Griekse arbeidersklasse zal strijd verderzetten

Na capitulatie door Syriza worden eerste stappen gezet in de opbouw van een nieuw massaal alternatief op besparingen en kapitalisme

Xekinima, de Griekse afdeling van het CWI, publiceerde nadat premier Tsipras een nieuw ‘memorandum’ met de trojka ondertekende een verklaring waarin het stelde dat Tsipras “de Rubicon is overgestoken”. Er werd opgeroepen tot een “nieuwe massale linkerzijde” in Griekenland. Lucy Redler van Sozialistische Alternative, de Duitse afdeling van het CWI, sprak met Andros Payiatsos van Xekinima over de situatie in Griekenland en de vooruitzichten voor nieuwe linkse initiatieven.

Dit interview dateert van voor de aankondiging van nieuwe verkiezingen en van de afsplitsing van de Volkseenheid uit Syriza. Maar de algemene context en grote lijnen blijven actueel en een goede samenvatting van onze positie en standpunten in Griekenland. Op de recente ontwikkelingen wordt ingegaan in een tweede interview dat we vandaag eveneens op socialisme.be publiceren.

Wat is de sfeer onder de Griekse werkenden en jongeren?

“Onmiddellijk nadat Tsipras het memorandum ondertekende, stelden we dat er dringend nood was aan een nieuwe massale linkse kracht. We hadden de bocht van Tsipras verwacht, eerder deed hij immers de ene toegeving na de andere. Een nieuwe linkse kracht is nodig als antwoord op het enorme vacuüm ter linkerzijde. Deze ruimte werd groter door het feit dat Syriza het sterke neen-mandaat van het referendum van 5 juli, toen maar liefst 61,5% tegen de eisen van de trojka stemde, heeft uitverkocht.

“Een nieuwe sterke linkse kracht is nodig omwille van twee redenen. Ten eerste om de werkende bevolking een alternatief aan te bieden dat links is. Zoniet dreigt een grote demoralisatie opgang te maken in de samenleving. En ten tweede is het nodig om zo’n kracht uit te bouwen zodat het extreemrechtse Gouden Dageraad zich niet kan opwerpen als de enige antibesparingskracht en zich daarop kan opbouwen waardoor het een groot gevaar wordt voor alle democratische en arbeidersrechten.

“Op de vraag naar de stemming onder de Grieken, moeten we een onderscheid maken tussen brede lagen van de bevolking en het bewustzijn onder een meer vooruitgeschoven laag van activisten in de sociale bewegingen, in de klassenstrijd en onder de linkse basis van Syriza. De massa’s hebben de gevolgen van het nieuwe memorandum nog niet begrepen, de maatregelen zijn nog niet doorgevoerd en de mensen hebben het dus nog niet concreet ondergaan. Er is dan ook een zekere afwachtende houding en het gevoel dat Tsipras toch zijn best deed in de strijd tegen de trojka.

“Maar de steun voor Syriza in de peilingen neemt al af. Een peiling van twee weken na het memorandum wijst op een daling van 5% in de steun. De massa’s zullen steeds meer begrijpen wat de gevolgen zijn van het akkoord tussen Syriza en de trojka. In september en oktober zullen de nieuwe besparingsmaatregelen immers deel worden van het dagelijkse leven.

“Onder de linkervleugel van Syriza en bij andere activisten was er wel een grote schok. Duizenden basismilitanten die nooit verwacht hadden dat Syriza een nieuw memorandum zou tekenen, hadden hun collega’s en omgeving altijd op het hart gedrukt dat Syriza niet dezelfde weg zou opgaan als Pasok en Nieuwe Democratie toen zij in de regering zaten. Toen Tsipras toegaf, voelden duizenden activisten zich verraden en schaamden ze zich. Velen durfden hun huis dagenlang niet verlaten om niet te moeten uitleggen wat er gebeurde. Duizenden basisactivisten waren dagenlang depressief.

“Voor wie depressief is, komt het erop aan om niet gedemoraliseerd te raken. Dat kan enkel door correcte conclusies uit de nederlaag te trekken en een volgende stap voor te bereiden in de opbouw van een nieuwe massale linkse kracht met een programma dat ingaat tegen het kapitalisme en de elite van de eurozone.”

