123 miljoen euro voor infrastructuur nodig, Vlaamse regering voorziet 28,6 miljoen…
In de relatieve medialuwte van de zomervakantie pakten een aantal kranten uit met berichtgeving over de leningen die verschillende Vlaamse universiteiten recent aangingen om hun gebouwen en onderhoud te betalen. Door de jarenlange besparingen zijn de algemene reserves van de Vlaamse universiteiten stilaan volledig opgedroogd. De enige manier om het hoofd boven water te houden is gebruik te maken van de historisch lage rentevoet en te lenen. Een noodoplossing, maar geen oplossing voor de lange termijn.
Artikel door een vakbondsafgevaardigde aan de Ugent
De VUB, de Universiteit Gent en de UHasselt deden het al: gebruikmaken van de historisch lage rentevoeten om leningen af te sluiten. Met het geleende geld worden broodnodige investeringen in gebouwen en infrastructuur betaald: onderhoud, renovaties van oude infrastructuur en de bouw van nieuwe gebouwen om de steeds groeiende studentenaantallen op te vangen. De Vlaamse overheid geeft de Vlaamse universiteiten slechts 28,6 miljoen euro voor infrastructuur. In 2011 hadden de vijf Vlaamse universiteiten samen echter 123 miljoen euro nodig om hun gebouwen op orde te houden: vijf keer meer dan wat de overheid voorziet!
Steeds meer besparen
In het verleden werd deze put opgevuld door middelen uit andere potjes te verschuiven naar de investeringsbegroting. Door de steeds zwaarder doorwegende besparingen wordt dit moeilijker: de vorige Vlaamse regering Peeters II bespaarde al 120 miljoen op het hoger onderwijs. De huidige Vlaamse regering brak dat record op twee jaar tijd: 50 miljoen besparingen in 2015 en 80 miljoen in 2016. Dat belooft voor de begroting 2017 die dit najaar opgesteld wordt. De Vlaamse universiteits -en hogeschoolbesturen blijven hopen dat die besparingen zullen stoppen zodat hun begrotingen niet helemaal kopje onder gaan. Ondertussen wordt er geleend om de schade te beperken. “Hoop doet leven,” zong Will Tura toch?
Maar een oude Vlaamse wijsheid zegt: “Veel beloven en weinig geven doet de zotten in vreugde leven.” Blijkbaar luistert Vlaams onderwijsminister Hilde Crevits (CD&V) eerder naar Vlaamse zegswijzen dan naar Vlaamse charmezangers. Ze blijft immers staalhard ontkennen dat er een probleem is: “De Vlaamse universiteiten gaan net niet in het rood, er is dus geen probleem,” liet ze optekenen in De Zevende Dag na de besparingsronde in 2015. Op 18 maart 2016, tijdens de protestactie van de vakbonden in het hoger onderwijs tegen de besparingen werd dat: “Ik doe mijn best, maar we leven in tijden van besparingen.” Het resultaat van “haar best doen” kwam een maand later: van de 130 miljoen euro die ze eerder bespaarde werd een schamele 2,5 miljoen euro teruggegeven aan de Vlaamse universiteiten. Crevits beschreef het als “de besparingen terugdraaien.” Was dit dan “weinig geven aan de zotten?”
Lenen en privémiddelen zijn geen oplossing op lange termijn
Er zit aan de Vlaamse universiteiten dan toch minstens één zot die zich bij de neus liet nemen: de Antwerpse bijna-oud-rector Alain Verschoren. Terwijl de andere Vlaamse rectoren de moeilijke financiële situatie van hun universiteiten toelichtten en aangaven hoe dit tot leningen voor infrastructuur leidde, verklaarde de rector van de UA doodleuk dat de Vlaamse overheid voldoende investeert in het hoger onderwijs en dat vooral nieuwe privémiddelen nodig zijn. Kijkt de Antwerpse rector al zo sterk uit naar het einde van zijn mandaat dat hij zich niets meer aantrekt van wat er aan zijn universiteit leeft? Hoort hij de verhalen dan niet over de stijgende werkdruk, de steeds flexibelere en slechtere arbeidsomstandigheden en de gebrekkige infrastructuur? Is hij blind voor de cijfers?
