Analyse door Shaun Arendse, Workers and Socialist Party (Zuid-Afrika)
Op 2 april voerde de Somalische tak van al-Qaeda, al-Shabaab, een vreselijk bloedbad aan waarin 148 studenten in Garissa, Kenia, het leven lieten. Het bloedbad nam 15 uur in beslag waarbij moslims van christenen werden gescheiden waarna de christelijke studenten werden omgebracht. Ouders die nadien hun kinderen wilden identificeren, hadden het bijzonder moeilijk omdat de lijken zo verminkt waren.
Al-Shabaab is een barbaarse en reactionaire organisatie. Zoals de Taliban in Afghanistan en Pakistan, het internationale terreurnetwerk al-Qaeda en nu de Islamitische Staat (IS) in het Midden-Oosten, is ook al-Shabaab groot kunnen worden door het VS-imperialisme. Om rivalen een stapje voor te zijn en de ontwikkeling van massale arbeidersstrijd te vermijden, aarzelt het VS-imperialisme niet om beroep te doen op de meest reactionaire krachten in de wereld. Het heeft mee de basis gelegd voor monsters die nu aan haar controle ontsnappen en daarbij niet alleen de arbeidersklasse en de armen terroriseren, maar ook de strategische belangen van het VS-imperialisme zelf bedreigen.
Al-Shabaab heeft een rechtse agenda die ingaat tegen de werkende bevolking en de armen. Deze agenda wordt ingekleed met een vervormde perversie van de islam. Het ‘kalifaat internationalisme’ van al-Shabaab heeft niets gemeen met socialistisch internationalisme van de werkende bevolking. Socialistisch internationalisme is gericht op een toekomst met een hogere levensstandaard voor iedereen, arbeidersdemocratie, vrede en vrijheid. Al-Shabaab daarentegen wil terugkeren naar de verstikkende feodale rijken van eeuwen terug en dit op basis van economische onderontwikkeling, armoede, onwetendheid en de afwezigheid van de minste democratische rechten. In plaats van vrede en samenwerking over grenzen heen, vertrekt al-Shabaab van een religieuze ‘botsing van beschavingen’.
De oppositie van al-Shabaab tegen het westen en de VS in het bijzonder heeft niets gemeen met de relatief progressieve anti-imperialistische en anti-koloniale nationale bevrijdingsstrijd uit het verleden. Die strijd baseerde zich ommers op de massamobilisatie van de werkenden, armen en boeren. Al-Shabaab stapt in een vacuüm dat ontstond door decennia van conflicten die de werkende klasse desorganiseerden en atomizeerden. De groep baseert zich op de meest reactionaire prékapitalistische vormen van clans en religie.
Het verzet van al-Shabaab tegen het imperialistische beleid van de VS is gebaseerd op eigen antidemocratische en asociale belangen. Het VS-imperialisme steunt corrupte kapitalistische regimes, krijgsheren en huurlingen om te vermijden dat al-Shabaab een grotere impact krijgt op de massa’s in de regio om een religieuze dictatuur te vestigen. Socialisten verzetten zich tegen zowel het imperialisme als de reactionaire krachten van al-Shabaab.
Toenemende regionale instabiliteit
De aanslag in Garissa is de meest extreme in de groeiende escalatie in het oosten van Afrika. In 2010 vielen 76 doden toen al-Shabaab een aanslag pleegde op mensen in Kampala, Oeganda, die naar de Wereldbeker keken. In september 2013 vielen 67 doden in het shoppingcenter Westgate in Nairobi, Kenia. Tussen 2013 en nu vielen meer dan 400 Keniaanse doden als gevolg van terreurdaden door al-Shabaab in een reeks kleinschaliger aanslagen.
In Garissa heeft al-Shabaab niet voor het eerst religieuze verdeeldheid gestimuleerd. In 2007 bliezen aanhangers van de groep een christelijke kerk op in Ethiopië. Bij de aanslag op Westgate werden niet-moslims eruit gepikt, net zoals dit in Garissa gebeurde. In Somalië zelf gaat al-Shabaab over tot de vervolging van moslims die de brutale interpretatie van de islam door deze groep niet volgen.
