Het ontbrak in de gevestigde media niet aan artikels en reportages over de menselijke tragedie van vluchtelingen uit Syrië, Libië, Irak, Afghanistan of nog Somalië. Er werd ook gesproken over hun behandeling in verschillende Europese landen. Maar er wordt weinig ingegaan op de onderliggende redenen voor die wanhopige exodus. De cijfers zijn nochtans overduidelijk: van de asielzoekers die via Griekenland naar Europa komen (ondertussen meer dan de helft van alle asielzoekers) komt 85% uit Syrië, Afghanistan, Irak en Somalië. In al die landen hebben westerse militaire interventies bijgedragen aan de creatie van een nachtmerrie voor de lokale bevolking. Het is van deze nachtmerrie dat mensen proberen weg te vluchten. Ook in België komt meer dan 70% van de asielzoekers momenteel uit deze oorlogslanden.
Dossier door Nicolas Croes
De imperialistische interventies in Afghanistan (sinds 2001) en Irak (sinds 2003) worden gevoerd onder het mom van een “oorlog tegen het terrorisme”. Ze droegen bij tot een explosieve situatie in het Midden-Oosten. In april verscheen een studie onder de titel: “Body Count : Casualty Figures after 10 years of the ’War on Terror’.” In die studie wordt de naar eigen zeggen lage schatting gemaakt van minstens 1,3 miljoen doden in Irak, Afghanistan en Pakistan (waar vooral doden vielen door aanvallen met drones) tussen 2001 en 2013. Er wordt dan nog geen rekening gehouden met conflicten in andere landen, zoals Jemen, Somalië, Libië of Syrië. De organisaties die de studie opstelden, hebben het over “een misdaad tegen de mensheid, iets wat dicht bij een genocide komt.” Het rapport werd niet betwist, maar zoveel mogelijk genegeerd in alle propaganda rond het Midden-Oosten.
Samen met het gedeeltelijke falen van de massale opstanden tegen de dictatoriale regimes in de regio, die wel een einde maakten aan de heerschappij van Ben Ali in Tunesië en Moebarak in Egypte in 2011, openden deze vernielingen de weg voor sectair geweld en de opkomst van reactionaire krachten zoals Islamitische Staat. In Syrië zorgde de indirecte en ‘strategische’ steun van westerse machten aan fracties die hun belangen niet bedreigden ervoor dat de massabeweging tegen Bachar al-Assad kon degenereren in een bloedige burgeroorlog die ondertussen al vijf jaar duurt. Meer dan 250.000 Syriërs verloren het leven, 11 miljoen mensen zijn het land ontvlucht. Terreuraanslagen zijn een dagelijkse realiteit geworden in het Midden-Oosten. In 2015 kwamen 78% van de doden als gevolg van terrorisme uit Irak, Pakistan, Afghanistan, Syrië en Nigeria.
De huidige bombardementen op Syrië door een coalitie rond de VS zullen geen vrede in het land brengen. Het zal het aantal doden, de ellende en de vluchtelingencrisis enkel opdrijven. De Verenigde Staten hebben België formeel gevraagd om mee te werken aan de bombardementen in Syrië. Voorheen werden de Belgische operaties tot Irak beperkt. De Belgische regering wil ingaan op de Amerikaanse vraag.
Een bloedige traditie
De verantwoordelijkheid van het westerse imperialisme in de bloedbaden en onderdrukking in de regio gaat ver in de geschiedenis terug. Na het proces van dekolonisatie en uiteenvallen van het Ottomaanse Rijk werd elke kracht die de belangen van de verschillende westerse machten bedreigde geconfronteerd met interventies.
Toen de Egyptische nationalistische leider Nasser in 1956 de nationalisatie van het Suez-kanaal aankondigde, vormden de Franse en Britse regeringen een alliantie met Israël voor een rampzalige invasie van Egypte. Toen de Iraanse nationalist Mohammad Mossadegh de oliesector in zijn land nationaliseerde (en de Britse bedrijven die de sector controleerden onteigende), werd hij meteen door een staatsgreep aan de kant geschoven. In 1953 werd hij onder gedwongen huisarrest geplaatst en werd de macht overgenomen door generaal Fazlollah Zahedi, die de steun van het westen genoot. Dergelijke voorbeelden zijn schering en inslag in de regio.
Tegelijk werden reactionaire krachten ondersteund. De Wahhabistische doctrine van de politieke islam, een doctrine die gesteund wordt door de heersende elite van Saoedi-Arabië en Qatar maar ook door Islamitische Staat, werd na de Eerste Wereldoorlog door de Britten gesteund en na de Tweede Wereldoorlog door de VS. Het Saoedische regime kreeg groen licht voor de meest barbaarse handelingen zoals onthoofdingen of het rijverbod voor alle vrouwen. Dit vormt geen probleem zolang de VS toegang krijgt tot olie of tot bondgenoten zoals de moedjahedin (van waaruit de Taliban voortkwamen) in de strijd tegen de Russische inval in Afghanistan vanaf 1979. Het is overigens pas na de aanslagen van 11 september 2001 dat het VS-imperialisme zich tegen zijn vroegere bondgenoot keerde.
