In drie appartementen waar leden van Rättvisepartiet Socialisterna (RS) in Göteborg wonen, waren er zondagnacht rond 3u ’s ochtends brandstichtingen. Twee dagen eerder was er in in Zweden een incident met een racistische jongere die op school twee mensen doodstak en twee anderen ernstig verwondde. In dezelfde week werden vijf gebouwen waar vluchtelingen verblijven of zullen verblijven in brand gestoken op verschillende plaatsen in het land. Wat is er aan de hand in Zweden?
Brandaanslagen in Göteborg
De brandaanslagen tegen socialistische activisten in Göteborg vonden plaats in de wijk Hammarkullen, waar RS sterk staat. Er werd onder meer brand gesticht in het appartement van Kristofer Lundberg, voorzitter van RS in West-Zweden en tevens voorzitter van de huurdersbond in het noordoosten van Göteborg. RS staat in Göteborg bekend voor lokale campagnes rond huisvesting en tegen besparingen, maar ook voor een actieve rol in de strijd tegen racisme en in de solidariteitsbeweging voor de Koerdische strijd.
De aanvallers probeerden vuur te stichten in drie appartementen. Ze deden dit via de brievenbus en afval dat in de trappenhal in brand werd gestoken. Een van de branden werd onmiddellijk opgemerkt en ook de andere brandjes werden geblust. Er werden 35 brandweerlieden gedurende 3,5 uur ingezet.
Een groep leden van RS kwam onmiddellijk bijeen en riep een vergadering voor de volgende middag bijeen. Alle bewoners van de wijk werden geïnformeerd over wat er gebeurde en uitgenodigd naar de bijeenkomst. Meer dan 70 mensen kwamen naar die vergadering en velen gaven aan dat ze iets willen doen tegen het geweld. Sommigen namen het initiatief om ‘s nachts de straten te bewaken, anderen gaven zich op om meteen opgeroepen te kunnen worden. Dinsdag wordt een meeting in open lucht gehouden en woensdag volgt een grote protestactie.
De regionale media berichtten over deze aanval en de politie bevestigde informeel dat het om een politieke aanslag gaat in navolging van de eerdere brandstichtingen tegen opvangplaatsen voor vluchtelingen.
Geweld tegen vluchtelingen, aanslag op school
Sinds maart waren 17 asielcentra of toekomstige asielcentra het doelwit van brandstichtingen en gewelddadige aanvallen. Een derde daarvan vond vorige week plaats. In drie gevallen werd brand gesticht nadat was aangekondigd dat de huizen dienst zouden doen als opvangplaats voor vluchtelingen. Het antiracistische magazine Expo wees erop dat de faciliteiten voor vluchtelingen met kinderen bijzonder kwetsbaar zijn.
Op donderdag 22 oktober was er dan een racistische terreurdaad op een school in Trollhättan in het westen van Zweden. Anton Lundin Pettersson ging verkleed als een soort ridder naar de school, het deed denken aan de wijze waarop de Noor Anders Behring Breivik zich voordeed. Pettersson had een Duitse legerhelm uit de Tweede Wereldoorlog opgezet en bracht twee wapens mee, een zwaard en een lang mes.
In zijn afscheidsbrief schreef hij dat “vreemdelingen” het doelwit van zijn aanval waren en dat Zweden “niet zoveel migranten kan opnemen.” Hij koos een school waar veel migranten onderwijs genieten en zijn slachtoffers werden gekozen op basis van hun huidskleur. Een 20-jarig personeelslid werd vermoord terwijl hij de aanvaller wilde tegenhouden toen die de 15-jarige Ahmed Hassan vermoordde. Twee andere slachtoffers raakten ernstig gewond.
De moordenaar had een YouTube-account waarop zijn politieke voorkeur duidelijk werd. Er stonden films op die Hitler en nazi-Duitsland verheerlijken, maar ook racistisch materiaal tegen de islam en tegen de Joden. Op sociale media volgde hij hedendaagse nazi’s, zo deelde hij veel materiaal van een blog die opkomt voor “het belang van ras in de samenleving.” Net zoals Breivik stelde ook Pettersson dat multiculturalisme een “hels project” is.
Racistische haat
Deze vreselijke terreurdaad gebeurde tegen de achtergrond van een groeiende polarisering in het land. Vluchtelingen worden steeds meer als zondebokken gebruikt en er wordt gezegd dat er geen nieuwe vluchtelingen bij kunnen. De racistische haat op het internet neemt toe. De aanslagen op asielcentra worden op sociale media door anonieme racisten opgehemeld. Een lokale politicus van de extreemrechtse Sverigedemokraterna (SD) vroeg zich enkele weken terug op het internet af waarom er geen gewapende controleposten worden opgetrokken aan de brug die Zweden met Denemarken verbindt.
Vorige week riep SD op om acties te ondernemen tegen vluchtelingen en nieuwe asielcentra. De Scandinavische landen hebben een lange geschiedenis van racisme en terreur. In 1991-92 was er een zes maanden durende campagne van ‘Laserman’ John Ausonios waarbij 11 aanslagen werden gepleegd met een dode en heel wat gewonden. In 2009-10 werd Malmö opgeschrikt door Peter Mang die twee mensen vermoordde en minstens zes anderen probeerde te doden. Anders Behring Breivik vermoordde 77 jongeren, vooral jonge sociaaldemocraten op hun zomerkamp in Utoya.