Vindt het idee van een ‘nieuwe linkerzijde’ steun onder de activisten?

“Samen met andere activisten en linkse groepen namen we het initiatief voor een publieke meeting in Athene op 17 juli. We hadden eigenlijk maar twee dagen om ernaar te mobiliseren. Ondanks de timing was het een geslaagde meeting met 250 tot 300 aanwezigen. Er waren minstens een tiental verschillende linkse groepen vertegenwoordigd, waaronder de belangrijkste linkse stromingen binnen Syriza. Het kreeg de voorlopige naam ’17 juli initiatief’.”

Wat is het programma van dit initiatief?

“De ervaringen van de afgelopen vijf jaar van crisis en het draconische besparingsbeleid hebben de radicale delen van de Griekse linkerzijde tot gelijkaardige conclusies gebracht over de nood aan een ‘overgangsprogramma’ dat breekt met het kapitalisme en de EU. Er is een brede eensgezindheid rond volgende punten: 1. De publieke schulden moeten niet betaald worden; 2. De banken moeten genationaliseerd worden; 3. Kapitaalcontrole en publieke controle op buitenlandse handel; 4. Exit uit de euro en vestiging van een nationale munt; 5. Nationalisatie van alle bedrijven die gesloten zijn of de economie saboteerden, deze bedrijven moeten onder arbeidersbeheer geplaatst worden; 6. Nationalisatie van de sleutelsectoren van de economie waarbij ze onder controle en beheer van de werkenden en de samenleving worden geplaatst om het productie- en distributieproces te democratiseren; 8. Het is belangrijk om de strijd van de Griekse werkenden te verbinden met arbeidersstrijd tegen besparingen en kapitalisme doorheen heel Europa.”

Wat blijft er nog over van de sleutelsectoren van de Griekse economie?

“Het klopt dat er de voorbije decennia een desindustrialisering was in Griekenland. Maar het blijft een land waar ongeveer 30% van het BBP op export gebaseerd is. Natuurlijk is toerisme een belangrijke sector maar ook de landbouwproductie blijft belangrijk en er zijn ook mineralen. Het grootste deel van de Griekse export blijft echter de industrie. Er zijn geen grote fabrieken en industriële centra zoals elders in Europa, maar de export van industriële productie blijft ondanks de desindustrialisering en ondanks de Europese besparingen een belangrijk deel van de Griekse economie. Met een degelijke democratische planning van de economie zou er een enorm potentieel zijn.”

Hoe verhoudt het ’17 juli initiatief’ zich tot de ontwikkelingen binnen de linkerzijde van Syriza?

“Met het initiatief proberen we een brug te bouwen tussen de linkerzijde binnen Syriza, grote delen van Antarsya (anti-kapitalistische linkerzijde) die de nood aan eengemaakte actie en de opbouw van een nieuwe massale formatie begrijpen, en andere linkse krachten zoals Xekinima of het eerdere ‘Initiatief van de 1.000’ waarin verschillende groepen actief waren. We houden gezamenlijke bijeenkomsten en discussies om de basis te leggen voor een nieuwe massale linkse kracht.

“Op dit ogenblik zijn er discussies in de aanloop naar het congres van Syriza. De linkerzijde en vooral het Linkse Platform binnen Syriza eisten van de leiding dat er een speciaal congres zou komen. Onder druk van de basis heeft Tsipras een congres in september aangekondigd.”

Wat zal er op dat congres gebeuren? Komt er een splitsing in de partij?

“Syriza is op weg naar een splitsing. We denken dat het bewaren van de ‘eenheid’ in Syriza na de capitulatie van Tsipras aan de trojka een bijkomende nederlaag zou vormen. De linkerzijde in Syriza voert strijd om de meerderheid van de partij over te winnen. Het is een correcte benadering, maar de kans om dit ook effectief te bereiken is klein. De linkerzijde in Syriza moet de strijd binnen de partij naar aanleiding van het komende congres koppelen aan de eis van een nieuwe leiding, daar wordt vooralsnog over gezwegen.