Tussen 1995 en 2010 steeg het aantal studenten van 146.344 naar 207.954, een stijging met maar liefst 42%. In diezelfde periode is het aantal personeelsleden met onderwijstaken (onderzoekers buiten beschouwing gelaten) gedaald van 12.413 naar 12.390. Het aantal nieuwe doctoraten aan de Vlaamse universiteiten steeg tussen 1995 en 2012 van 600 naar 1650 per jaar, het aantal publicaties verdrievoudigde tussen 1992 en 2009. Tegelijk bleef de overheid besparen. Tijdens de rectorverkiezingen aan de UA verloor Verschorens poulain en vice-rector Meeusen, die vooral het beleid van zijn voorganger wou verderzetten, verrassend de verkiezingen van zijn uitdager Herman Van Goethem. Een teken dat Verschorens visie op besparingen niet zo populair is bij personeel en studenten van de UA?
De kwestie van leningen en andere privé-financiering in het hoger onderwijs vraagt een genuanceerd standpunt. De blijvende besparingen van de Vlaamse overheid leggen een grote hypotheek op de toekomst van het hoger onderwijs. Door nu te lenen stellen de universiteiten de val van de hakbijl enkele jaren uit: zonder de leningen was het onmogelijk om broodnodige en zeer dringende investeringen te doen. Als we hierover als socialisten een standpunt innemen, moeten we begrip hebben voor dit dilemma.
Maar tegelijkertijd moeten we erop wijzen dat lenen geen langetermijnsoplossing is. De komende jaren moeten de leningen worden terugbetaald. Op de middellange termijn dreigt er niet langer voldoende geld te zijn om zowel de leningen te betalen als de nieuwe investeringen die dan zullen nodig zijn te doen. Zonder publieke herfinanciering zullen de Vlaamse universiteiten de komende jaren besparingen moeten doorvoeren en dit op een schaal die ongezien is in het hoger onderwijs. De huidige problemen van werkdruk, gebrekkige infrastructuur en stijgende inschrijvingsgelden zullen in vergelijking daarmee klein bier zijn.
Nu al verzet tegen besparingen organiseren!
Vandaar dat de vakbonden in het hoger onderwijs, en ook een aantal studentenverenigingen zoals de Actief Linkse Studenten en Scholieren (ALS), nu reeds het verzet tegen die besparingen organiseren. De voorbije jaren werd er actie gevoerd tegen de verhogingen van de inschrijvingsgelden. Zo organiseerde ALS in Gent een aantal succesvolle scholierenacties tegen deze verhoging. Een hele generatie scholieren deed een onschatbare ervaring op in het organiseren van strijd tegen de besparingen die hen treffen: een ervaring die zeer noodzakelijk zal zijn voor de toekomst.
De vakbonden organiseerden aan de openingszitting begin vorig academiejaar succesvolle protestacties tegen de besparingen. Ze maakten voor de Vlaamse regering de balans op van de prestaties van het Vlaamse hoger onderwijs en van de financiering die daartegenover stond. Het hoger onderwijs kan spectaculaire groeicijfers voorleggen, zowel inzake het aantal studenten als wat de onderzoeksoutput betreft. De publieke financiering bleef echter dalen. Daarmee blijft de Vlaamse regering sterk in gebreke tegenover de engagementen die ze in 2000 aanging met de Lissabon-akkoorden. Meer studenten moesten een hoger onderwijsdiploma krijgen en de onderzoeksoutput moest stijgen. Het personeel in het hoger onderwijs deed haar deel. De overheid beloofde in ruil om minstens 2% van het Bruto Regionaal Product te besteden aan hoger onderwijs: voor 2015 zou dit betekenen dat het budget moet stijgen van de huidige 1,7 miljard naar 3,8 miljard! Deze hallucinante cijfers tonen aan hoe zwaar het Vlaams hoger onderwijs ondergefinancierd is: wat minister Crevits en bijna-oud-rector Verschoren ook mogen beweren.
Deze strijd moet verdergezet worden: we moeten studenten en personeel blijven organiseren tegen de besparingen. We kunnen immers niet rekenen op het “gezond verstand” van onze besturen of van de overheid. Rijkdom is er voldoende, besparingen zijn enkel de uitdrukking van de politieke onwil om de multinationals, de speculanten en de allerrijksten aan te pakken, en in plaats daarvan de middelen telkens te halen uit onze zakken: de werknemers en hun gezinnen. Laten we een strijd voeren om die middelen te gebruiken voor de echte noden in de maatschappij: degelijk onderwijs en onderzoek, maar ook openbaar vervoer, gezondheidszorg, huisvesting. Kortom een menswaardig leven voor iedereen!
