er zijn officieel 11 miljoen werklozen. Een kwart van diegenen die werk hebben, krijgen slechts het vastgelegde minimumloon van 240 euro per maand.
Tot vorig jaar had de economische en politieke elite er vertrouwen in dat Dilma Rousseff in staat zou zijn om de voor hen belangrijke neoliberale hervormingen door te voeren. Dilma werd geacht een neoliberale agenda te promoten maar dat was precies het tegenovergestelde van wat de PT tijdens de laatste verkiezingen in 2014 had beloofd. De PT behaalde in 2014 een erg nipte overwinning die ze niet zozeer te danken had aan haar goed beleid, dan wel aan het feit dat voor heel wat Brazilianen een regering van de traditionele rechterzijde, die nog vaak gelinkt wordt aan de oude dictatuur, nog erger zou zijn.
Zolang de economie groeide, vooral op basis van de export van grondstoffen, waren er middelen voor het financieren van beperkte sociale programma’s. Deze verdwenen de voorbije jaren als sneeuw voor de zon. Voor veel Brazilianen brak Dilma haar verkiezingsbeloftes. De fiscale cadeau’s voor de grote bedrijven, de aanvallen op arbeidsvoorwaarden en de lonen van de werkenden en de enorme uitgaven voor de grote prestigeprojecten, het WK voetbal en de Olympische Spelen, maakten Dilma al snel de meest onpopulaire president in de geschiedenis van Brazilië.
Het aan het licht komen van de grootschalige corruptieschandalen, waar vooral de rechtse partijen bij betrokken waren, en de vervolging van verschillende regeringsministers in ‘Operatie Carwash’ (het onderzoek naar de corruptieschandalen), zorgde voor een explosief effect op de publieke opinie. In deze omstandigheden werd het voor de regering-Dilma steeds moeilijker om de besparingsagenda door te voeren.
Toen ook de grote private banken en de patroonsorganisatie van de staat Sao Paulo zich in januari publiekelijk tegen Dilma uitspraken, was het duidelijk dat haar dagen geteld waren.
Tot op het laatste moment trachtte Dilma Rousseff de kapitalistische klasse ervan te overtuigen dat haar regering de nodige hervormingen kon doorvoeren. Zo nam ze maatregelen die buitenlandse bedrijven toelaten om olie te ontginnen in Brazilië, de staatsschuld werd heronderhandeld hetgeen privatiseringen met zich meebracht en er werd een anti-terrorismewet gestemd die de weg opent voor de criminalisering van sociale bewegingen.
Temer wil hard neoliberaal beleid
De ondemocratische wijze waarop de huidige regering aan de macht kwam, creëert heel wat protest in de samenleving. Ook de namen van Temer en vele anderen worden genoemd in ‘Operatie Carwash’. Het feit dat Temer niet van plan is om zich kandidaat te stellen voor de verkiezingen in 2018 en dus geen rekening moet houden met populariteitspolls, stelt hem in staat een hard neoliberaal beleid te voeren.
Vanaf de eerste dag kondigde de regering-Temer een lawine aan hervormingen aan. Zo worden bepaalde staatssubsidies in de gezondheidszorg en het onderwijs stopgezet, wordt de pensioenleeftijd opgetrokken, wordt de ontslagregeling versoepeld waardoor grote bedrijven sneller kunnen ontslaan, … Ook vanaf de eerste dag waren er massabetogingen tegen de politieke coup en de voorgestelde hervormingen. Deze betogingen vonden plaats onder de slogan ‘Temer Out’! In Sao Paulo werden meer dan 200 scholen bezet. Stakingsbewegingen vonden plaats bij onderaannemingen van Volkswagen en General Motors. Het ministerie van cultuur werd bezet door kunstenaars en muzikanten.
De beweging ‘Temer Out’ is geen automatische steunbetuiging aan Dilma of de PT. Voor velen in de beweging stelt zich de vraag welk politiek alternatief nodig is na het verraad van de PT enerzijds en de politieke coup van Temer anderzijds. De linkse oppositiepartij PSOL die de voorbije 15 jaar verschillende ups and downs kende, soms naar het centrum afgleed om later op basis van massabewegingen terug naar links op te schuiven, heeft nu een historische kans. In oktober zijn er gemeenteraadsverkiezingen en volgens recente peilingen kan ze in veel grote steden de tweede grootste partij worden.
De zusterorganisatie van LSP in Brazilië, LSR (Liberdade, Socialismo, Revoluçao), is actief binnen PSOL en pleit er voor een strijdbaar en socialistisch programma. Binnen de beweging ‘Temer Out’ verdedigt ze het idee dat er nieuwe verkiezingen moeten komen en werken de militanten aan de eenmaking van de verschillende protestbewegingen tegen Temer en de neoliberale aanvallen van zijn regering.
