Het is moeilijk om geen mening te hebben over de concerten van 1 oktober. Tom Barman en co ontlokten met hun initiatief "voor verdraagzaamheid" de steun van antiracistische media, tientallen artiesten en tienduizenden aanwezigen die bezorgd zijn over de opgang van extreem rechts.
De zogenaamd "democratische rechterzijde", van partijen tot commentaarschrijvers, sloegen de optredens als "een strategische fout" in de ban. Een week voor de verkiezingen zou het niet "slim" zijn om het Vlaams Belang extra voor het voetlicht te plaatsen. Die partij, zo luidde het, leeft van de slachtofferrol. Ze teert op de polarisering tussen haarzelf en de rest van het establishment.
Het doodzwijgen als tactiek, is een methode die al om en bij de 15 jaar niet werkt. Politici – waaronder ook de Antwerpse burgemeester Patrick Janssens – die deze benadering als zaligmakend voorstelden, leken vooral bekommerd om hun eigen stemmenaantal op 8 oktober. Nu de optredens een succes blijken, alvast qua opkomst, lijkt Janssens zijn kar – een beetje – te keren. Het was juist een verademing dat een reeks artiesten, hoe bescheiden soms ook, zich uitsprak tegen racisme en extreem rechts.
De "doodzwijgers" zeggen eigenlijk: wij weten dat racisme bestaat, maar hou alsjeblief de lippen stijf op elkaar, want een antwoord hebben we niet – en begin er niet over, want dan zou je mijn potentiële kiezers tegen de haren kunnen strijken. Het is zeggen dat je als politicus onbekwaam bent om maatschappelijke problemen aan te pakken: daarom zijn het precies "burgerlijke politici".
Politici zo divers als Patrick Janssens (SP.a) en Bart "shut the fuck up" De Wever (NVA) stonden voor deze beproefde aanpak. Uitgaand van een oppervlakkige analyse zouden sommigen dit tweetal als een "linkse" en een "rechtse" politicus kunnen beschouwen. Janssens is echter alles behalve "links" op het vlak van de core business van traditioneel links (zonder die term van zijn essentiële betekenis te beroven).
Dat wil zeggen: gericht op de verdediging van de belangen van de arbeiderswereld tegen het kapitaal. Janssens en zijn partij staan – de cijfers en het beleid wijzen dat uit – voor toenemende armoede, privatisering, onzekere contracten en jacht op werklozen.
Asociale politieke recepten, overgoten met een belerend welzijnswerkertaaltje dat het systeem in crisis probeert op te lappen, in plaats van te veranderen. Het is precies omdat Janssens en De Wever neoliberale politici zijn dat ze geen antwoord vinden op de opmars van extreem rechts. Wat hen, in dit geval, bij dezelfde tactische conclusies – doodzwijgen, niet polariseren – deed uitkomen.
Je hebt er ook die een andere strategie tegen extreem rechts hanteren, zij het dat die niet veel productiever is. De onmacht om het Vlaams Belang met argumenten over haar programma alleen terug te dringen – zonder het huidige beleid in vraag te stellen – leidt bij sommigen tot een hernieuwd hakken op de Belangkiezer.
Dat een liberaal als De Gucht (VLD) zich daartoe leent: je verwacht niet beter. De mens heeft geen enkel sociaal antwoord op de voedingsbodem voor extreem rechts. Maar ook onder sommige delen van de kleinburgerlijke intelligentia staat het trendy om Belangkiezers simpelweg als "dom" af te schilderen.
Recent wees een universitaire studie uit dat Belgische jongeren vandaag een stuk racistischer zijn dan pakweg 20 jaar geleden. Bijna 6 op de 10 Vlaamse jongeren "zien de aanwezigheid van te veel migranten als een bedreiging voor de eigen levenswijze". 4 op de 10 hebben "helemaal geen vertrouwen in allochtonen". Premier Verhofstadt stelde hierover: "Als je ziet welke opvattingen de jeugd erop nahoudt, dan bezorgt je dat wel een schok."
Massale "afvloeiingen" bij De Post en het Spoor, werkloosheid die de laatste 35 jaar is gegroeid van pakweg 70.000 naar meer dan 1 miljoen RVA-afhankelijken vandaag, lagere koopkracht waardoor gezinnen met één kostwinner gewoon niet meer leefbaar zijn, afbraak van het hoger onderwijs naar Angelsaksich model,…
Dit schokt de premier – en blijkbaar ook delen van de kleinburgerlijke intelligentia – al lang niet meer. Racisme als gevolg van die uitzichtloze, competitieve maatschappij – van het kapitalisme in crisis – daarentegen wel.
Tom Barman maakte als organisator van 0110 een moedig statement tegen racisme. Maar ook hij stelde in interviews dat racisme en extreem rechts niet passen in "zo’n rijke en geprivilegieerde maatschappij". Dit is niet de overheersende trend voor de meerderheid van de werkende mensen, slechts voor een beperkte kapitalistische elite.
Het is onverklaarbaar waarom het racisme – in vergelijking met 20 à 30 jaar geleden – zo sterk is toegenomen, tenzij je het neoliberale afbraakbeleid in rekening brengt. We nemen aan dat racisme niet – zoals de Onbevlekte Ontvangenis – uit de lucht is komen vallen. Je moet, als linkerzijde, zo’n fenomeen sociaal en materieel kunnen verklaren, als je niet in quasi-religieus gemoraliseer wil vastlopen.
Waar er tekorten bestaan, waar competitie en elitaire opvattingen domineren, waar er kapitalistische onzekerheid over de toekomst bestaat, daar ontstaat vanzelfsprekend een voedingsbodem voor racisme. Met dank aan de politieke uitverkoop van de sociaal-democratie en de vakbondsbureaucratie, die de strijd tegen het neoliberalisme niet massaal wilden voeren.
Zelfs "progressieve media" waar linkse jongeren in de jaren ’80 nog regelmatig een rebels politiek geluid konden horen, zijn vandaag – in overweldigende mate – hofleveranciers van het neoliberale establishment geworden, zij het dan de "linkervleugel" van dat establishment. In De Morgen van vandaag staat een editoriaal dat de traditionele politici opnieuw volledig uit de wind probeert te zetten voor de opgang van extreem rechts. Geen wonder dat jongeren die niets van de huidige elitepolitiek moeten weten, zich soms laten vangen door de retoriek van het Vlaams Belang.
Enkel actief verzet tegen het neoliberale beleid – gekoppeld aan de oprichting van een nieuwe, brede arbeiderspartij – kan het passieve ongenoegen, de electorale steun voor extreem rechts en de verdeeldheid omzetten in eenheid van arbeiders en jongeren. Dit kan enkel op basis van de ideeën van strijd en socialisme.
Daarom is de conferentie op 28/10, van het Comité voor een Andere Politiek, zo belangrijk, willen we in België politiek het tij keren, de arbeidersbeweging uit het defensief halen en een winnende, offensieve strategie van maatschappijverandering uitwerken.