Er was telkens sprake van racistische motieven. Ausonios, Mang en Breivik waren er alle drie van overtuigd dat migratie leidde tot een invasie van minderwaardige mensen. Hiernaast waren neonazi’s in Zweden sinds midden jaren 1980 verantwoordelijk voor minstens 30 moorden.
Dit is geen kwestie van geestelijke gezondheid of ‘gekken’ zoals sommigen beweerden na de aanslagen door Breivik. Het gaat om politieke en racistische moorden en terreur, telkens verbonden met het milieu van extreemrechts en neonazi’s. Er wordt van uitgegaan dat de plegers van de aanslagen en aanvallen niet georganiseerd zijn, maar ze haalden hun ideeën bij georganiseerde racisten die hen soms ook daadwerkelijk ondersteunden.
Sverigedemokraterna
SD voert campagne met de slogan ‘Een totaal verbod op asielmigratie’. Dat wordt aangevuld met nationalistische eisen zoals meer aandacht voor de nationale vlag, de koning en het volkslied.
Wij dienen hen van antwoord door nadruk te leggen op hun voorstellen tot besparingen en privatiseringen. Zo stelt SD voor dat de middelen voor de gemeenten afnemen van 9 miljard tot 4 miljard euro. Dat betekent dat 100.000 jobs zouden verdwijnen. Zelfs vandaag wil SD de staatssteun aan gemeenten voor de opvang van nieuwe asielzoekers afschaffen.
SD verspreidt de leugen dat een lager aantal vluchtelingen middelen zou vrijmaken voor gepensioneerden en de sociale zekerheid. Maar de afgelopen 20 jaar was er, los van het aantal vluchtelingen, steeds een afbouw van de sociale zekerheid. En dit werd bovendien gesteund door SD.
Gevestigde rechtse politici proberen nu steeds meer samenwerking met SD op te zoeken. Tegelijk zorgt de racistische retoriek voor een toevloed aan steun uit neonazikringen.
Antiracisme en solidariteit
Er komen vandaag meer vluchtelingen in Zweden aan dan op gelijk welk ogenblik sinds de Tweede Wereldoorlog. Er zullen dit jaar naar schatting 140.000 tot 190.000 nieuwkomers zijn. Aanvankelijk merkten de gevestigde politici de sterke solidariteitsgevoelens onder de bevolking op. De sociaaldemocratische premier Stefan Löfven was zelfs een van de sprekers op de eerste betoging van ‘Refugees Welcome’ waarop 15.000 aanwezigen waren.
Maar net als de andere Europese politieke leiders stemde de Zweedse regering van sociaaldemocraten en groenen samen met de rechtse oppositie in met een meer restrictief beleid. Zo worden slechts tijdelijke verblijfsvergunningen toegekend, zijn er strengere voorwaarden voor gezinsherenigingen, komen er sneller uitwijzingen, kunnen vluchtelingen naar andere EU-landen doorverwezen worden en vluchtelingen kunnen tot laagbetaalde jobs verplicht worden.
Onder de werkenden en gewone mensen was er zoals elders in Europa een scherpe verandering in het bewustzijn over vluchtelingen. Eind september zeiden 44% van de Zweden dat het land meer vluchtelingen moest binnenlaten, in februari was dat nog maar 28%. 31% stelde zelfs bereid te zijn om een vluchteling in huis te nemen. Duizenden mensen zijn actief als vrijwilligers in stations en geïmproviseerde opvangplaatsen. Er werd geld opgehaald op de werkplaatsen, in de scholen, …
Maar deze sfeer van solidariteit wordt ondermijnd door de aanhoudende besparingen op de sociale zekerheid waardoor de gemeenten minder middelen hebben, de huisvestingscrisis toeneemt en er meer ruimte ontstaat voor de propaganda van zowel racisten als de gevestigde politici over hoe duur migratie zou zijn.
Ons organiseren!
Er is nood aan een antiracistische beweging die tegen alle gevallen van racisme ingaat. In Trollhättan was er de dag na de aanval in de school een betoging met 5.000 aanwezigen. Er was een gemengd gevoel van zowel verdriet voor de slachtoffers als een sterk antiracisme. De afgelopen decennia werd aangetoond dat racisme en extreemrechts kunnen teruggedrongen worden door grote mobilisaties, campagnes en activiteiten op de werkvloer, in de scholen en in de wijken.
Tegelijk benadrukken we dat antiracisme moet gekoppeld worden aan verzet tegen besparingen en neoliberalisme, het beleid dat een voedingsbodem vormt voor racistische vooroordelen. Vakbonden, actiegroepen en lokale organisaties moeten opkomen voor werk, huisvesting, gezondheidszorg en onderwijs voor iedereen. Lokale besturen moeten meer middelen krijgen om de besparingen te stoppen en integendeel meer te investeren in sociale diensten, waaronder opvang van asielzoekers.
Deze strijd moet ook het recht op asiel opnemen, wat betekent dat we moeten ingaan tegen het akkoord van de regering en de rechtse partijen. De uitwijzingen en het strengere asielbeleid moedigen racisten aan in hun idee dat minder vluchtelingen een oplossing zou zijn.
Het kapitalisme en zijn politici willen groep per groep aanpakken. In Zweden gaan de aanvallen op vluchtelingen gepaard met besparingen in gezondheidszorg. Als socialisten komen we op tegen alle varianten van het besparingsbeleid. We komen op voor gezamenlijke strijd tegen racisme, kapitalisme en imperialisme en voor rechtvaardigheid en socialisme.
