Op 16 mei vond in Sint-Niklaas een debat plaats over de bescherming van delegees. Het initiatief voor het debat kwam van de Algemene Centrale Antwerpen-Waasland, maar werd overgenomen door drie ABVV-gewesten: Antwerpen, Scheldeland en Zuidoost-Vlaanderen. Op het debat spraken Rudy De Leeuw (federaal secretaris van het ABVV en wellicht binnenkort ABVV-voorzitter), Marc Rigaux (prof arbeidsrecht) en Dirk Vandermaelen (SP.a). Er waren zo’n 200 aanwezigen.
Geert Cool
Het debat vormde het begin van een campagne van de Algemene Centrale rond syndicale rechten. Met het oog op het aantrekken van kandidaten voor de sociale verkiezingen van 2008 is het bovendien belangrijk om te weten hoe de bescherming van delegees kan worden versterkt. We zien immers steeds meer voorbeelden van delegees die afgedankt worden of van patronale agressie tegenover stakingen.
Het was de bedoeling om daarover te discussiëren en er kwamen tal van argumenten naar voor. Wat wel ontbrak was de vaststelling dat de beste bescherming gebaseerd is op solidariteit onder alle werknemers. Dat element kwam niet naar voor, ook niet bij de toekomstige ABVV-voorzitter. Het was enkel in de getuigenis van de ontslagen ACV-delegee Maria Vindevoghel dat gesteld werd dat een sterke syndicale reactie, zowel in de sector als interprofessioneel, de beste methode is om ons te verdedigen. Die opmerking leidde tot applaus in de zaal.
Op het debat werden drie punten aangesneden: de inmenging van het gerecht in collectieve conflicten, de procedure bij de afdanking van een delegee en de reïntegratieplicht van ten onrechte ontslagen delegees. Elk punt werd kort ingeleid met een getuigenis. Katrien Van Der Helst als vakbondssecretaris die betrokken was bij het conflict bij Stora Enso in Gent, de ontslagen delegee Tony Neyt van Stora Enso en Maria Vindevoghel deden telkens een korte inleiding.
Stop de inmenging van het gerecht in collectieve conflicten!
Katrien Van Der Helst gaf een beeld van de acties bij het papierverwerkingsbedrijf Stora Enso in Gent. Daar was er vanaf 28 oktober 2005 een staking die ook verbonden was met bedrijfsthema’s. De directie wou een herstructurering doorvoeren, maar weigerde ieder overleg met de vakbonden. Reeds bij de tweede dag van de staking kwam een deurwaarder kijken en op de vijfde dag van de staking had de deurwaarder al een bevelschrift mee. Een stakingspiket werd verboden en zelfs de tent van de stakers moest verdwijnen binnen de 6 uur, zoniet werd een dwangsom van 1.000 euro per uur opgelegd!
De rechter stelde dat niet werd ingegaan op het collectief conflict, maar enkel op de verdediging van de vrijheid van nijverheid, de vrijheid van arbeid en de toegang voor leveranciers. Door de inmenging van het gerecht werd de staking echter onmogelijk.
Rudy De Leeuw (ABVV) gaf hierop een aantal argumenten tegen gerechtelijke inmengingen. Hij stelde terecht dat een stakingspiket gezien wordt als een integraal onderdeel van het stakingsrecht. Bovendien kan het uitoefenen van het recht op vrije meningsuiting of collectieve actie ertoe leiden dat andere rechten beperkt worden.
Daarbij verwees hij naar een uitspraak van het Europees Hof van Justitie. Daarnaast stelde De Leeuw dat het recht op arbeid in de eerste plaats zou moeten betekenen dat ook de 600.000 werklozen recht hebben op een job. Nu wordt die term gebruikt door het patronaat om stakingsacties te breken met een retoriek die zo uit de 19e eeuw lijkt te komen.
De Leeuw moest wel vaststellen dat er van het “herenakkoord” tussen vakbonden en patronaat uit 2001 (waarin de werkgevers beloofden om niet naar de rechtbank te stappen bij collectieve conflicten) niet veel overblijft. Het enige probleem met de interventie van De Leeuw was zijn antwoord op die vaststelling. “We moeten het patronaat interpelleren”, stelde hij. Alsof dat zal volstaan… Bij verschillende gevallen van ontslagen delegees de afgelopen jaren werd amper een actieplan opgesteld om de bescherming van die delegee op sectorniveau of interprofessioneel op te nemen. Hoogstens kwam er een betoging, meer als rouwstoet dan als begin van een bredere campagne met inbegrip van sectorale en regionale stakingsacties.