De aanslag in Garissa doet ook denken aan de ontvoering van 276 schoolmeisjes door het Nigeriaanse Boko Haram in april 2014. Boko Haram is een ideologische tweeling van al-Shabaab. Er is een duidelijk patroon waarin niet alleen onschuldige burgers worden getroffen omdat ze de ‘verkeerde’ religie aanhangen of een ‘verkeerde’ levensstijl hebben, maar waarin onze kinderen worden geraakt om absolute terreur te vestigen.
Oorsprong in sociale omstandigheden
Al-Shabaab ontstond in Somalië in de jaren 2000. Het duurde enige tijd vooraleer het zijn reactionaire ideologie van ‘wereldwijde jihad’ en de contrarevolutionaire methode van willekeurige terreur ook naar andere buurlanden verspreidde. Het imperialistische verdeel-en-heersbeleid en de decennialange intriges van de lokale elite zorgden voor een enorme economische onderontwikkeling en een onaanhoudend conflict in de regio. Dit alles leidde tot het ontstaan van al-Shabaab. Net zoals Boko Haram in Nigeria is het een uitdrukking van de negatieve kant van de keuze die Afrika moet maken tussen socialisme en barbarij.
De erfenis van de koloniale grenzen in de Hoorn van Afrika is een belangrijke factor in de conflicten tussen de elites in de regio. Toen de Europese koloniale machten zich uit de regio terugtrokken, legden ze grenzen op waarbij de etnische groep van de Somali verdeeld raakte tussen Somalië, het noord-oosten van Kenia en de zuidelijke Ethiopische regio Ogaden. In de jaren 1950 legden de wereldmachten een federatie van Ethiopië en Eritrea op, wat nadien aanleiding zou geven tot jarenlange conflicten omdat de inwoners van Eritrea brutaal onderdrukt werden door de elite van Addis Ababa. Somalië was een samenraapsel van de Britse kolonie Somaliland en het Italiaanse Somalia Italiana. Somaliland werd brutaal onderdrukt door het door de VS ondersteunde regime in Mogadishu eind jaren 1980, begin jaren 1990. Somaliland riep nadien de onafhankelijkheid uit, maar dit werd door geen enkel land erkend.
De Hoorn van Afrika is van strategisch belang voor het imperialisme. Het ligt dicht bij de olieproducerende landen van het Midden-Oosten. Naar schatting 30% van de wereldwijde olieproductie passeert door de Golf van Aden langs de Somalische kust. Sinds 2001 heeft de VS een grote militaire basis in het aan Somalië grenzende Djibouti. Deze basis, kamp Lemonnier, staat onder bevel van het nieuwe Afrikaanse Commando (Africom) van de VS. Africom werd opgezet om de imperialistische interventies van de VN op het continent te coördineren. De VS legt ook steeds meer nadruk op de rol van de Afrikaanse Unie (AU) als lokale militaire marionet nu de VN steeds meer gediscrediteerd is geraakt. De VS en de Europese Unie zijn samen goed voor ongeveer twee derden van de financiële middelen van de Afrikaanse Unie.
Van Koude Oorlog tot imperialistische vernietiging van Somalië
In de jaren 1970 werd de Hoorn van Afrika een strijdtoneel in de Koude Oorlog tussen de Sovjet-Unie en het VS-imperialisme. Deze rivaliserende wereldmachten schipperden tussen de repressieve regimes van Ethiopië en Somalië om hun eigen strategische belangen in de regio te versterken. Het VS-imperialisme ondersteunde de Somalische dictatuur van Siad Barre doorheen de jaren 1980. Ze steunden dit regime niet alleen in het conflict met het door de Sovjet-Unie gesteunde Ethiopische regime, maar ook in de brutale burgeroorlog tegen de eigen bevolking.
Ondanks de Amerikaanse steun viel het gehate regime van Barre in 1991 wat de weg voorbereidde voor de heerschappij van de Somalische krijgsheren. De val van de Sovjet-Unie in hetzelfde jaar betekende het einde van de Koude Oorlog, waardoor het VS-imperialisme meteen ook minder redenen had om zich in de regio te mengen. Begin 1994 trok de VS zich terug. De erfenis van het VS-imperialisme in Somalië bestond uit een economisch verwoest en erg onderontwikkeld land dat opgedeeld werd door rivaliserende krijgsheren. Het was een vruchtbare voedingsbodem voor de opkomst van al-Shabaab.
