Neen aan een militair bewind, neen aan Erdogan! Voor een alternatief vanuit de arbeidersbeweging!
Verklaring van Sosyalist Alternatif, onze Turkse zusterorganisatie
In de nacht van 15 juli probeerde een deel van het middenkader van het leger, ex-generaals en koloneles van het Turks leger de macht de grijpen en de AKP-regering samen met president Erdogan aan de kant te schuiven. Op het ogenblik van de poging tot staatsgreep was Erdogan op vakantie aan de kust van de Egeïsche Zee.
De militaire samenzweerders slaagden er aanvankelijk in om de nationale veiligheidsdienst in Ankara en ook de politie-academie en het opleidingscentrum voor de politie te veroveren. Dit gebeurde na luchtbombardementen. Ze namen de controle over de luchthavens van Ankara en Istanboel in handen. Er waren gevechten in andere steden van het land, maar de aandacht van de coupplegers lag vooral op Ankara en Istanboel. Het hoofdkwartier van de politie, kantoren van de AKP, gebouwen van het stadsbestuur, de centrale internetserver, de twee bruggen over de Bosforus die de Aziatische en Europese delen van Istanboel met elkaar verbinden, … werden overgenomen. Het parlement, waar alle politieke partijen in vergadering waren, werd meermaals gebombardeerd. Het presidentieel paleis werd aangevallen door militaire eenheden die de staatsgreep steunden.
Het centrum van de poging tot staatsgreep lag bij de hoogste militaire leiding, de grootste militaire luchtmachtbasis en het hoofdkwartier van de militaire rijkswacht. De voorstanders van de staatsgreep ontvoerden de hoogste commandanten van het leger, waaronder de chef van het leger. Ze namen de staatsradio en –televisie naast de grootste private televisiekanalen in handen waarna een verklaring van de machtsovername werd uitgezonden. Ze hadden het over het niet-legitieme, corrupte en niet-seculiere regime van Erdogan en de AKP. Er werd een uitgaansverbod afgekondigd alsook de noodtoestand. De coupplegers stelden dat ze een nieuwe grondwet wilden.
Het vliegtuig van Erdogan kon urenlang niet landen. Zowel de president als de premier riepen de bevolking op tot protest tegen de poging tot staatsgreep. Concurrerende vleugels van de staatsmachine waren betrokken in gewelddadige confrontaties gedurende de hele nacht. Het politie-apparaat bleef grotendeels loyaal aan Erdogan. Er waren ook oproepen van de moskeeën om de regering te steunen. Enkele duizenden mensen, vooral rechtse islamisten en AKP-aanhangers, trokken de straat op. Vliegtuigen en legerhelikopters schoten op betogingen in de twee grootste steden. Tegen zaterdagochtend waren er meer dan 150 militairen en agenten omgekomen langs beide kanten en een 50-tal burgers.
De meeste mensen en alle politieke partijen zijn tegen een terugkeer naar een militair bewind. De meeste gewone soldaten zijn dienstplichtigen die niet bereid zijn om het geweld van de coupplegers uit te voeren. De poging tot staatsgreep kwam van geprivilegieerde hogergeplaatste militairen met een lange staat van dienst. Zij handelden enkel om zelf de macht in handen te nemen. Er was dan ook onvoldoende sociale en politieke basis om de staatsgreep door te voeren. De belangrijkste werkgeversfedreatie, TUSIAD, en het VS-imperialisme maakten snel duidelijk dat ze de staatsgreep niet zouden steunen.
Zoals we eerder opmerkten, is er een groeiende politieke crisis in Turkije die nog erger geworden is sinds de verkiezingen van vorig jaar in de context van een groeiende economische crisis en afbrokkelende sociale steun voor het regime van Erdogan. De AKP-regering gebruikte het gerecht om oppositiestemmen in en buiten het parlement het zwijgen op te leggen. Het leger werd ingezet om de Koerdische oppositie de kop in te drukken. De pogingen van de heersende partij om tot een grondwetswijziging te komen om een presidentieel stelsel te vestigen, is onderdeel van dezelfde groeiende Bonapartistische tendens waarbij Erdogan met brute kracht wil regeren. Deze repressieve aanpak van de politieke impasse heeft de militaire samenzweerders de nodige middelen gegeven om zich tegen de AKP te keren. Beide kampen lieten uitschijnen dat ze de democratie verdedigden, maar beiden staan voor een variant van een kapitalistisch dictatoriaal bewind waaraan de meerderheid van de bevolking wordt onderworpen. De ene variant wil dit doen met een militair bewind, de andere met een burgerlijke regering. Deze methoden kunnen de crisis in het land niet oplossen, ze zullen enkel tot meer onrust leiden. De poging tot staatsgreep toont overigens aan dat de pogingen om een monolithische macht te vormen niet kon verhinderen dat er groeiende interne tegenstellingen waren op het hoogste niveau van de staat. Deze tegenstellingen werden verder versterkt door de poging tot staatsgreep.
Het is van groot belang om in te gaan tegen de aanvallen op de sociale en democratische rechten door Erdogan. Maar deze poging tot staatsgreep toont aan dat een dictatoriaal regime niet kan bestreden worden met dictatoriale methoden. Of de poging nu gelukt was of niet, het resultaat bestaat sowieso uit meer repressie tegen de massa’s. De mislukte poging tot staatsgreep zal nu door Erdogan gebruikt worden om de macht verder te concentreren in de kleine kliek van zijn naaste vertrouwelingen en de democratische rechten zullen verder aan banden gelegd worden. Dit blijkt nu al met de afzetting van verschillende openbare aanklagers en de aankondiging dat de regering de doodstraf terug wil invoeren. Dit wordt voorgesteld als een antwoord op de militaire samenzweerders, maar het zal uiteindelijk ook goed uitkomen tegen al wie zich tegen het regime verzet.
Het CWI en haar Turkse afdeling Sosyalist Alternatif verzetten zich tegen de poging tot staatsgreep die Erdogan versterkt in het opleggen van zijn dictatoriale agenda. Beide kampen staan voor verschillende vleugels van de onderdrukkende heersende klasse en ze moeten dus beiden bestreden worden. Het verzet van de bevolking tegen gelijk welke poging tot militaire machtsovername mag niet overgelaten worden aan dit rotte regime van de AKP. Er is nood aan massale en eengemaakte actie van de arbeidersbeweging en de jongeren, de linkerzijde en de HDP, om onafhankelijk van de door de heersende partij georganiseerde mobilisaties op te treden en meteen ook in te gaan tegen het geweld tegen politieke tegenstanders dat door die AKP-aanhangers wordt gepleegd. De arbeidersbeweging en de linkerzijde moeten zelfverdedigingscomités opzetten tegen het geweld van beide kampen. Een derde politieke pool rond de arbeidersklasse, de armen en de jongeren is nodig om in te gaan tegen het geweld, de aanvallen op de democratische en politieke rechten, het staatsoffensief tegen de Koerdische bevolking en het neoliberale beleid dat door beide fracties van de kapitalistische klasse wordt verdedigd.
De dagen dat Turkije algemeen geprezen werd als model van welvarendheid en stabiliteit zijn geteld. De groeiende en veelzijdige crisis die Turkije overspoelt, is een uitdrukking van de wereldwijde crisis van het kapitalisme. Enkel een strijd voor socialistische verandering, gekoppeld aan solidariteit van de werkende bevolking doorheen het Midden-Oosten, Europa en de rest van de wereld, kan een einde maken aan de chaos en het geweld in Turkije.
