Werklozen wanhopig op zoek naar werk, werkenden gebukt onder steeds hogere werkdruk
In België – maar ook daarbuiten – worden we nog steeds geconfronteerd met een hoge werkloosheid. De lichte daling van vorig jaar ten opzichte van 2013 werd in de eerste maanden van 2015 alweer ongedaan gemaakt. Met meer dan 600.000 (1) werklozen (nog los van alle bruggepensioneerden, leefloners, …), een veelvoud van het aantal vacatures, telt ons land een enorm leger van werklozen die graag willen werken.
Artikel door een ACV-militant uit maandblad ‘De Linkse Socialist’
Tegelijk stijgt onder werkenden het aantal burn-outs spectaculair. De werkdruk wordt overal opgedreven en zorgt voor enorme stress bij degenen die zo ‘gelukkig’ zijn dat ze werk hebben. De populariteit van individuele oplossingen zoals deeltijds werk, tijdskrediet, thematisch verlof, einde loopbaan, … toont aan dat werkenden het graag rustiger aan zouden doen. Het maakt dat de gemiddelde arbeidsduur nu 31 uur per week bedraagt, maar dan wel via onvrijwillig deeltijse arbeid en vooral via deeltijdse verloning.
Collectieve arbeidsduurvermindering met loonbehoud en bijkomende aanwervingen
Een collectieve arbeidsduurvermindering met compenserende aanwervingen kan een oplossing bieden. Deze eis is niet nieuw. Al in de 19de eeuw ontstond in de arbeidersbeweging de eis voor een 8-uren werkdag (8 uur werken, 8 uur ontspannen en 8 uur slapen per dag). Na de Eerste Wereldoorlog en onder impuls van het dreigende communisme werden daartoe in de jaren ‘20 de eerste stappen gezet. Na de Tweede Wereldoorlog – in de Golden Sixties – gingen we van een 45-uren werkweek in 1964 naar een 40-uren werkweek in 1974 (2).
Sindsdien – met de oliecrisis en later de val van de Berlijnse Muur – werd geen significante vooruitgang op dit vlak meer geboekt. De eis voor arbeidsduurvermindering verdween naar de achtergrond omdat de arbeidersklasse zich in het defensief bevond. Tegelijk bleef de productiviteit sterk toenemen. Nu – in een periode van verhoogde klassenstrijd – verschijnt de roep naar een arbeidsduurvermindering weer hier en daar.
De 30-urenweek (zoals voorgesteld door Femma en nu ook PVDA) zou ervoor zorgen dat degenen die werken, minder lang moeten werken en meer tijd overhouden voor ontspanning. Tegelijk zouden vele werklozen ingeschakeld worden door de massale arbeidsherverdeling.
Bovendien toont Femma aan dat er met een dergelijke maatregel een grotere gelijkheid tussen mannen en vrouwen zou komen. Vrouwen werken vaker deeltijds dan mannen aangezien zij nog steeds meer huishoudelijke en zorgtaken op zich nemen. Mocht de 30-urenweek de norm zijn, dan zou een grote groep vrouwen wel ‘voltijds’ werken en dus hetzelfde loon hebben en dezelfde rechten opbouwen als mannen. Daarboven zou dat een enorme verbetering betekenen voor de pensioenen van vrouwen (die tot op vandaag vaak onvolledig zijn).
De linkse denktank Poliargus onderzocht de overgang van de 39 naar de 35-urenweek in Frankrijk en kwam tot de conclusie dat deze maatregel veel positieve effecten had (3). Er kwamen 350.000 jobs bij en de werkloosheid ging van 10,3 naar 7,5%, er was een verbetering van de levenskwaliteit, meer gendergelijkheid in het gezin, meer ouderen aan de slag en een vermindering van het aantal deeltijdse tewerkstellingen.
Maar de maatregel zorgde in Frankrijk ook voor een hogere werkdruk. Femma argumenteert (4) terecht dat een te kleine verlaging van het aantal uren in de werkweek de werkgevers zal aanmoedigen om hun werknemers gewoon hetzelfde werk te laten doen op minder uren. Bij een drastische verlaging – naar de 30-uren werkweek bijvoorbeeld – is dat niet mogelijk en moeten er wel bijkomende aanwervingen gebeuren om de werklast op te vangen.
Een arbeidsduurvermindering met loonbehoud zou ervoor zorgen dat de enorme productiviteitsstijgingen van de afgelopen jaren niet gewoon in de zakken van de werkgevers verdwijnen.
Breken met het systeem
In Frankrijk ging de invoering van de 35-urenweek gepaard met een enorme lastenverlaging voor de bedrijven en een akkoord met de sociale partners voor een loonstop. De vraag is inderdaad wie de arbeidsduurvermindering betaalt.
Volgens de meerwaardetheorie van Marx werken we de eerste uren voor ons loon, maar na een bepaald deel van de werkdag (en bij een hogere productiviteit wordt dat een steeds kleiner deel) beginnen we op te brengen voor de werkgever die de opbrengst van onze arbeid als winst opstrijkt en dit deel van de dag dus probeert zo groot mogelijk te maken.
Binnen het kapitalistisch systeem is de motivatie voor het hebben van een ‘legertje werklozen’ erg groot. Hiermee kan het patronaat een enorme druk zetten op de loon- en arbeidsvoorwaarden van werkenden, die immers te pas en te onpas kunnen vervangen worden als ze moeilijk doen. De plannen van de federale regering om een verplichte gemeenschapsdienst in te voeren voor werklozen kan ook in dit kader gezien worden: elke werkende kan op die manier zomaar vervangen worden door een ‘gratis werkloze’. Een verplichte gemeenschapsdienst is dan ook een tegenovergestelde eis aan arbeidsduurvermindering: het verhoogt het totaal aantal gewerkte uren door de bevolking zonder te raken aan de winst (en dus zonder vermindering van werkloosheid en werkdruk), terwijl een arbeidsduurvermindering het totaal aantal gewerkte uren beter spreidt over de bevolking met een vermindering van werkloosheid en werkdruk tot gevolg.
Een arbeidsduurvermindering zorgt voor minder winst voor de werkgevers. Dit opvangen met lastenverlagingen en andere akkoorden (zoals in Frankrijk), betekent in de praktijk dat de werkenden voor de maatregel opdraaien via een aanslag op hun directe en hun indirecte loon. Om een geslaagde arbeidsduurvermindering door te voeren waarbij er geen werklozen meer zijn, de arbeid optimaal verdeeld wordt en de productie gebeurt in functie van de behoeften, zal een maatschappijverandering noodzakelijk zijn. De arbeidersklasse zal de sleutelsectoren in eigen handen moeten nemen en dit zal het einde moeten betekenen van het kapitalisme.
(1) http://www.abvv.be/web/guest/press-releases-nl/-/press/3262544/
(2) http://www.socialisme.be/nl/21226/de-strijd-voor-arbeidsduurvermindering
(3) http://poliargus.be/in-vijf-jaar-naar-35-uur/
(4) http://www.femma.be/frontend/files/userfiles/files/Verkiezingen2014/2014_05_dossier.pdf
Reacties zijn gesloten.