De opmars van al-Shabaab in Somalië
De ‘heerschappij’ van de krijgsheren was brutaal en willekeurig voor de gewone bevolking. De gangstermethoden ondermijnden zelfs de erg beperkte steunbasis die ze onder hun eigen (onregelmatig) betaalde milities genoten. Tegen de jaren 2000 kenden de krijgsheren een verval. In Mogadishu ontstonden lokale ‘Islamitische Rechtbanken’ gebaseerd op clans rond religieuze elites. Deze groepen brachten enige veiligheid en stabiliteit in het dagelijkse leven.
De Rechtbanken werden gesteund door de Somalische zakenelite die terugkeerde uit een zelfopgelegde ballingschap vanaf eind jaren 1990. De ondernemers kwamen terug om in te spelen op de lucratieve contracten van verschillende NGO’s, voedsel- en hulpprogramma’s.
De zakenelite organiseerde aanvankelijk eigen milities. Zo had de lokale afdeling van Coca Cola 200 gewapende mannen in dienst, het telecombedrijf beschikte over 1000 manschappen. De grootste ondernemer die tal van NGO-contracten inzake voedseltransport en distributie controleerde, Aboukor Umar Adane, had 2.000 troepen onder zijn bewind. Deze milities werden natuurlijk niet alleen ingezet om de private belangen van de elite te beschermen tegen bandieten en krijgsheren, maar ze werden ook gebruikt tegen de arbeiders van de fabrieken, chauffeurs en havenarbeiders. Het waren wapens tegen pogingen om de arbeidersklasse te organiseren.
Dit verbond van religieuze leiders en de zakenwereld was in staat om tegen 2006 de effectieve controle over Mogadishu over te nemen. De verschillende lokale Islamitische Rechtbanken werden toen verenigd in de Islamitische Rechtbankeneenheid (ICU). Al-Shabaab ontstond als militie van ICU. De Rechtbanken hadden een zekere populaire steun. In vergelijking met de brutaliteiten van de krijgsheren, was het leven onder ICU een pak veiliger en stabieler. De misdaad verdween en ICU legde wel lokale belastingen op maar niet aan dezelfde verstikkende en willekeurige tarieven als de krijgsheren.
Terugkeer van het VS-imperialisme
Na de aanslagen van al-Qaeda in de VS op 11 september 2001, hernieuwde het VS-imperialisme zijn interesse in de regio aangezien al-Qaeda hier al vrij vroeg activiteiten aan de dag legde. In 1998 had al-Qaeda de Amerikaanse ambassades in Nairobi en Dar es-Salaam verwoest waarbij 224 doden vielen. In 2002 was er een zelfmoordaanslag op een hotel in Mombasa waarbij 13 doden vielen, vooral Keniaanse personeelsleden. Deze aanslag was gericht op Israëlische gasten in het hotel. Tussen 2002 en 2006 voerden de VS een zogenaamde ‘schaduwoorlog’ met luchtaanvallen om al-Qaeda in Oost-Afrika aan te pakken. Al-Qaeda werd verslagen, de restanten vervoegden de rangen van al-Shabaab.
Samen met de ‘schaduwoorlog’ dreef het VS-imperialisme zijn inspanningen op om een pro-kapitalistisch en pro-westers regime te vestigen in Mogadishu. De VS steunde de creatie van een overgangsregering die vanuit Nairobi zou functioneren. Deze overgangsregering baseerde zich op enkele clans en enkele gediscrediteerde krijgsheren. In december 2006 viel Ethiopië Somalië binnen met de steun van Amerikaanse luchtaanvallen. Het doel was om de overgangsregering te vestigen en ICU en al-Shabaab uit Mogadishu te verdrijven. Gedurende twee jaar was er een burgeroorlog waarbij de overgangsregering in Mogadishu steun kreeg van het Ethiopische leger en het VS-imperialisme. Tegen midden 2009 had al-Shabaab al een gebied veroverd dat ongeveer even groot is als Denemarken en vijf miljoen inwoners telde. Het Ethiopische leger was oorlogsmoe en trok zich terug.
