Sociale en politieke onrust in Ierland

Betoging tegen de waterbelasting in Limerick
Betoging tegen de waterbelasting in Limerick

Op de zomerschool van het CWI was er een discussie over de situatie in Ierland en de rol die de Socialist Party, de Ierse afdeling van het CWI, speelt. Een verslag door Eddie McCabe.

De commissie over Ierland werd ingeleid door Kevin McLoughin van de Socialist Party. Hij legde uit dat de politieke en sociale situatie in het land sterk veranderd is op een jaar tijd. De lokale verkiezingen in de zomer van 2014 vormden het begin van een keerpunt nadat de beweging tegen het besparingsbeleid enkele stappen achteruit had moeten zetten. In 2013 was er een nederlaag toen de boycotcampagne tegen de huizentaks vastliep als gevolg van een slecht akkoord van de vakbondsleiding met het patronaat en de regering waarin het besparingsbeleid in feite aanvaard werd.

Tegen eind 2014 was de verandering echter evident. De Anti-Austerity Alliance (AAA) – waar de Socialist Party en tal van activisten deel van uitmaken – maakte een belangrijke doorbraak in de lokale verkiezingen. De AAA haalde 14 gemeenteraadszetels in Dublin, Cork en Limerick. Er volgden ook twee historische overwinningen in tussentijdse verkiezingen voor parlementszetels in Dublin. Deze werden gewonnen door Ruth Coppinger en Paul Murphy van de Socialist Party die Joe Higgins in het parlement vervoegden.

Kevin legde de benadering van de Socialist Party en de AAA uit. De eerste overwinning haalden we in Dublin West waar Joe Higgins al een publieke vertegenwoordiger is sinds begin jaren 1990 en waar we zelfs door commentatoren als een favoriet naar voor werden geschoven. Maar op nationaal vlak was er een brede steun voor Sinn Féin (SF) waardoor een intensieve campagne nodig was om de zetel binnen te halen.

De tweede zetel haalden we in Dublin South-West, wellicht het sterkste kiesdistrict van SF in de Ierse republiek. Samen met de nationale opgang van SF gingen de meesten ervan uit dat de overwinning voor deze partij al binnen was. Ze hadden zich niet verwacht aan de scherpe offensieve deur-aan-deur campagne van Paul Murphy die zich baseerde op de opkomende beweging tegen de waterbelasting. Die beweging verraste ook SF.

Op de dag dat Paul verkozen werd, was er ook een betoging met 100.000 deelnemers in Dublin om de afschaffing van de waterbelasting te eisen. Het establishment raakte bang van de combinatie van radicale standpunten en breed gedragen ongenoegen. Er werd een poging ondernomen om onze vertegenwoordigers en campagne zwart te maken doorheen het beruchte ‘Jobstown incident’ waarbij de wagen van de vicepremier een tijdje werd geblokkeerd door een lokale protestactie van een 700-tal mensen.

De veroordelingen in de media vulden dagenlang de kranten en journaals. Dit had aanvankelijk een zeker effect, maar de consequente verdediging van het protest door de drie parlementsleden van de AAA vormde een nieuwe schok voor het establishment. Ruth Coppinger vroeg in een van de meest beluisterde radioprogramma’s wat de vicepremier wel had verwacht toen ze paradeerde in een arbeidersbuurt die hard geraakt werd door het besparingsbeleid?

De campagne om het protest en de actievoerders te criminaliseren zorgde uiteindelijk vooral voor een versterking van de beweging tegen de waterbelasting waarbij de AAA door brede lagen wordt gezien als de militante vleugel van de beweging. De verkozenen van AAA speelden een belangrijke rol als centrale woordvoerders van de oproep voor een massale boycot en in het beantwoorden van elke angstcampagne van de regering. Irish Water moest uiteindelijk cijfers bekendmaken waaruit blijkt dat maar liefst 57% van de gezinnen de nieuwe belasting niet betalen. Kevin stelde dat sommigen die nu niet betaalden misschien wel zullen betalen, maar dat het cijfer van 57% vooral als gevolg zal hebben dat twijfelaars die wel betaalden de volgende belastingen niet zullen betalen.

Als het aantal betalers zo beperkt blijft, wordt het moeilijk om de waterbelasting in stand te houden. Een afschaffing ervan zou een grote nederlaag zijn voor de regering en de besparingsagenda van het volledige establishment.

Een andere massabeweging de afgelopen maanden was die voor het homohuwelijk. De voorstanders haalden hoge resultaten, zeker in de armste arbeidersbuurten van het land. In die buurten stonden zowel de beweging tegen de waterbelasting als die voor het homohuwelijk erg sterk. De werkende bevolking in de steden heeft zijn stempel op de gebeurtenissen gedrukt.

