Een referendum over gelijke toegang tot het huwelijk voor koppels van hetzelfde geslacht haalde een overweldigende meerderheid aan ja-stemmers in Ierland. Het leidde tot volksfeesten in Dublin en andere steden. Na decennia van strijd voor gelijke rechten was dit een belangrijke stap vooruit.
Artikel door Conor Payne, Socialist Party (Ierland) uit maandblad ‘De Linkse Socialist’
De omvang van de ja-stem was indrukwekkend. Het wijst op een grote verandering in de wijze waarop de samenleving naar LGBTQI-mensen (lesbiennes, gays, biseksuelen, transseksuelen, queers en interseksuelen) kijkt. Tot 1993 stond homoseksualiteit hier nog in de strafwet. En nu stemde 62,1% voor het homohuwelijk bij een opkomst van 60,5%, de hoogste opkomst in een referendum sinds 20 jaar. Zelfs op het platteland werd ‘ja’ gestemd. In amper één district was er een meerderheid die neen stemde. De ja-stem was het sterkst onder jongeren, vrouwen en in arbeidersbuurten.
In de aanloop naar het referendum was er een grote betrokkenheid, vooral jongeren speelden een rol in de grote overwinning. Zowat 66.000 voornamelijk jonge mensen lieten zich registreren om in het referendum te kunnen kiezen. Maar liefst 96% van deze nieuwe kiezers kwamen ook effectief stemmen. Tot 50.000 Ieren die in het buitenland wonen, reisden naar hun land van herkomst om ‘ja’ te stemmen. Tienduizenden maakten een bewust statement door ja-badges te dragen. Dit was een sociale beweging – de tweede grote sociale beweging in Ierland op amper een jaar tijd samen met de revolte tegen de waterbelasting die nog steeds aanhoudt.
Tijdens de campagne probeerde het neen-kamp het referendum voor te stellen als een project van een ‘liberale elite’. Minister van Gelijke Kansen Aodhan O’Riordain (Labour) suggereerde zelfs dat kiezers die kwaad zijn omwille van de waterbelasting wel eens ‘neen’ zouden stemmen. De vele clichés over de gewone werkende mensen werden overtuigend weerlegd. In buurten als Dublin Coolock (88%), Jobstown (87%), Cherry Orchard (90%) en andere arbeiderswijken waar de campagne tegen de waterbelasting sterk staat, werden de hoogste ja-resultaten behaald. Dezelfde mensen die het verzet tegen de waterbelasting mobiliseren, steunden hun LGBTQI-vrienden, familieleden en buren en kwamen op voor gelijkheid en sociale verandering.
Dat koppels van hetzelfde geslacht kunnen trouwen, is een stap vooruit. Maar de stemming ging over meer. Het was een bevestiging van een treven naar gelijkheid voor LGBTQI-mensen. Het was een antwoord op de achtergebleven visie van het neen-kamp. Op de zondag voor het referendum werd een brief van de bisschoppen met een oproep om ‘neen’ te stemmen voorgelezen in alle kerken. Bisschop Kevin Doran verklaarde dat mensen van hetzelfde geslacht met kinderen daarom nog geen ouders zijn. Het resultaat van het referendum wijst op een snelle aftakeling van de autoriteit van de Kerk.
De omvang van de overwinning weerlegt ook de mythe van de passieve conservatieve meerderheid. Het maakt duidelijk dat het conservatieve karakter van de Ierse staat bij het establishment moet gezocht worden, niet bij de gewone mensen. De Anti-Austerity Alliance was de enige politieke kracht die met de regenboogvlag campagne voerde en met politieke slogans als “Discriminatie schaadt levens.” Labour hield het op een neutrale affiche met de slogan: “Iedereen gelijk behandelen.”
Minister van Gezondheidszorg Leo Varadkar beschreef het referendum als een ‘sociale revolutie’. Er is inderdaad een belangrijke verandering, maar Varadkar suggereert meteen ook dat gelijkheid nu gerealiseerd is. De roep naar verandering die bleek in het referendum zal echter niet verdwijnen. Er blijven nog veel elementen van discriminatie bestaan, zo blijft het voor homo’s en lesbiennes niet mogelijk om bloed te geven of om les te geven in een katholieke school. Het lot van transgenders wordt gemakshalve aan de kant geschoven door de regering. De strijd is dus nog niet gestreden en bovendien ging het bij veel ja-stemmers om veel meer dan wettelijke rechten, er wordt ingegaan tegen het conservatieve karakter van de Ierse staat.
Na het referendum is er een hernieuwd debat over andere thema’s, zoals het wettelijk verbod op abortus dat in het 8ste amendement op de grondwet staat. Een peiling gaf aan dat 56% voorstander is van het afvoeren van dat 8ste amendement, slechts 19% is daartegen. Ondanks drama’s zoals de dood van Savita Halapannavar, een jonge vrouw die overleed door complicaties bij een geboorte nadat een abortus ondanks de voorziene medische complicaties bij een bevalling werd geweigerd, ondernam het politieke establishment niets. Het argument was telkens dat de bevolking daar ‘niet rijp’ voor was. Dat argument is nu wel heel krachtig weerlegd. Als zowel Labour als Sinn Fein, nadat ze in het parlement meermaals tegen het voorstel om het 8ste amendement in te trekken stemden, nu oproepen om abortus mogelijk te maken, dan is dat het gevolg van druk van onderuit. Druk van onderuit kan ook rond abortusrechten een succesvol referendum afdwingen.
Ten slotte moeten we opmerken dat de samenleving vandaag bijzonder ongelijk is op heel wat vlakken, onder meer sociaal en economisch. Een systeem gebaseerd op ongelijkheid tussen arm en rijk zal nooit volledige gelijkheid bieden. Er is nood aan een beweging die ingaat tegen iedere vorm van onderdrukking en ongelijkheid. Dat kan door ons te baseren op solidariteit van de werkende bevolking, vrouwen, LGBTQI-mensen, migranten, … Er is nood aan een socialistische samenleving gebaseerd op gelijkheid en solidariteit waarbij de rijkdom en de macht uit de handen van een bevoorrechte kleine laag wordt gehaald zodat de bron voor homofobie, racisme, seksisme en onderdrukking in het algemeen wordt weggenomen.
