Artikel door Emily (Namen) uit maandblad ‘De Linkse Socialist’
Seksisme komt overal voor en we ondergaan dit op verschillende manieren. De economische positie van vrouwen is gemiddeld slechter dan die van mannen, zo ligt het jaarlijkse gemiddelde inkomen 20% lager en is er een oververtegenwoordiging van vrouwen onder armen. Dit zorgt ervoor dat op vrouwen wordt neergekeken. Seksisme is zo alomtegenwoordig dat het soms niet meer opgemerkt wordt. Onder de hashtag #WijOverdrijvenNiet wordt over seksisme gediscussieerd. We hadden het in deze krant al meermaals over seksisme, in dit artikel bekijken we het vanuit het oogpunt van de populaire cultuur.
Vrouwelijke helden, grote afwezigen in massacultuur
Zelfs bij in deze samenleving typisch vrouwelijke activiteiten merken we op dat vrouwen ze vooral uitvoeren zolang er geen prestige mee verbonden is. Koken gebeurt vaak door vrouwen, maar het aantal vrouwelijke sterrenchefs ligt laag. De textielindustrie is erg vrouwelijk, maar wat is het aandeel van vrouwen onder de grote ontwerpers? De filmindustrie blijft niet achter. Het percentage van vrouwelijke regisseurs ligt erg laag, net zoals het aantal vrouwelijke personages en hoofdrolspelers. In 2014 bedroeg het aantal vrouwelijke personages in de meest bekeken Amerikaanse films amper 12% (1).
Zowel in de literatuur als op het scherm zijn vrouwelijke helden uitzonderlijk. En als er al eens zo’n heldin opduikt, worden de fysieke kenmerken uitdrukkelijk en overdreven in de verf gezet. Denk maar aan het videospel Lara Croft. Als een vrouw een centrale rol speelt, komt dit doorgaans overeen met de algemene rol die vrouwen in deze kapitalistische samenleving spelen en dit met alle schoonheidsidealen erbij.
De tekenfilms van Walt Disney vormen een uitstekend voorbeeld van hoe seksisme alomtegenwoordig is en ons al van jongsaf aan wordt ingelepeld. Het bedrijf klopt zich op de borst voor de inspanningen die de voorbije jaren geleverd werden om meer vrouwelijke personages te brengen. In de animatiefilm ‘Frozen’ (2013) waren er zelfs twee heldinnen die bovendien goed overeenkomen, wat ook al uitzonderlijk is bij Disney. Dit bleek overigens vooral een commerciële voltreffer voor het publiek van jonge meisjes aan wie door deze film dubbel zoveel poppen verkocht werden. En het is niet omdat de hoofdpersonages vrouwen zijn dat er geen seksisme in de film zit. De verantwoordelijke voor de animatie stelde naar aanleiding van ‘Frozen’ dat het moeilijker is om de gezichten van vrouwelijke personages te tekenen omdat vrouwen nu eenmaal meer emoties tonen omdat ze gevoeliger zijn en tegelijk mooi moeten blijven. Het was voor Disney blijkbaar ook moeilijk om de twee heldinnen te onderscheiden. Beiden voldoen aan dezelfde esthetische voorwaarden: blanke huid, fijne taille, lange haren en een kleine neus. Om toch een onderscheid te maken, kregen ze uiteindelijk een andere haarkleur…
Geweld tegenover vrouwen wordt vaak gebanaliseerd. In de bekende serie ‘Game of Thrones’ zijn er enkele atypische en onafhankelijke vrouwelijke personages. Maar verkrachtingen worden zodanig gebanaliseerd in de reeks dat ze de kijker op de duur niet meer schokken. De film ‘Fifty Shades of Grey’ is in hetzelfde bedje ziek. Een rijke man laat een jonge studente een contract tekenen om hem sadomasochistische seksuele diensten te verlenen naargelang het hem past en zonder dat hij toestemming moet vragen van zijn ‘partner’. In ruil hiervoor geeft hij haar cadeautjes. Wat is dit anders dan prostitutie? Gaat deze film niet zo ver dat een dergelijke relatie als voorbeeld wordt gesteld, als een uitdagend avontuur?
Ook in de muziekindustrie is seksisme schering en inslag. Waarom zijn er zoveel clips met halfnaakte zangeressen en danseressen? Natuurlijk moet iedereen zich kunnen kleden zoals hij of zij dat wil. Maar het fenomeen Miley Cyrus wekt het idee op dat je pas een vrouw bent als zowat alle kledij in de kast blijft hangen. Steeds opnieuw worden vrouwen ertoe gedwongen om sexy te zijn opdat ze ernstig genomen zouden worden, maar niet te sexy om niet lastig gevallen te worden waarvoor ze dan nog eens zelf verantwoordelijk geacht worden.
Wie heeft baat bij seksisme?
Seksisme is niet iets van mannen tegen vrouwen. We worden allemaal vervreemd door dit fenomeen, maar natuurlijk zijn vrouwen het grootste slachtoffer van de tirannie van de slankheid of nog van de min of meer openlijke boodschap om niet te veel op de voorgrond te treden. Dit is duidelijk verbonden met de minder gunstige economische positie. Wie heeft daar baat bij? De vooroordelen in de dominante cultuur dragen bij tot de onderlinge concurrentie onder de werkenden. Lage lonen en deeltijdse jobs, een dagelijkse realiteit voor veel vrouwen, leveren de werkgevers voordeel op.
Seksuele bevrijding zonder bevrijd te zijn van de kapitalistische uitbuiting laat het establishment bovendien toe om nieuwe bijzonder winstgevende sectoren aan te snijden, zo draait de industrie van de cosmetica op volle toeren. We worden geconfronteerd met onmogelijke schoonheidsidealen – vaak gaat het zelfs om bewerkte foto’s – en dat levert de industrie grote winsten op. Miley Cyrus of Rihanna verdienen wellicht goed met halfnaakte reclames, maar het is de muziekindustrie die met het grootste deel van de taart gaat lopen.
Welke oplossing?
Het volstaat niet om in het onderwijs aandacht te hebben voor de strijd tegen seksisme. De basis voor seksisme is niet cultureel, maar economisch. Seksisme is een methode die bewust gebruikt wordt door de kapitalisten om hun winsten op te drijven en te verdelen om te heersen, net zoals racisme of homofobie. Voor de kapitalisten is geweld tegen vrouwen slechts collataral damage. Seksisme zit ingebakken in het kapitalisme. Om het te bestrijden, moeten we opkomen voor een samenleving gericht op de behoeften van iedereen en economische gelijkheid.
Voetnoot
(1) Sofilm n°28, maart 2015.