Welke benadering?
In Libië hadden de revoltes in Benghazi en Tripoli in 2011 aanvankelijk geen reactionair karakter. Ze maakten deel uit van wat de ‘Arabische Lente’ werd genoemd, de golf van opstanden in het Midden-Oosten en Noord-Afrika. Jongeren begonnen de revolutie met een duidelijke boodschap op hun spandoeken: “Dit is onze revolutie, we willen geen imperialistische interventie.”
Reactionaire krachten gebruikten de brutaliteit van het regime van Khadaffi en de angst voor zijn troepen die naar de stad optrokken om de leiding over de beweging in Benghazi naar zich toe te trekken. Voor Khadaffi vormde dat meteen een perfect excuus. Het ging niet meer over een revolutie maar om een beweging van reactionaire krachten. Voor de NAVO zette het de weg open voor bombardementen die het westers imperialisme toeliet om opnieuw op de voorgrond te treden in de regio.
De situatie had anders kunnen zijn. Een revolutionaire partij die opkwam voor de organisatie van de beweging van jonge revolutionairen, werkenden en armen door het vestigen van democratische verdedigingscomités die ook een solidariteitsoproep deden aan de troepen van Khadaffi en de massa’s van Tripoli, had een verschil kunnen maken. Het had een aanzet kunnen zijn tot een uitbreiding van de beweging naar de rest van het land. Maar dit gebeurde dus niet.
In Syrië verzetten we ons tegen de interventies van het imperialisme en haar bondgenoten. We eisen de terugtrekking van alle buitenlandse troepen en komen op voor het vestigen van democratische, eengemaakte en niet-sectaire verzetscomités om de werkenden, armen en andere onderdrukte lagen te beschermen tegen sectaire aanvallen. We verdedigen de garantie van democratische rechten voor iedereen, los van etnie, religie of nationaliteit. We pleiten voor het houden van eerlijke verkiezingen voor een revolutionaire grondwetgevende vergadering en een vrije socialistische confederatie van het Midden-Oosten en Noord-Afrika.
In een situatie die gedegenereerd is tot een burgeroorlog kan dit onwaarschijnlijk en iets voor een wel erg verre toekomst lijken. Er is een moeilijke situatie, maar dit betekent niet dat we geen uitweg voor de arbeidersbeweging moeten naar voor schuiven en verdedigen. De klassenstrijd op “pauze” zetten, betekent het initiatief overlaten aan reactionaire krachten. We moeten ons verzetten tegen de imperialistische interventie, maar het alternatief hierop zal niet komen van een ‘politieke oplossing’ tussen imperialistische krachten en dictatoriale regimes uit de regio. We kunnen niet rekenen op diegenen die mee verantwoordelijk zijn voor de burgeroorlog, zowel het regime van Assad als de rebellen die gewapend worden door het imperialisme, Saoedi-Arabië en Qatar.
Geen enkel gewapend conflict, waar ook ter wereld, kan op deze manier opgelost worden. Er zal slechts een ‘politieke oplossing’ komen om het conflict tijdelijk te beëindigen indien een van de strijdende partijen zodanig verzwakt is dat er geen andere optie meer is of indien alle kampen in het conflict uitgeput zijn. We kunnen jammer genoeg niet uitsluiten dat de Syrische bevolking met een dergelijk scenario zal geconfronteerd worden. Het zou gepaard gaan met veel ellende. Maar tegelijk zou iedere wapenstilstand ruimte creëren voor het geleidelijk herstellen van de arbeidersbeweging. We stellen niet voor om daarop te wachten. De sociale bewegingen moeten eigen onafhankelijke initiatieven ondernemen om het einde van het conflict te bespoedigen.
En in Europa?
