Artikel door ControCorrente, onze Italiaanse zusterorganisatie
Bij de zoveelste boot vol vluchtelingen die in de Middellandse Zee zonk, liep de dodentol op tot 800 à 900. Het vestigde wereldwijd de aandacht op de menselijke tragedie op enkele kilometers van de kust van Europa. Het laatste incident vond plaats in de nacht van zaterdag op zondag 18-19 april. Ondanks het apocalyptische karakter ervan is dit bloedbad niet eens zo ongewoon. Het is slechtst de laatste in een lange reeks van tragedies met duizenden slachtoffers, vooral jongeren uit Afrika en het Midden-Oosten op de vlucht voor oorlogen en de vernietigingen waar het kapitalisme voor staat.
Het ‘gewone’ karakter van deze tragedie blijkt uit het feit dat in 2014 alleen al meer dan 3.000 mensen om het leven kwamen. Ter vergelijking, bij de ramp met de Titanic vielen er 1.500 doden. De Middellandse Zee is volgens de Verenigde Naties de meest dodelijke ‘route’ ter wereld. Terwijl de lijken nog uit de zee gehaald werden en miljoenen mensen geschokt waren door de tragedie, kwam er al nieuws van nieuwe bloedbaden onder vluchtelingen. Zo was er een incident voor de kust van het Griekse Rhodos waarbij honderd vluchtelingen die vanuit Turkije de oversteek wilden maken om het leven kwamen. Het gaat om gezichtsloze nummers waarachter jonge levens schuilen, jonge mensen die hun door armoede en oorlog gekenmerkte landen achterlaten.
Deze tragedies hebben miljoenen mensen in heel de wereld geraakt. Zeker in Italië raakt dit veel mensen. Voor hen staat de Middellandse Zee doorgaans voor het strand en de uitstapjes met het gezin. Tegelijk kunnen deze rampen de roep versterken voor een sluiting van de grenzen. In een context van besparingen en een gebrek aan middelen voor de gewone bevolking, kan de anti-migrantenretoriek van bijvoorbeeld de Lega Nord een zekere impact hebben. Deze retoriek wordt ook versterkt door de media.
Zoals verwacht waren de vooraanstaande rechtse politici er snel bij om gebruik te maken van de situatie om over zichzelf te spreken en over zich te laten spreken. Ze brachten hun commentaren op de gebeurtenissen en verdedigden de meest onmogelijke ‘oplossingen’. Het ging onder meer om de leider van de Lega Nord, Salvini, maar ook Georgia Meloni van Fretalli d’Italia, een rechtse afsplitsing van de partij van Berlusconi, of nog de ‘radicale’ Nichi Vendola.
Daniela Santanchè, een van de meest rechtse aanhangers van Berlusconi, suggereerde dat we alle vluchtelingenboten maar op zee tot zinken moeten brengen. Het toonde de onmenselijkheid van deze rechtse politica. Tegelijk vervallen we niet in de val van diegenen die zich beperkten tot harde kritiek op Santanchè om het niet over hun eigen verantwoordelijkheid te moeten hebben. De regeringspartijen en een groot deel van de oppositie hebben jarenlang het Europese beleid verdedigd, met inbegrip van de bombardementen op Libië in 2011. Dit beleid heeft bijgedragen tot de huidige situatie.
De vernietiging van het regime van Khadaffi door een militaire interventie onder leiding van Frankrijk en Groot-Brittannië, volledig gesteund door de Italiaanse president Napolitano en ‘kritisch’ door Berlusconi, maakte een einde aan de territoriale integriteit van Libië en verzwakte de akkoorden tussen de vroegere Libische autoriteiten en het westen om de migratiestromen te controleren.
Er is niet langer een staatsapparaat in Libië. In plaats daarvan zijn er politieke entiteiten die elkaar niet erkennen maar bekampen in de context van een complexe mozaïek van clans en stammen met daar nog enkele jihadistische groepen tussenin. De Libische kust is bezaaid met grote gevangenenkampen met tienduizenden mensen uit Nigeria, Ethiopië, Eritrea, Somalië, Ghana en Soedan. Zij leven in vreselijke armoede en in semi-slavernij. Ze worden behandeld als handelswaar voor mensenhandelaars en nog meer voor de criminele organisaties achter de mensenhandelaars. De vluchtelingen betalen duizenden euro om naar Europa te komen. Dat is gemakkelijke winst voor de criminele organisaties die met deze vluchtelingen bovendien de EU kunnen chanteren. Het zorgt ervoor dat er meer vluchtelingen uit Libië vertrekken. De komende maanden kan het aantal vluchtelingen nog verder toenemen.
Volgens schattingen van NGO’s die in Libië actief zijn, staan er meer dan een miljoen vluchtelingen te wachten op een oversteek naar Europa via Italië. Eens de zomer ingezet is, zal de frequentie van de overtochten wellicht enkel toenemen.