Deze veranderde situatie heeft activiteiten mogelijk gemaakt die we voorheen niet konden doen. Zo was er een grote betoging tegen de waterbelasting in Dublin West met maar liefst 5.000 aanwezigen en in Limerick hielden we een betoging met 10.000 aanwezigen.

Er waren ook tal van lokale straatmeetings in het land. In het noord-oosten van Dublin organiseerde AAA bijvoorbeeld 17 straatmeetings op twee weken tijd, er waren samen 800 aanwezigen. De beweging is nu niet zo actief als eind 2014, maar AAA heeft wel een bredere basis uitgebouwd en zal ook in nieuwe regio’s kandidaten naar voor schuiven, onder meer in Cork East, Cork South Central, Athlone en Waterford.

Kevin gaf een voorbeeld van een peiling onder 2.500 mensen die betrokken waren in de acties tegen de waterbelasting. Volgens dit onderzoek waren 54% van de deelnemers nooit eerder bij protestacties betrokken. 81% gaf aan te zullen stemmen voor een partij buiten het establishment, 23,9% voor Sinn Fein, 27,5% voor onafhankelijke linkse kandidaten en 31,7% voor AAA of ‘People before Profit’. Kevin wees op het belang van het feit dat mensen die actief zijn eerder voor strijdbare linkse kandidaten stemmen dan voor SF. Maar liefst 79,6% van de ondervraagden stelde dat er nood is aan een nieuwe partij voor de gewone bevolking.

De beweging tegen de waterbelasting was vooral actief in de hardst getroffen arbeidersbuurten. Deze gemeenschappen werden door het kapitalistische establishment jarenlang aan hun lot overgelaten. Er is veel werkloosheid en er wonen veel ongeschoolden. Dit kan leiden tot een sterker gemeenschapsgevoel dat in acties doorgaans erg ernstig is.

Om daar een voorbeeld van te geven, keerde Kevin terug naar het voorbeeld van Jobstown in Tallaght waar 700 mensen spontaan de vicepremier blokkeerden toen bekend raakte dat ze daar op bezoek was. Deze arbeidersbuurten hebben eerder al hun verzet tegen het establishment getoond, onder meer door massaal tegen de Europese verdragen te stemmen in referenda. In Jobstown stemde maar liefst 88% voor het homohuwelijk, wat aangeeft dat de werkende klasse een leidinggevende kracht kan zijn rond alle thema’s.

Bij zowel de beweging voor het homohuwelijk als die tegen de waterbelasting stonden vrouwen vooraan. Ook jongeren speelden een belangrijke rol in het referendum. Naar schatting 50.000 tot 60.000 jongeren die de afgelopen jaren emigreerden, kwamen naar Ierland om te stemmen in het referendum. Sommigen kwamen zelfs vanuit Australië of Noord-Amerika.

Inzake politieke perspectieven stelde Kevin dat SF het afgelopen jaar sterk vooruit gegaan is in alle peilingen. De regerende partij Fine Gael (FG) verliest fors terrein. In de laatste twee peilingen gingen ‘onafhankelijken en anderen’ (waaronder AAA en andere anti-kapitalistische linkse krachten) vooruit. Zowel Fianna Fail (FF) als Labour hebben het moeilijk om de vele besparingsmaatregelen die ze doorvoerden verkocht te krijgen.

Er zijn verschillende regeringssamenstellingen mogelijk na de volgende parlementsverkiezingen die voor maart 2016 moeten plaatsvinden maar wellicht eerder in het najaar zullen gebeuren. De eerste mogelijkheid is een regering van alle grote establishmentpartijen, FF, FG en mogelijk Labour. Een tweede mogelijkheid is een regering geleid door SF met FF, Labour en enkele onafhankelijken. In deze context kan de campagne neerkomen op een keuze tussen FG en SF. Dit kan SF naar links duwen. Als er een momentum voor SF groeit, kan AAA wat onder druk komen maar we moeten in staat zijn om onze steun te behouden.

Sinn Fein is op heel wat vlakken anders dan Syriza en Podemos. Dat de partij in Noord-Ierland al jarenlang een besparingsbeleid voert of nog het feit dat de partij de belangrijke positie in het zuid-Ierse parlement niet gebruikte om voor niet-betaling van de waterbelasting te pleiten, zijn zaken die opgemerkt worden door de bevolking, zelfs onder diegenen die SF nog steunen op dit ogenblik.

Sinn Fein in een regering?

Als SF niet in een regering komt, kan dit tot een explosieve situatie leiden waarbij de woede tegen het beleid tot acties leidt. In 2007 waren de partijen van het establishment nog goed voor 87% van de stemmen, in 2011 was dat nog 75% maar nu is het volgens de peilingen onder de 50% gezakt. Indien FG en FF samen een regering vormen, zullen de mensen zich bedrogen voelen door deze rechtse regering op een ogenblik dat er in de samenleving een duidelijke bocht naar links is. Het kan leiden tot verdere bewegingen van onderuit.