Keniaanse elite wil grotere regionale rol spelen
In oktober 2011 besloot de Keniaanse regering om Somalië binnen te vallen. Het voorwendsel daarvoor was dat Kenia ontvoeringen wilde tegengaan. De Afrikaanse Unie heeft sindsdien met de steun van het VS-imperialisme de Keniaanse invasie en bezetting legitiem verklaard. De bezetting gaat tot op vandaag door onder de naam Afrikaanse Missie in Somalië (AMISOM).
Gedurende 20 jaar had de Keniaanse heersende klasse zich niet direct gemengd in de conflicten aan de noordelijke en oostelijke grenzen van het land. De Keniaanse elite zag zijn vertrouwen groeien door de economische groei in het land waardoor het land door de Wereldbank de status van ‘middeninkomen’ toegekend kreeg. Samen met het zelfvertrouwen groeide ook de assertiviteit.
De Keniaanse elite dacht dat het een nieuwe bufferstaat aan de oostelijke grens tot stand kon brengen in de Somalische deelstaat Jubaland. Dat zou de veiligheidsbelangen van Kenia dienen. Met de bedekte steun van het VS-imperialisme voelde de Keniaanse elite zich sterk genoeg om het erop te wagen. Er zijn tal van verslagen van bezettingstroepen uit Kenia die de verschillende anti-Mogadishu clans steunen en daarbij het idee promoten van onafhankelijkheid of toch minstens autonomie van Mogadishu. Elke Somalische elite die bereid is om daarin mee te gaan, zou op een grote steun van de Keniaanse kapitalistische klasse kunnen rekenen. Maar het zou het conflict in Somalië en het lijden van de Somalische bevolking enkel versterken.
In Westgate, Garissa en bij de tientallen andere aanslagen de afgelopen jaren, zagen we telkens de dodelijke gevolgen voor de Keniaanse bevolking van de steun van de pro-kapitalistische regimes aan het VS-imperialisme. De opeenvolgende regimes van Kibaki, Odinga en nu Kenyatta steunden telkens de VS. De aanhoudende bezetting van Jubaland door het Keniaanse leger zorgt ervoor dat al-Shabaab een excuus heeft om terreuraanslagen te plegen. Dit zal in de toekomst ongetwijfeld opnieuw gebeuren.
De werkende bevolking lijdt economisch door het verlies aan werkgelegenheid en de loonverlagingen in de toeristische sector, een belangrijke werkgever in het land. Deze sector verliest terrein door het buitenlandse beleid van de Keniaanse elite. Dit jaar alleen hebben 23 hotels de deuren gesloten en de Heritage hotelketen heeft het personeel een inlevering van 20 tot 30% opgelegd. Niets wijst erop dat Kenyatta het leger uit Somalië wil terugtrekken. De Keniaanse luchtmacht heeft al vergeldingsacties uitgevoerd na het bloedbad in Garissa.
Kapitalistische regime van Kenyatta
De Keniaanse president Uhuru Kenyatta behoort tot een van de rijkste families in Afrika met een vermogen van meer dan 500 miljoen dollar. Hij wil de macht om zichzelf, zijn familie en zijn politieke marionetten verder te verrijken. De belangen van de werkende bevolking en de armen zijn van ondergeschikt belang. Sinds het begin van de terroristische aanslagen van al-Shabaab in Kenia, voerde Kenyatta een campagne tegen etnische Somalis in Kenia en tegen moslims in het algemeen. Er waren willekeurige arrestaties en mensen werden lastig gevallen op basis van religie of etnische afkomst.
Kenyatta had eerder al een reputatie van iemand die etnische conflicten aanmoedigde. Hij is pas recent buiten vervolging gesteld na een klacht wegens ‘misdaden tegen de mensheid’ omdat hij etnisch geweld in kaart had gezet om zijn eigen positie en die van zijn politieke bondgenoten te versterken in de verkiezingen van 2007. Bij dat etnisch geweld vielen toen meer dan 1.300 doden.