“Indien de linkerzijde in Syriza verliest, wat het meest waarschijnlijke is, dan moet de linkerzijde de partij verlaten en met krachten buiten Syriza bouwen aan een nieuwe linkse partij. Zo zou deze nieuwe partij meteen sterk genoeg staan om in het parlement te zetelen.”

Betekent dit dat het ’17 juli initiatief’ moet wachten op de ontwikkelingen binnen Syriza?

“Neen. De linkse krachten buiten Syriza die de nood aan een nieuwe massale linkse kracht begrijpen, kunnen niet wachten op de ontwikkelingen binnen Syriza. Ze moeten hun positie in de bewegingen en de samenleving in het algemeen gebruiken om de ontwikkelingen in Syriza te beïnvloeden. Als acht tot tien grotere onafhankelijke groepen buiten Syriza, maar met banden binnen de linkerzijde van Syriza, oproepen tot een nieuwe linkse formatie en daarvoor een eenheidsfrontmethode gebruiken, zou dit ook een groot effect hebben op de processen binnen Syriza.

“Maar er is een tweede reden waarom we niet kunnen wachten. Er zijn al veel kiezers, aanhangers en zelfs leden van Syriza die de partij de rug toekeren. We moeten hen dringend een alternatief aanbieden. Met de activiteiten van Xekinima hebben we op lokaal vlak al een aantal eengemaakte linkse initiatieven opgezet.”

Hoe wordt op die lokale linkse alliantie gereageerd?

“Deze linkse initiatieven krijgen een goede respons van de lokale bewegingen en de gemeenschap. Sommige van de beste elementen van de sociale bewegingen en uit de klassenstrijd maken er deel van uit. Het gaat om alle delen van de linkerzijde, zowel binnen als buiten Syriza. Om maar een voorbeeld te geven: in Volos, een stad met ongeveer 150.000 inwoners, trok de lokale linkse alliantie alle activisten aan. Alle publieke bijeenkomsten tellen er meer dan 100 aanwezigen, wat veel is voor zo’n kleine stad. Ter vergelijking: een meeting van Syriza (waar Tsipras niet de spreker is) telt er doorgaans 150 tot 200 aanwezigen, maar dat was voor de bocht van Tsipras. In Athene hielden we gelijkaardige bijeenkomsten in verschillende wijken, op elk van die bijeenkomsten waren er ongeveer 70 aanwezigen.

“Deze lokale initiatieven komen politiek tussen, verspreiden persberichten en brengen de nood aan een nieuwe linkerzijde ook nationaal naar voor. Dat gebeurt op basis van de eerder vermelde programmapunten. Deze lokale linkse allianties maar ook het ’17 juli initiatief’ zijn geen eindpunt, ze vormen een hefboom om in de nabije toekomst iets groter op te bouwen.

“Ik moet ook nog wijzen op de rol die de jongerenafdeling van Syriza kan spelen in de ontwikkeling van een nieuwe linkerzijde. De jongerenafdeling publiceerde een verklaring tegen het nieuwe memorandum en neemt deel aan de bijeenkomsten van het ’17 juli initiatief.’ Deze rol mag niet onderschat worden, in het verleden was de jongerenafdeling een bastion van Tsipras. En ook de aanhangers van Alavanos, de partijleider van Syriza voor Tsipras, namen aan de bijeenkomsten van het nieuwe initiatief deel.”

Wat is de benadering van de Griekse Communistische Partij KKE inzake de nieuwe linkse initiatieven?

“De KKE heeft de kracht om de kaart van de Griekse linkerzijde te hertekenen, maar de partij weigert om er deel van uit te maken. In de praktijk staat de KKE aan de zijlijn waarbij iedereen wordt aangevallen en enkel de eigen partij wordt voorgesteld als de enige echte revolutionaire kracht. Elke samenwerking op gelijk welk niveau wordt geweigerd. Maar de KKE beschikt wel nog steeds over een belangrijke basis. Omdat mensen met een afwijkend standpunt van de officiële partijlijn van de KKE meteen uitgesloten worden, zullen initiatieven voor een nieuwe linkerzijde geen effect hebben op de georganiseerde krachten in de partij. Maar het zal wel een impact hebben onder de kiezers van KKE.