De beweging tegen de oorlog in Irak in 2003 werd gekenmerkt door een massale omvang. Honderdduizenden mensen betoogden meermaals tegen die oorlog. Het protest was internationaal. Een generatie jonge militanten werd via deze acties politiek actief. Vandaag toont de brede solidariteit met de vluchtelingen – van betogingen tot inzamelacties – het potentieel voor een beweging. Het zal erop aankomen om geen louter humanitaire benadering te hebben en politieke kwesties naar voor te brengen zoals verzet tegen imperialistische avonturen, de noodzaak om de middelen voor een waardige opvang van alle vluchtelingen bij de kapitalistische elite te zoeken, een sterke sociale zekerheid, degelijke jobs, gratis en degelijk onderwijs voor iedereen, …
We moeten de middelen zoeken waar ze zitten, in de zakken van de kapitalisten in Europa en elders. De regimes in het Midden-Oosten doen niets om vluchtelingen te helpen. Ze krijgen zelfs geen asiel in deze landen. Er zitten enorm veel middelen bij de elite van miljardairs uit Saoedi-Arabië en andere regimes in het Midden-Oosten. Vaak hebben ze die middelen in Europa geïnvesteerd. Meer dan 80% van de Londense woningen die meer dan 2 miljoen pond waard zijn, kennen buitenlandse eigenaars, vaak uit het Midden-Oosten. De rijkdom van de elites uit het Midden-Oosten en Europa moet gebruikt worden om de slachtoffers die hun regimes en oorlogen proberen te ontvluchten een toekomst te bieden.
Opvang van vluchtelingen en het failliet van het Europa van het kapitaal
De discussie over de vluchtelingencrisis dreigt de Europese Unie te verscheuren. Het toont aan hoe de gevestigde politici – in Europa en daarbuiten – niet in staat zijn om een oplossing aan te bieden voor de vluchtelingencrisis. Ze proberen allemaal om de problemen naar andere landen door te schuiven, terwijl ze ondertussen vluchtelingen tot vreselijk onmenselijke omstandigheden veroordelen.
De EU staat niet voor niets bekend als ‘Fort Europa’. De tragedie van de vluchtelingen die verdrinken in de Middellandse Zee is het resultaat van het beleid van de EU de voorbije jaren. De bouw van enorme muren die door gewapende soldaten bewaakt worden, stopt mensen die Europa over het land proberen te bereiken. Er werd daarop een vluchtroute over zee gezocht. De barbaarse logica hierachter was dat het sterven van vluchtelingen op zee deze route onaantrekkelijk zou maken en anderen zou overtuigen om niet naar Europa te komen. Het aantal doden op zee is als gevolg hiervan exponentieel toegenomen. In april 2015 kwamen naar schatting 1.308 vluchtelingen op deze manier op het leven, in april 2014 waren het er 42. Toen waren de schepen van operatie Mare Nostrum nog actief.
Afgelopen zomer veranderden de gevestigde politici tijdelijk hun opstelling. Een aantal landen, waaronder Duitsland, versoepelden hun grenscontroles en lieten meer vluchtelingen binnen. Dit heeft niet lang geduurd. Verschillende lidstaten van de EU begonnen te ruziën in een poging om zelf zo weinig mogelijk vluchtelingen te moeten opvangen. Het Schengen-akkoord over het vrij verkeer van personen in de EU werd in de praktijk opgeschort toen verschillende landen controles aan de nationale grenzen met andere lidstaten invoerden.
Het akkoord met Turkije
De laatste kunstgreep die voortkwam uit een Europese top was de poging om een akkoord te sluiten met Turkije in de hoop dat dit land zou optreden als de grenspolitie om vluchtelingen te stoppen als die naar Europa proberen te trekken.
In de wanhopige poging om de vluchtelingencrisis naar Turkije door te schuiven, heeft de EU de ogen gesloten voor het ondemocratische karakter van het Turkse regime en de oorlog tegen de Koerdische bevolking. De Turkse regering kwam recent nog tussen om de grootste krant van het land over te nemen nadat die kritiek op president Erdogan had durven te uiten. De president denkt er zelfs aan om de definitie van terrorisme uit te breiden tot journalisten.
De Turkse regering voert een brutale burgeroorlog tegen de Koerdische bevolking in het zuidoosten van het land. Er vielen daarbij al honderden doden. Er waren ook bombardementen op dorpen in Syrië die door Koerden gecontroleerd worden. Daarmee ondersteunt het Turkse regime in de praktijk IS. De Europese machten zwijgen hierover, hoogstens komen ze tot voorzichtige kritiek in woorden.
Alles wat ons verdeelt, verzwakt ons
De voorstellen van de EU zijn erop gericht om Griekenland om te vormen tot een mega-vluchtelingenkamp, in realiteit een gevangenis. Er zullen binnenkort ongeveer 70.000 vluchtelingen geblokkeerd zitten in Griekenland na het sluiten van de grens met Macedonië. Deze beslissing werd niet alleen door de Macedonische regering genomen: het was het resultaat van een ‘mini-top’ met onder meer Oostenrijk en andere landen uit Centraal- en Oost-Europa. Griekenland was er niet uitgenodigd.