De nieuwe Keniaanse president Kenyatta heeft snel 10.000 nieuwe agenten aangeworven als onderdeel van zijn antwoord op de aanslagen van al-Shabaab. Deze agenten zullen ingezet worden tegen religieuze en etnische minderheden. De werkende bevolking en de armen in Kenia mogen niet in de sectaire val trappen die door Kenyatta wordt uitgezet om zijn steun te versterken. De studenten die deze week in Nairobi betoogden voor meer veiligheid op de campussen van de universiteit mogen zich niet laten gebruiken om een versterking van het repressief staatsapparaat van deze pro-kapitalistische en pro-imperialistische president te steunen. Deze repressieve krachten zullen uiteindelijk immers gebruikt worden tegen de studentenbeweging en tegen de arbeidersbeweging.
De afgelopen weken moesten vijf ministers en 17 andere toplui ontslag nemen onder het mom van een campagne tegen corruptie. De president heeft deze zaken behandeld in plaats van deze taak over te laten aan het openbaar ministerie. De zogenaamde campagne tegen corruptie is in werkelijkheid een poging om de positie van Kenyatta verder te versterken. Zowat alle geviseerde toplui waren mogelijke rivalen voor Kenyatta. De werkende bevolking, armen en jongeren mogen deze regering niet vertrouwen.
Bouwen aan socialistische krachten in Afrika
Het CWI, de internationale organisatie waartoe LSP in België behoort, bouwt zich uit in Afrika. De werkenden, armen, studenten en jongeren moeten zich verenigen in de strijd voor een socialistisch Afrika en een socialistische wereld. We verzetten ons tegen het imperialisme op het continent, de pro-kapitalistische corrupte regimes in Kenia en elders, maar ook tegen de uitingen van barbarij zoals al-Shabaab. We staan voor de opbouw van massale partijen van werkenden en armen. We roepen iedereen in Kenia, Somalië en de rest van de regio op om ons te vervoegen om een revolutionair kader te verzamelen dat de strijd voor de verspreiding van socialistische standpunten kan voeren.
Wij staan voor:
- Het imperialisme moet weg uit Afrika. Weg met de Amerikaanse, Franse en andere militaire basissen op het continent. Tegen de militaire operaties van de Afrikaanse Unie, de VN en andere instellingen die door het imperialisme worden gebruikt.
- Neen aan parasiterende elites, zowel van al-Shabaab, krijgsheren of door het imperialisme opgelegde regimes. Voor regeringen van de werkende bevolking, de armen en de boeren.
- Ontmantel de door de VS gesteunde politiemacht en het leger in Somalië. Voor democratische, multi-etnische, multi-religieuze, multi-clan zelfverdedigingsorganisaties die de gemeenschappen kunnen verdedigen tegen het terrorisme van al-Shabaab en de brutaliteiten van bezettingsmachten.
- Voor de bescherming van rechten van minderheden en het recht op zelfbeschikking van alle onderdrukte nationale groepen.
- Voor democratische rechten van vrije meningsuiting, vergadering en organisatie, niet als Trojaans paard van het imperialisme maar om de werkende klasse, de armen en de jongeren toe te laten om zich politiek te organiseren en voor hogere levensstandaarden op te komen.
- Strijd voor massale economische ontwikkeling en jobcreatie doorheen het continent op basis van de nationalisatie van de industrie, grondstoffen en andere naturlijke rijkdommen onder arbeiderscontrole en landhervormingen onder de controle van de bevolking op het platteland.
- Alle voedsel- en ontwikkelingshulp moet onder controle van democratisch verkozen comités van werkenden en locale gemeenschappen gebeuren.
- Verenigde strijd organiseren tegen jobverlies en loonverlies in de Keniaanse toeristische industrie, nationaliseren onder arbeiderscontrole van grote bedrijven die afdanken.
- Voor massale partijen van werkenden en armen op basis van een socialistisch programma en dit doorheen Afrika. Bouw aan de revolutionaire krachten van het CWI!
- Voor een socialistisch Afrika en een socialistische wereld!
