De voorbije dagen was er veel discussie over de uitverkoop van Eandis aan een Chinees bedrijf. Er groeide protest, vooral tegen het feit dat aan een Chinees bedrijf verkocht werd met een deal die weinig doorzichtig is. Dat de energiedistributie hiermee verder uitverkocht wordt, lijkt minder van belang. De discussie lijkt zich te beperken tot verkopen aan de Chinezen of een beursgang. Wij zijn tegen beide opties gekant: energie is te belangrijk om het aan de winsthonger van de private sector over te laten, het moet volledig in publieke handen komen.
Eandis staat in voor de elektriciteitsaansluiting van 2,6 miljoen gezinnen en KMO’s en voor 1,7 miljoen aardgasaansluitingen. De netbeheerder zoekt vers geld en daarom wordt gekeken naar een participatie door een private partner, het Chinese staatsbedrijf State Grid. De reden waarom Eandis nieuwe middelen zoekt, moet gezocht worden bij de uitstap van Electrabel eind 2014. De Vlaamse gemeenten achter Eandis kochten het belang van Electrabel (21%) over waarbij de financiering gebeurde door intercommunales. State Grid Corporation of China zou 14% van Eandis opkopen en is een gegarandeerde opbrengst van 4% per jaar beloofd, volgens Eandis een “beperkt rendement”. De voorbije jaren kocht het bedrijf zich in verschillende Europese netbeheerders in, onder meer in Italië en Griekenland.
Tijdens de discussie werd plots geschermd met een waarschuwing door de staatsveiligheid. State Grid zou toegang krijgen tot strategische informatie over het energienetwerk in ons land. Dit argument lijkt vooral gebruikt te worden om het pleidooi voor een beursgang kracht bij te zetten. Tommelein probeert dit in te kaderen als ‘de burger laten participeren’, maar we weten allemaal dat beurshandel gedomineerd wordt door grote kapitaalgroepen. Of het nu een Chinees bedrijf of een Amerikaans pensioenfonds is dat het energienetwerk deels opkoopt, maakt weinig uit: enkel de winsten tellen. Dat zien we overigens met de energieproductie die in ons land grotendeels in handen is van een Franse multinational (Engie). Voorstanders van de deal met State Grid stellen dat het over een belang van slechts 14% gaat. Maar zelfs met een beperkte inbreng zullen de private belangen en de verplichte winst voor deze partner steeds dominant zijn.
De deal met State Grid wordt verdedigd door een reeks traditionele politici, vooral vanuit CD&V en N-VA is er enthousiasme. Bij Open VLD zijn de meningen verdeeld, diegenen die er een probleem in zien willen vooral een beursgang. De Gentse Open VLD’er Geert Versnick, met zijn ervaring bij Optima een expert inzake samenwerking tussen de gemeenschap en private partners, merkte op dat er geen commotie zou zijn indien Eandis met een Australische of Canadese partner had samengewerkt. N-VA’er Mathias Diependaele zei in ‘De Ochtend’: “Men heeft het vooral over het feit dat het Chinezen zijn. Ik heb er een zeer ongemakkelijk gevoel bij dat men daarop afgaat.” Als N-VA een anti-racistisch argument inroept, weet iedereen dat er een hypocriet kantje aan is. N-VA blijft immers de partij van de ‘dansende moslims’.
Ter linkerzijde komt er protest. Bij SP.a zijn de meningen verdeeld: Louis Tobback is voorstander van de deal die hij mee onderhandelde, andere SP.a’ers raken zich bewust van een breder gedragen wantrouwen tegen de uitverkoop van de energienetbeheerder en de gevolgen hiervan op de energiefactuur die de gewone mensen betalen. Groen spreekt zich uit tegen de deal omdat deze ondoorzichtig is en wegens de macht van de private partner binnen Eandis. Energiespecialist Danen stelde: “Wij vinden dat ons energienetwerk in handen van de Vlamingen moet blijven, gemeenten en burgers.” De partij wil participatie door de Vlaamse overheid en door burgers via een coöperatief fonds, eventueel aangevuld door een volkslening. Dit standpunt wordt gedeeld door PVDA. Energiespecialist Tom De Meester schreef in De Morgen: “De Vlaamse overheid en de gemeentes moeten hun verantwoordelijkheid nemen en het net in publieke handen houden. Waarom zouden we daarbij ook burgercoöperaties niet de kans geven om, naast de overheid, te investeren in het energienet? Dat coöperaties niet in staat zijn om de volle 14 procent Eandis-aandelen op te kopen, is een open deur intrappen – daar is minstens 500 miljoen euro voor nodig – maar dat mag geen alibi zijn om burgerparticipatie uit te sluiten.”
Energie is inderdaad te belangrijk om het aan de private winsthonger over te leveren. We zien met de energieproducenten zoals Electrabel wat de gevolgen hiervan zijn: een verouderde productie met scheurende kerncentrales, gebrek aan investeringen in duurzame energie en miljardenstromen naar de grote aandeelhouders in onder meer Frankrijk. De nieuwe farce waarbij minister Marghem (MR) enkele miljoenen van Electrabel en Engie niet zou geïnd hebben, bevestigt hoe de rode loper voor de private bedrijven wordt uitgerold.
Waarom energie niet volledig in publieke handen brengen, van de productie tot de distributie? LSP is voorstander van een nationalisatie onder arbeiderscontrole en -beheer. Daarmee bedoelen we niet dat de Vlaamse of federale regering de energiesector op bureaucratische wijze moet beheren. Onder nationalisatie verstaan wij dat de gemeenschap de sector in handen neemt waarbij de controle en het beheer in handen zijn van verkozen (en dus ook afzetbare) vertegenwoordigers van het personeel uit de sector, de vakbonden en de gemeenschap in het algemeen. Dat is de beste wijze om ‘burgerparticipatie’ democratisch te organiseren.
Chinese win-win?
Het is een detail, maar wel opmerkelijk: de neoliberalen van N-VA staan te springen om samen te werken met een Chinees staatsbedrijf dat nauw verbonden is met het ‘communistische’ regime terwijl de PVDA tegen de deal gekant is. Wij vinden het positief dat de PVDA in deze discussie niet het standpunt van haar laaste partijcongres volgt. Toen heette het in de congrestekst nog dat China op internationaal vlak van een “win-winprincipe” vertrekt waarbij akkoorden onder meer in Afrika die landen helpen om zich te ontwikkelen. Ook de overname van westerse bedrijven door Chinese werd als een win-win voorgesteld: “Chinese bedrijven winnen technologie en markttoegang, het Westen wint zuurstof en werkgelegenheid voor een kwakkelende economie.” We hopen dat het verzet van PVDA tegen de overname van Eandis ook leidt tot een ander inzicht over de Chinese rol in onder meer Afrika.