De grote meerderheid van de vluchtelingen heeft niet de bedoeling om in Griekenland te blijven, maar wil doortrekken naar het noorden van Europa. Ze lijden honger en dwalen door de straten. Griekenland gaat al gebukt onder de gevolgen van een hard besparingsbeleid opgelegd door de EU. Onder de jongeren loopt de werkloosheidsgraad op tot meer dan 50%. Het gemiddelde loon is met meer dan een derde afgenomen. En nu moet het land maar zijn plan trekken met de vluchtelingen die naar het noorden van Europa willen trekken.
De controle op de beslissing om al dan niet asiel toe te kennen, kan niet aan de conservatieven of de asociale regeringen van de EU overgelaten worden. De arbeidersbeweging moet doorheen Europa opkomen voor verkozen comités van arbeiders met vertegenwoordigers van organisaties van migranten om asielaanvragen te onderzoeken en er beslissingen over te nemen.
Veel werkenden en armen – in Griekenland en elders – zijn geraakt door het lijden van de vluchtelingen. Maar tegelijk vrezen ze dat de openbare diensten en het aanbod van huisvesting in hun landen niet volstaan om iedereen een toekomst aan te bieden. Dat idee wordt versterkt door de rechtse politici die steeds benadrukken dat de tekorten op vlak van huisvesting en werkgelegenheid mee veroorzaakt worden door vluchtelingen en migranten.
De gevestigde politici stellen zich overal in Europa graag “ferm” op tegen migratie. Ze spelen in op de angsten van de werkenden, terwijl dezelfde kapitalistische politici jarenlang instonden voor een beleid van sociale afbraak en ontmanteling van openbare diensten.
Vluchtelingen en migranten zijn niet verantwoordelijk voor het eindeloze besparingsbeleid doorheen de EU. Als we toelaten dat de Europese regeringen de verantwoordelijkheid voor het besparingsbeleid op de kap van migranten afwentelen om de aandacht van het kapitalistische systeem in crisis en de profiterende bankiers en miljardairs af te leiden, dan zullen ze erin slagen om onze levensvoorwaarden verder af te breken. Het is van cruciaal belang dat de arbeidersbeweging een alternatief aanbiedt, zoniet krijgt extreemrechts meer ruimte.
Neen aan het Europa van het kapitaal!
Het feit dat de EU een diepe en existentiële crisis kent omdat ze niet in staat is om ongeveer een miljoen vluchtelingen op te vangen op een totale bevolking van 500 miljoen mensen, is een sterke veroordeling van het kapitalistische Europese project. Volgens de Britse krant The Guardian staan er nochtans 11 miljoen huizen leeg in de EU. Het aantal daklozen wordt op 4,1 miljoen geschat. In België zijn er weinig cijfers over leegstand. Maar volgens de Cel “Leegstaande Woningen” van de Gewestelijke Overheidsdienst Brussel zijn er ongeveer 48.000 wooneenheden niet bewoond op een totaal van 300.000 private adressen in de hoofdstad. Die verspilling aanpakken, zou de huisvestingscrisis van de bevolking oplossen en zou onderdak bieden voor vluchtelingen.
De EU is geen internationalistisch project. Het is in essentie een samenwerkingsverband van grote bedrijven doorheen Europa om de markten en de winsten te maximaliseren. In plaats van tot Europese samenwerking te komen, zien we in de huidige vluchtelingencrisis dat elk ernstig probleem leidt tot nationalistische spanningen waarbij ook de verschillende kapitalistische klassen in Europa de hete aardappel proberen door te schuiven.
De wetten en verdragen in de EU zijn gericht op de belangen van de superrijken ten koste van de werkenden en armen. Zelfs de meest bescheiden voorstellen die de 1% rijksten in de samenleving ook maar een beetje zouden laten betalen voor de crisis, botsen op de Europese regels en worden zelfs illegaal verklaard. Dit kan een socialistische regering die breekt met het besparingsbeleid uiteraard niet tegenhouden, maar het vormt wel een extra obstakel.
Een regering die een oprecht socialistisch beleid voert, zou niet geïsoleerd staan. Zo’n regering zou erg populair zijn, niet alleen in eigen land maar ook op internationaal vlak. Een internationale oproep om de steun van de werkenden doorheen Europa en de wereld te mobiliseren, zou een grote impact hebben.
De enige blijvende oplossing voor de vluchtelingencrisis bestaat uit strijd voor een democratisch socialistische samenleving waar de sleutelsectoren van de economie (zoals financiewezen, energie, chemie, staal, …) in publieke handen en democratisch collectief beheer komen. Zo’n samenleving zou de bestaande middelen, wetenschap en techniek inzetten met het oog op de behoeften en noden van de meerderheid van de bevolking doorheen de wereld. Enkel op deze basis wordt het mogelijk om tot een wereld te komen waar de mensen echt vrij zijn en bijgevolg naar gelijk welk land of regio kunnen trekken als ze dat willen en niet om een nachtmerrie te ontvluchten.
