Na de drama’s en de humanitaire chaos die 2015 domineerden, zijn alle waarnemers het erover eens dat we de ergste vluchtelingencrisis sinds de Tweede Wereldoorlog kennen. De Europese leiders lijken niet in staat om nog antwoorden te bieden die gebaseerd zijn op samenwerking tussen landen.
Artikel door Baptiste (Henegouwen) uit maandblad ‘De Linkse Socialist’
Enkele maanden geleden was Hongarije slechts een marginale stoorzender binnen Europa toen het besloot om de grenzen met hekken en prikkeldraad af te sluiten. Maar de afgelopen weken volgden verschillende andere Europese regeringen met een harder asielbeleid, het opvoeren van grenscontroles tussen Frankrijk en Duitsland en zelfs het sluiten van de grenzen rond Oostenrijk, Tsjechië, Noorwegen of op de brug tussen Denemarken en Zweden (historisch nochtans de ‘goede leerling’ in de Europese asielklas). Schengen, het stelsel van vrij verkeer van personen zonder grenscontroles binnen Europa, staat onder druk.
Het opvoeren van de grenscontroles gaat gepaard met een criminalisering van asielzoekers en toenemende repressie. In Oostenrijk en Duitsland zijn er meer controles om vluchtelingen terug te drijven of uit te wijzen indien hun papieren niet in orde zijn. In Denemarken en Zwitserland worden maatregelen genomen om vluchtelingen te laten betalen voor hun ‘verblijf’, onder meer door hun juwelen of cash geld af te nemen, zelfs indien dit de enige bezittingen zijn die ze konden redden tijdens hun vlucht. Elke regering schuift naar rechts op, ook die waarin sociaaldemocraten zitten. De laatste golf van aanslagen in Europa en Turkije of de gebeurtenissen met oudjaar in Keulen versterken deze tendens.
Geconfronteerd met het verval van het kapitalisme, zijn de leiders van dit systeem blijkbaar enkel nog in staat tot een vlucht vooruit met nog meer repressie en besparingen. De bevolking een degelijke toekomst aanbieden, zit er immers niet meer in.
Bye bye Schengen?
Enkele citaten om de sfeer van de afgelopen weken te schetsen. Charles Michel bleef voorzichtig: “Misschien moeten we Schengen aanpassen.” Sarkozy daarentegen verklaarde: “Schengen is dood”, zijn nieuwe Vlaamse vriend De Wever stelde dat er op vlak van migratie “taboes moeten sneuvelen”.
Het is opmerkelijk dat de politici meteen klaar staan om de heilige huisjes van Schengen te slopen, terwijl dezelfde politici geen enkele flexibiliteit aan de dag leggen als het om Europese besparingsregels gaat. De logica is eenvoudig, het gaat om de verdediging en bescherming van de belangen van een sociale klasse: de werkgevers en hun vrienden. Vanuit dat vertrekpunt worden de regels gekneed, aangepast of in beton gegoten naargelang het patronaat het wil.
De Schengen-akkoorden kwamen 20 jaar geleden tot stand om het vrije verkeer van personen en goederen tussen Europese landen gemakkelijker te maken. Het werd een hoeksteen van de uitbouw van Europa als handelsblok met een eenheidsmunt. Alle beperkingen aan de grenzen die de afgelopen weken werden opgetrokken, zijn formele inbreuken op Schengen. Na de dreiging van een Grexit enkele maanden geleden, duurde het niet lang voor het Europese establishment opnieuw geconfronteerd werd met het risico op instorting van een belangrijke instelling. Het doet denken aan de mythologische straf van Sisyphus: elke poging tot oplossing zonder aan de fundamenten van het rotte systeem te raken, maakt de problemen enkel erger.
De tegengestelde belangen tussen Europese lidstaten halen het steeds meer op de samenwerking. Om het in één cijfer samen te vatten: voor de 160.000 vluchtelingen die over de lidstaten zouden verdeeld worden, is er al een akkoord gevonden voor… 184 personen. Een volledig verdwijnen van Schengen wil het establishment vermijden, dat zou immers economische gevolgen hebben. Commissievoorzitter Jean-Claude Juncker was duidelijk: “Een ontmanteling van Schengen zou een nefast effect hebben op de werkgelegenheid en het kan de eenheidsmunt in vraag stellen.” Wellicht zullen we allerhande vormen van institutioneel knoeiwerk zien.
Naast de institutionele maatregelen wordt ingezet op een versterking van Frontex en de militarisering van de buitengrenzen van de Schengenzone. Er werd ook een akkoord met de Turkse regering van Erdogan die in ruil voor 3 miljard euro “de vluchtelingenstroom naar Europa moet indijken”. Zal Erdorgan dit met dezelfde methoden doen die hij inzet tegen zijn eigen Koerdische bevolking?
Het Europese establishment probeert tijd te winnen, maar heeft geen antwoorden op de redenen waarom mensen vluchten.
Nood aan een alternatief op de chaos
De omvang van de humanitaire ramp voor vluchtelingen is immens. Tal van landen zijn in sectaire oorlogen en chaos ondergedompeld: Irak, Libië, Jemen, Afghanistan, Somalië, … Het dwingt tienduizenden mensen om op de vlucht te gaan. Na meer dan vier jaar van sectair conflict in Syrië zijn er 11 miljoen mensen gevlucht in de hoop elders wel te kunnen overleven.
Zolang het kapitalisme en de bijhorende ellende, oorlogen en horror blijven bestaan, zullen miljoenen mensen geen andere optie hebben dan te vluchten. Het imperialistische beleid – van oorlogen met lokale milities over economische uitbuiting tot het militariseren van de grenzen – draagt een grote verantwoordelijkheid.
Slechts een beperkt aandeel van de vluchtelingen trekt naar Europa. Maar in een context van tekorten, besparingen, onzekerheid en massale werkloosheid, ligt die migratie gevoelig voor veel jongeren en werkenden. Dit kan tot spanningen leiden. De arbeidersbeweging moet zich op het politieke terrein begeven om betere levensvoorwaarden voor iedereen te eisen. Enkel dan kunnen we vermijden dat populisten en extreemrechts het politieke debat domineren en de bestaande frustraties en ellende misbruiken voor hun verdelende retoriek die zondebokken aanduidt op basis van afkomst, religie, etnie, …
De regeringen beweren op te komen tegen terrorisme door de repressie op te voeren en de grenzen te sluiten. Ze criminaliseren diegenen die vluchten voor de chaos die aangericht wordt door imperialistische oorlogen en chaos. De kapitalisten zijn niet meer in staat om de complicaties als gevolg van hun systeem in crisis te beheren. Dat is een symptoom van een uitgeput systeem in verval. We moeten ons organiseren rond een programma dat onze belangen verdedigt in de strijd voor een socialistische samenleving.