Het bloedbad van 18-19 april zal de geschiedenis ingaan als een voorspelde en vermijdbare tragedie/
Wat was Mare Nostrum?
Toen op 3 oktober 2013 op enkele kilometers van Lampedusa een boot zonk waarbij 366 mensen omkwamen, leidde een golf van protest en nationale en international politieke druk ertoe dat de regering onder leiding van Enrico Letta tussenkwam om gelijkaardige incidenten te vermijden. De regering besloot om Operatie Mare Nostrum op te starten, een militaire en humanitaire missie met als voornaamste doel om bijstand op zee te geven en vluchtelingen te redden.
Op een jaar tijd waren er ongeveer 558 interventies waardoor meer dan honderdduizend vluchtelingen in veiligheid werden gebracht en ongeveer 30.000 levens werden gered. De operatie kostte 114 miljoen euro of 9,5 miljoen per maand. Ondanks het succes ervan werd de operatie afgeblazen. Het was een van de vele besparingen op de publieke uitgaven. De operatie werd vervangen door het Europese Frontex Plus en Triton. Deze operaties van maar liefst 29 landen hadden samen een begroting van slechts 2,9 miljoen euro per maand of een derde van Mare Nostrum voorheen.
Operatie Triton had andere doelstellingen dan Mare Nostrum. Het doel was grenscontrole en er was enkel bijstand op zee indien de boten op minder dan 30 mijl van de Italiaanse kust waren verwijderd. Gil Arias Fernandez, directeur van Frontex, Mare Nostrum en Triton, legde uit dat het voornaamste doel van Triton grenscontrole was terwijl de Italiaanse operatie gericht was op het redden van vluchtelingen.
Dringende actie
Om nieuwe rampen te vermijden, is er nood aan een internationaal plan van bijstand in internationale wateren en desnoods op Libisch gebied op zee. Alle mensen moeten hulp krijgen. Geen enkele politieke overweging rond migratie kan voorbijgaan aan het elementaire gegeven dat iedereen hulp moet krijgen.
Het Italiaanse establishment wil niet de volledige kost van een nieuwe operatie zoals Mare Nostrum dragen. Er wordt Europese steun gevraagd. Anderzijds is het duidelijk dat deze kosten niet moeten betaald worden door nog meer besparingen op sociale zekerheid of belastingen die de gewone werkenden en de middenklasse treffen. Nu vraagt de Europese Unie steeds aan dezelfde mensen, de gewone bevolking, om alle inspanningen te leveren.
Alle voorstellen van de Italiaanse en Europese politici zijn geen echte oplossingen. Ze hebben het over steun aan de ‘legitieme’ regering in Tobruk, het sturen van vredestroepen naar Libië, een zeeblokkade op de Middellandse Zee, het openen van asielcentra in Libië of nog het laten zinken van boten onder VN-mandaat. Er wordt geen enkel antwoord geboden op het vluchtelingenprobleem.
Schijnheilige reacties na de tragedies, met onder meer herdenkingen of staatsbegrafenissen, zullen het leven of de waardigheid van de slachtoffers op de Middellandse Zee niet terugbrengen. De lege woorden van de politici stonden de afgelopen jaren al in schril contrast met de spontane en belangeloze solidariteit en hulp van de bevolking van Lampedusa, Catania en Palermo. Zij gaven het scherpst mogelijke antwoord op de politici die de tragedie op cynische wijze wensen uit te spelen. Maar de solidariteit van de Italiaanse bevolking zal niet volstaan om rampen te vermijden.
Conclusie
Er is een onmiddellijk problem met duizenden mensen die dreigen om te komen. Dit kan enkel door alle mogelijke middelen te mobiliseren. Beslissingen die gevolgen hebben voor vluchtelingen moeten genomen worden door vertegenwoordigers van de gewone bevolking en niet door rijke politici die enkel hun eigen belangen verdedigen.
Het volstaat niet om de gevolgen van het probleem aan te pakken, de kern ervan moet aangepakt worden. In het kader van een kapitalistische economie met speculatie op de prijzen van grondstoffen, breed verspreide armoede en conflicten die versterkt worden door het westerse imperialisme (waaronder ook dat van Italië), is massale migratie onvermijdelijk. Het is onmogelijk om Europa volledig af te sluiten, er moet integendeel een politieke oplossing komen.
Een samenleving zonder armoede, uitbuiting en oorlog is de enige basis waarop elke mens de mogelijkheid heeft om een waardig leven te leiden in eigen land zonder have en goed te moeten achterlaten en zonder de mogelijk rampzalige gevolgen van het vluchten. Zo’n samenleving zonder armoede, uitbuiting en oorlog is een socialistische maatschappij.
Een eerste stap in de richting van zo’n samenleving bestaat uit het verwerpen van een beleid dat steeds op onze kap bespaart terwijl het wel voldoende middelen vindt om buitenlandse militaire operaties te organiseren die bijdragen aan de massale vluchtelingenstroom.