Deze situatie zou SF ruimte bieden om te groeien, maar ook de linkerzijde kan dan groeien. Er zal een duidelijke ruimte voor AAA zijn, onder meer omdat SF niet actief opkomt rond thema’s als de waterbelasting. Maar indien SF in de volgende regering zit – een erg waarschijnlijk vooruitzicht, zeker indien SF de grootste of tweede grootste partij wordt – kan dit leiden tot een situatie zoals in Schotland waar de Scottish National Party (SNP) ondanks het besparingsbeleid in Schotland een zekere steun kan behouden.

Zelfs indien SF een coalitie vormt met FF kan zo’n regering een zeker krediet krijgen van de bevolking. Maar dit zou na verloop van tijd onvermijdelijk veranderen aangezien zo’n regering natuurlijk tot besparingen zou gedwongen worden, wat het beeld van bredere lagen over SF zou veranderen. Deze realiteit vormt samen met het groeiende activisme en de politisering van brede lagen van de werkende bevolking en de jongeren de basis voor een groeiend potentieel voor de linkerzijde.

In de discussie op de zomerschool waren er verschillende tussenkomsten door leden uit Ierland en andere landen. Zo legde Sandra Fay, een lerares uit Jobstown die lid werd van AAA op de dag van het beruchte bezoek van vicepremier Joan Burton aan Jobstown, uit hoe AAA haar verder heeft gepolitiseerd waardoor ze recent ook lid werd van de Socialist Party.

Cillian Gillespie wees op de koloniale verhouding tussen de EU en de landen in de Europese periferie, zoals Griekenland maar ook Ierland. Hij legde uit dat het programma van de trojka in Ierland vanaf eind 2010 tot begin 2013 zorgde voor een nationale onderdrukking en vernedering. Als voormalige kolonie heeft Ierland nog steeds een onopgeloste nationale kwestie. Het optreden van de trojka leidt dan ook tot nationalistische gevoelens die ook aanwezig zijn op betogingen tegen de waterbelasting waar er vaak Ierse vlaggen worden meegedragen. Het is een symptoom van een onderliggende klassenwoede die nog niet tot rijping is gekomen. Bij de honderdste verjaardag van de Paasopstand van 1916, een opstand tegen het Britse kolonialisme, zal SF ongetwijfeld proberen om de nationalistische gevoelens uit te spelen en de aandacht af te leiden van de sociale thema’s. De Socialist Party zal een boek produceren over 1916 waarin meteen ook een socialistisch antwoord op de nationale kwestie wordt geformuleerd.

Joe Higgins. Foto: Natalia Medina
Joe Higgins. Foto: Natalia Medina

Parlementslid Joe Higgins had het over de snelle sociale en politieke veranderingen in Ierland. Amper 30 jaar geleden werd het 8ste amendement op de grondwet (met een verbod op abortus) bij referendum goedgekeurd en waren condooms enkel op doktersvoorschrift beschikbaar. Het referendum om echtscheidingen te legaliseren kwam er pas in 1995 en toen werd slechts een nipte meerderheid behaald. Dat staat in een schril contrast met de enorme Ja-stem in het referendum over het homohuwelijk. Het leidt ook tot een groeiende steun voor een intrekking van het 8ste amendement en een groeiende roep naar een wettelijk recht op abortus.

Joe legde uit dat de besparingspartijen 30 jaar geleden goed waren voor 90% van de stemmen terwijl ze nu nog amper 40% halen volgens peilingen. Ook het bewustzijn van de werkende bevolking verandert snel. De maatregelen van de trojka kwamen hard aan en zelfs de media hadden het toen over een gebrek aan strijd in Ierland in vergelijking met de massabewegingen in Griekenland. Maar vorig jaar is de reus wakker geworden. De regering stelde dat de waterbelasting de laatste besparingsmaatregel zou zijn en vroeg de bevolking om geduldig te zijn, maar dat werd krachtig afgewezen.

De beweging vandaag doet denken aan die van de jaren 1990 toen op basis van mobilisatie, niet-betaling en politieke druk de waterbelasting werd afgevoerd. Die beweging werd destijds opgezet door de voorloper van de Socialist Party, maar wordt vandaag op veel grotere schaal herhaald. Joe merkte nog op dat het nooit gezien is dat een kleine partij twee tussentijdse verkiezingen wint. Dit was enkel mogelijk door het enorme momentum van het verzet doorheen het voorbije jaar.

Delen:
Printen:

Steun ons: plaats uw boodschap in onze mei-editie!

Voorpagina van De Linkse Socialist

Uw boodschap in onze mei-editie