De Griekse bevolking had zich amper uitgesproken tegen het besparingsbeleid of het Europese establishment begon met een campagne om dit verkiezingsresultaat teniet te doen. De belangrijkste eisen waarmee Syriza verkozen werd – het stoppen van de trojka, een Europese schuldenconferentie om de schuldenlast te verminderen en een stopzetting van het besparingsbeleid – werden aan de kant geschoven.
Standpunt door Paul Murphy, parlementslid in Ierland.
Europese kapitalisme toont zijn tanden
De publiek geuite hoop van de Griekse regering om bondgenoten te vinden in de Italiaanse en Franse regeringen bleek een illusie te zijn. De rijken haalden hun geld van de Griekse banken weg en dit aan een steeds sneller tempo. De bulldog van het Europese kapitalisme, de Europese Centrale Bank, toonde zijn tanden. Er werd gedreigd om het Griekse bankensysteem neer te halen door geen liquiditeiten meer te voorzien. Op dramatische bijeenkomsten van de eurogroep eisten Merkel en co een totale overgave van de Griekse regering.
De Griekse regering werd verplicht om een verderzetting van het noodprogramma te aanvaarden. Enkel de naam van de ‘trojka’ werd veranderd in ‘de instellingen’. Over de schulden moest de Griekse regering “haar ondubbelzinnige engagement om volledig en op tijd te voldoen aan alle financiële verplichtingen aan de crediteurs.” Geen enkele ‘eenzijdige verandering’ aan het besparingsbeleid is toegelaten. De enige significante toegeving was een grotere flexibiliteit wat de doelstelling voor een begroting in evenwicht betrof.
Dit was een belangrijke nederlaag waarbij de hoop van de Griekse werkenden een slag kreeg door de gezamenlijke krachten van het Europese kapitalisme. Het hoeft geen fatale nederlaag te zijn, eerder een verloren slag in een Europese klassenstrijd die verder gaat. Maar daartoe is het belangrijk dat openlijk erkend wordt dat dit een nederlaag is en dat uitgelegd wordt waarom deze nederlaag er kon komen en hoe we ons zullen voorbereiden op verdere strijd.
De nederlaag in deze eerste strijd tussen een linkse regering en het Europese kapitalisme biedt heel wat lessen voor socialisten doorheen Europa. De basis voor de nederlaag moet gezocht worden in de specifieke reformistische strategie van de leiding van Syriza, een strategie die overigens gedeeld wordt door veel andere linkse partijen in Europa. Deze strategie onderschat de schaal van de strijd.
De leiding van Syriza dacht dat de Europese instellingen en de Duitse regering verregaandere toegevingen zouden doen. Ze dacht dat de ECB zou aarzelen om de over te gaan tot het platleggen van het Griekse bankenstelsel en dit uit vrees voor besmetting in andere landen. De leiding van Syriza dacht ook dat de Europese autoriteiten geen Griekse exit uit de euro zouden riskeren omdat dit bijzonder schadelijke gevolgen voor de hele eurozone zou hebben.
Deze inschattingen bleken verkeerd te zijn. De dreiging van politieke besmetting met linkse regeringen die ook elders ingaan tegen de schulden en het besparingsbeleid, werd door de kapitalistische klassen in Europa als een groter gevaar gezien dan de economische besmetting. Er was geen twijfel over mogelijk dat ze bereid zijn om een nationaal bankenstelsel te vernietigen en een land uit de eurozone te jagen om een niet mis te verstane boodschap te geven aan anderen in Europa die een linkse regering willen verkiezen.
Falen van de strategie van de ‘goede euro’
De ervaringen van de afgelopen maanden beantwoorden de vraag of er een goede strategie binnen de euro mogelijk is, of het mogelijk is om tegen het besparingsbeleid in te gaan en tegelijk ten alle prijze aan de euro vast te houden en niet tegen het kapitalisme in te gaan. Het antwoord is neen.
De regels van de Economische en Monetaire Unie en de EU zelf zijn een neoliberaal keurslijf gericht op het afdwingen van een rechts economisch beleid. De macht daartoe wordt overgedragen aan de onverkozen Europese Centrale Bank en er worden beperkingen opgelegd door onder Europese regels en verdragen zoals onder meer de doelstellingen inzake groei en stabiliteit, het fiscaal verdrag, het six-pack en het two-pack. Als een linkse regering de eisen van een herziening van de schulden en stopzetting van het besparingsbeleid wil realiseren, dan wordt deze uit de eurozone gezet. Zo’n regering moet de bevolking dan ook voorbereiden op een confrontatie met de belangen van het kapitaal in Europa. Deze voorbereiding is nodig om te kunnen overgaan tot een herstructurering van de economie en de samenleving op democratisch socialistische basis zodat de belangen van de bevolking centraal staan in plaats van de winstmaximalisatie.