“Wat Antarsya betreft, deze antikapitalistische alliantie biedt evenmin een oplossing omdat de belangrijkste ontwikkelingen van de Griekse linkerzijde zullen gebeuren rond krachten die ofwel in Syriza zitten ofwel een ‘eenheidsfrontbenadering’ hebben naar de basismilitanten van Syriza. Er is een crisis binnen Antarsya. Een groot deel van de alliantie, ongeveer 40%, is het eens met het standpunt dat er nood is aan een nieuwe massale linkse kracht. Maar de meerderheid van Antarsya verdedigt het idee dat de krachten rond de ‘Neen-comités’ naar aanleiding van het voorbije referendum verder moeten opgebouwd worden. Dat is op zich niet verkeerd, maar het volstaat niet. De discussie moet ook gaan over een nieuwe politieke kracht die in het vacuüm kan treden.”

Is de opbouw van een links initiatief gericht op vervroegde verkiezingen?

“De tijd om dit initiatief te ontwikkelen is natuurlijk beperkt. Wellicht komen er nieuwe verkiezingen in de herfst. Een nieuw massaal links initiatief moet dan aan de verkiezingen kunnen deelnemen en eenheid bekomen met de linkerzijde in Syriza. Het is belangrijk dat de linkerzijde van Syriza deel uitmaakt van het proces. Tsipras zal mogelijk voor vervroegde verkiezingen gaan om de linkse verkozenen van Syriza aan de kant te schuiven. Tsipras kan dit op basis van de Griekse grondwet ook doen. Als de vervroegde verkiezingen binnen de 18 maanden na de vorige verkiezingen plaatsvinden, is het de partijleiding die de kandidatenlijsten kan bepalen. Wellicht zouden vervroegde verkiezingen het proces van splitsing binnen Syriza versnellen. De linkse verkozenen binnen Syriza weten dan immers dat ze niet op de lijst van de partijleiding zullen staan en dus niet kunnen herkozen worden.”

Wat is het gevaar van de neofascistische Gouden Dageraad?

“Zoals al gezegd probeert Gouden Dageraad zich na de capitulatie van Tsipras op te werpen als de enige kracht die ingaat tegen het memorandum. De leiding van Gouden Dageraad wordt dan wel vervolgd, het blijft de derde partij in het parlement.

“Als Gouden Dageraad zich zo kan voorstellen, heeft dit niet alleen te maken met het verraad van de leiding van Syriza maar ook met de sectaire opstelling van de KKE en de meerderheid van Antarsya. Die isoleren zich van het algemene bewustzijn in de samenleving en brengen geen concrete eisen die aangepast zijn aan de concrete situatie. Het maakt dat KKE en Antarsya het vacuüm niet kunnen vullen. Daarom is er nood aan een nieuw links initiatief met verschillende groepen en stromingen ter linkerzijde die in deze richting willen gaan.

“Nieuwe initiatieven kunnen doorheen verschillende fasen gaan, met verschillende namen en verschillende samenstellingen, maar uiteindelijk moet het leiden tot een nieuwe massale radicale linkse kracht met een socialistisch programma.

“Gouden Dageraad kent al een zekere opmars. Als de maatregelen van het derde memorandum concreet worden voor de bevolking, vanaf september dus, kan de partij mogelijk verder groeien.”

Is er na deze nederlaag nog aanleiding om optimistisch te zijn?

“Dit is geen ‘finale nederlaag’ van de Griekse arbeidersklasse in deze historische periode. Het potentieel van strijd blijft bestaan. De Griekse werkende bevolking heeft aangetoond dat ze steeds opnieuw tot strijd kan overgaan. Het bleek nog uit de ontwikkelingen rond het referendum. Niemand had verwacht dat maar liefst 61,5% neen zou stemmen.

“Als we in de komende periode een nieuwe massale linkerzijde in Griekenland kunnen uitbouwen, op basis van het eerder vermelde programma, dan zullen de werkenden en hun gezinnen terug tot strijd overgaan en is een verbazingwekkende terugkeer mogelijk. De kans om een nieuwe linkerzijde uit te bouwen, is reëel en heeft kansen op succes.”