De nieuwe film van Ken Loach draait sinds vandaag in de Belgische bioscopen. Het is een film over de strijd voor zelfbeschikkingsrecht van de Ieren tegen de Britse bezetting in de jaren 1920. Ken Loach is een gekende filmmaker die o.a. eerder reeds ‘Land and Freedom’ maakte over de Spaanse revolutie. Met zijn nieuwe film neemt Loach opnieuw een controversieel historisch thema op in een meeslepende film.
Neil Cafferkey
De titel van de nieuwe film van Ken Loach komt van een oud Iers verzetslied over de opofferingen die mensen maken in hun strijd voor vrijheid. Het spreekt boekdelen over het talent van Loach dat hij er in slaagt een reeks erg controversiële thema’s aan te raken in een film tegen de achtergrond van de Ierse onafhankelijkheidsoorlog en de daaropvolgende burgeroorlog.
De film brengt echter geen gewoon historisch verhaal. Het toont eerder aan hoe gewone mensen de geschiedenis kunnen bepalen en op hun beurt bepaald worden door de geschiedenis. De film handelt over een ‘vliegende brigade’ van het IRA, een eenheid van guerrillastrijders in de buurt van Cork.
Het hoofdpersonage Damian ontwikkelt van een sceptische student tot een overtuigde revolutionair. Zijn ervaringen met geweld en onderdrukking brengen hem zo ver. Zijn broer Teddy leidt een groep die zodanig bezig is met het punt van de Britse overheersing in Ierland dat deze groep geen aandacht heeft voor de bredere politieke context.
Dan, ooit een vakbondsmilitant en een radicale socialist, is de linkse stem van de Ierse onafhankelijkheidsbeweging. Die stem wordt thans vaak genegeerd of naar de achtergrond verdreven door de officiële geschiedenisschrijvers in Ierland. Tenslotte is er ook nog Sinead die aantoont welke belangrijke rol vrouwen speelden tijdens de oorlog.
Dit is echter geen verhaal over Ierse guerrilla-strijders die de confrontatie aangaan met het machtige Britse rijk. Het is een brutale film dat ook het onmenselijke effect van een bezettingsleger toont.
Verschillende commentatoren maakten vergelijkingen met de ‘Black and Tans’, een paramilitaire organisatie van veteranen uit de Eerste Wereldoorlog die werd ingezet voor operaties om opstanden onder de burgerbevolking tegen te gaan. Er werden ook vergelijkingen gemaakt met het gedrag van de Amerikaanse en Britse troepen in Irak.
De film toont aan hoe een combinatie van racistische ideologie en een vervreemding van de lokale bevolking kan leiden tot vijandigheden en verschrikkelijke misdaden door de bezetters. Dat leidt op zijn beurt tot verzet dat vaak brutaal is.
James Connolly
Ken Loach gaat ook in op de invloed van de opvattingen van de revolutionaire socialist James Connolly op de beweging. Hij doet dit aan de hand van gesprekken tussen Damien en Dan.
Eén citaat van Connolly klinkt bijzonder sterk door in de film:”Als je het Engelse leger morgen kan verdrijven en de groene vlag [de Ierse nationale vlag] over Dublin Castle kan laten wapperen, zullen alle inspanningen nutteloos geweest zijn indien er geen werk gemaakt is van de organisatie van een socialistische republiek. Engeland zou ons nog steeds overheersen. Het zou ons overheersen door haar kapitalisten, haar landheren, haar financiers, het volledige gamma van commerciële en individuele instellingen dat het in dit land heeft gevestigd…”
Het IRA werd vooral gesteund door arme boeren en arbeiders, maar de leiding bestond vooral uit middenklasse-elementen die geen programma hadden om Ierland uit de armoede en afhankelijkheid te halen. De film maakt duidelijk dat ook de elite in Ierland zelf een even grote onderdrukker van de gewone Ieren was als haar Britse collega’s.
Deze klassentegenstelling is een grimmige voorbode voor een gewelddadige confrontatie die eindigt met een vredesakkoord tussen de IRA-leiding en de Britse onderdrukkers. De aanvankelijke euforie voor de strijd slaat dan al snel om in een gevoel van verraad aangezien het vredesakkoord niet de volledige onafhankelijkheid aanbiedt.
De meer middenklasse-elementen in het IRA, waaronder Teddy, denken echt dat dit het best mogelijke akkoord vormde voor de Ierse bevolking. Ze worden daarin gesteund door het Ierse establishment, de kranten en de katholieke kerk. De tegenstanders van het vredesverdrag zijn vooral arme boeren en arbeiders die menen dat een onafhankelijkheidsstrijd zinloos is indien het niet leidt tot een bevrijding uit de armoede en de honger.
De scènes op het einde van de film zijn verschrikkelijk. Voormalige kameraden richten zich tegen elkaar en bewijzen dat het enige dat tragischer en brutaler is dan een onafhankelijkheidsstrijd een burgeroorlog is.
“The wind that shakes the Barley” werd door sommigen bekritiseerd als een historisch stuk dat niet relevant is voor het moderne Ierland met economische rijkdom. Deze critici stellen ook dat iedere vergelijking met Irak mank loopt.
Er zijn echter minder evidente lessen die bijzonder relevant zijn voor Irak. De film toont hoe een onafhankelijkheidsbeweging zonder een duidelijk programma dat breekt met het kapitalisme, gemakkelijk kan verdeeld worden door buitenlandse imperialisten nadat het haar troepen uit het land heeft teruggetrokken. Die les werd reeds getrokken door James Connolly. In Ierland werd de beweging verdeeld op basis van klassenverschillen waarbij de Britten wapens leverden aan de meer gematigde voorstanders van het vredesakkoord.
In Irak lijkt het verzet het enkel eens te zijn over hun haat tegenover de Amerikanen. Als de VS zich terugtrekt, zal er niet langer een bindmiddel zijn voor de gewapende fracties. Tenzij er een duidelijke visie over een socialistische samenleving komt die steun kan krijgen van alle delen van de arbeiders en arme boeren over religieuze verschillen heen.
De nieuwe film van Ken Loach is zeker een aanrader voor wie een beter beeld wil krijgen op deze opvallende periode uit de Ierse geschiedenis. De film slaagt er in om het verhaal te brengen van mensen die door velen vergeten waren. Het is een boeiende en aangrijpende film.
Reacties zijn gesloten.