Het herzien van de schulden blijft een belangrijke eis. Zonder een significante herziening of volledige verwerping van de schulden, draagt elke linkse regering van bij het begin een enorme blok van rentebetalingen met zich mee. In plaats van braaf te pleiten voor een akkoord dat alle belangen in Europa dient, is het nodig om op te komen voor een akkoord in het belang van de werkende bevolking doorheen Europa. Dat omvat een strategie van een herziening van de schulden zodat de rijke aandeelhouders en bankiers betalen in plaats van de gewone bevolking.
Antikapitalistische socialistische maatregelen nodig
We weten nu op basis van de Griekse gebeurtenissen dat zo’n links beleid zou leiden tot een poging van de ECB om het bankenstelsel te laten instorten en om het land effectief uit de euro te zetten. Een linkse regering moet dan ook snel handelen om democratische controle te vestigen over de nationale centrale bank en om een exit uit de euro voor te bereiden. Een exit uit de euro met een onvermijdelijke devaluatie van de nationale munt zou economische ontwrichting veroorzaken, maar het hoeft niet erger te zijn dan een verderzetting van het besparingsbeleid.
Democratische controle op een nationale bank moet gecombineerd worden met publiek bezit en democratische controle op het bankenstelsel in het algemeen. Hierdoor zouden de banken openbare diensten worden in het belang van de economie en de samenleving. Zo zou er goedkoop krediet mogelijk zijn voor kleine bedrijven en landbouwers.
De onvermijdelijke ‘kapitaalvlucht’ – waarbij grote sommen geld het land verlaten – kan beantwoord worden met kapitaalcontroles zodat de 1% rijksten de economie niet kunnen vernietigen. Een linkse regering zou het recht op een degelijke job erkennen en dit voor het ‘recht’ op het vrije verkeer van kapitaal plaatsen. Het geld dat uitgespaard wordt door een moratorium op de afbetaling van rente op de schulden kan gebruikt worden voor grote programma’s van publieke investeringen om werk te creëren, projecten zoals de ontwikkeling van hernieuwbare energie en de nodige infrastructuurwerken en huisvesting.
Een linkse regering zou de sleutelsectoren van de economie onder democratisch publiek bezit brengen. Dit omvat onder meer natuurlijke rijkdommen zoals olie en gas, de energiesector, telecommunicatie, de grote distributiebedrijven, … Op deze manier zouden de sleutelsectoren van de economie met hun arbeiderscontrole en –beheer centraal staan in een planning om de economie opnieuw te ontwikkelen in het belang van de 99%.
Actieve beweging van de werkende bevolking is essentieel
De gebeurtenissen in Griekenland de voorbije maanden tonen aan dat een brede steun voor een dergelijk beleid mogelijk is op basis van mobilisatie van onderuit. Op korte tijd werden honderdduizend betogers gemobiliseerd om de Griekse regering te ondersteunen en een vastberaden opstelling tegenover de eurogroep te eisen. Het proces van een breuk met het kapitalisme en een geslaagde socialistische verandering kan niet van bovenaf opgelegd worden, zelfs een linkse regering met de allerbeste bedoelingen kan dit niet.
Een radicale linkse regering zou bewust opkomen voor een beweging van onderuit en voor een gestructureerde basis voor dit verzet. Dit kan door het vestigen van algemene vergaderingen op de werkvloer en in de wijken waarbij democratisch verkozen vertegenwoordigers samenkomen. Het zou een wapen vormen om de oude staatsmachine te vervangen door een democratische socialistische staat die uit deze strijd voortkomt.
Het is onmogelijk om fundamentele verandering in een enkel land te bekomen, het is dan ook cruciaal om alle werkenden doorheen Europa op te roepen om een gelijkaardige breuk met het kapitalisme te bewerkstelligen en om verregaande banden aan te gaan met andere linkse regeringen in Europa als stap naar socialistische verandering doorheen Europa.
De recente gebeurtenissen in Griekenland zijn een stap achteruit, maar dit verandert het globale beeld niet. De verkiezing van een linkse regering in Europa is historisch. Het zet de deur open voor verdere stappen, zowel in Griekenland als elders in de Europese periferie en zelfs in de kern van Europa. Socialisten moeten de gebeurtenissen in Griekenland en elders in Europa aandachtig volgen en zich voorbereiden op een fundamentele confrontatie met het Europese kapitalisme.
Video van een tussenkomst van Paul Murphy in het Ierse parlement over het neoliberale keurslijf van de EU.