Voor professor Rigaux van de Antwerpse Universiteit is het arbeidsrecht in België zeer liberaal met een sterke nadruk op de absolute beschikkingsmacht van de patroons. Er zijn juridische argumenten tegen eenzijdige verzoekschriften, tegen dwangsommen tegenover onbekenden, tegen het gebruik van een kortgedingprocedure. Maar volgens professor Rigaux botsen die juridische argumenten telkens op de conservatieve houding van het gerecht en in het bijzonder van het Hof van Cassatie. “Het probleem is niet om gelijk te hebben, wel om gelijk te krijgen”, aldus Rigaux. Daarnaast is het mogelijk om bijvoorbeeld wettelijk te bepalen dat dwangsommen niet kunnen in collectieve conflicten.
Dirk Vandermaelen had weinig te zeggen over het stakingsrecht. Volgens hem komt dit in eerste instantie aan de sociale partners toe. Hij stelde dat het stakingsrecht voor de SP.a heilig zou zijn en dat het aan vakbonden en patronaat toekomt om er afspraken rond te maken. “Als het ABVV wetgevend werk wil, zullen we daaraan meewerken”, beloofde hij. Maar uiteraard werd ook gewaarschuwd voor de aanwezigheid van de liberalen in het parlement… Zo probeerde Vandermaelen er gemakkelijk van af te komen.
Hoe de bescherming van delegees versterken?
De twee andere discussiepunten op het debat gingen beiden over de bescherming van delegees en het versterken van die bescherming. Tony Neyt, ontslagen delegee van Stora Enso, legde uit hoe de vraag tot reïntegratie na zijn ontslag werd genegeerd. Het bedrijf volgde niet eens een procedure, maar ging over tot de uitbetaling van de delegee.
Professor Rigaux stelde hierover dat het nuttig zou zijn om de wetgeving te veranderen naar het voorbeeld van Frankrijk en Nederland waar een werkgever eerst toelating moet verkrijgen vooraleer een delegee kan worden afgedankt. Zoniet wordt het ontslag geschorst en blijft de delegee in het bedrijf. Volgens Dirk Vandermaelen is er al een grote bescherming op basis van de wet van 1991, maar het probleem is hoe dit wordt toegepast door de rechtbanken. “Mits andere rechters, zou er al heel wat mogelijk zijn”, aldus Vandermaelen. Rudy De Leeuw was wel voorstander van het voorstel van Rigaux om de bescherming van delegees dwingend te maken op straf van nietigheid van het ontslag.
Maar dan kwam natuurlijk de “maar”. Als de wetgeving moet worden veranderd, vreest De Leeuw dat er onvoldoende slagkracht is in het parlement en een hervorming zou kunnen leiden tot de afbouw van andere elementen van bescherming van delegees. De reïntegratie van ten onrechte afgedankte delegees kan enkel worden afgedwongen als de wet wordt veranderd, volgens De Leeuw.
Maria Vindevoghel (ontslagen ACV-delegee bij Flightcare) stelde echter dat de beste methode om ons te verdedigen bestaat uit syndicale actie, zoals in de sector als op interprofessioneel vlak. Daarmee maakte ze een belangrijke opmerking die ontbrak in de retoriek van De Leeuw. Stakingsrecht en de bescherming van delegees is niet enkel een kwestie van regels, procedures en juridisch weerwerk. Een krachtsverhouding in de samenleving is het belangrijkste wapen waarover wij beschikken. Waarom werd dat niet aangehaald vanuit het ABVV?
In de korte discussie met de zaal na het debat kwam er kritiek op de SP.a. Dat leidde tot applaus. De Leeuw moest bevestigen dat de verhouding tussen vakbond en partij aan een evaluatie toe is, maar meer zei hij daarover niet. Hij beperkte zich tot de resolutie die ook op het congres van het Vlaams ABVV werd gestemd.
Daarnaast werd vanuit de zaal gesteld dat het ABVV meer een strijdvakbond moet zijn in plaats van een louter dienstverlenende bond. De Leeuw repliceerde daarop dat dit toch al het geval is. Hij stelde dat de acties rond het Generatiepact dit hadden aangetoond. Bovendien gaf hij aan dat de opstelling van het ABVV en de acties het gevolg waren van het gevoel dat heerste onder de ABVV-leden op algemene vergaderingen in september. Het is nuttig dat De Leeuw daarnaar verwees en hopelijk krijgen die vergaderingen een vervolg bij andere discussiepunten. Hopelijk zullen die vergaderingen dan niet enkel gebruikt worden om de sfeer op te meten, maar ook om te stemmen over acties.
Tenslotte kwam er een opvallende getuigenis in de discussie. Een delegee van de Match in Antwerpen vertelde hoe naar aanleiding van de staking van 7 oktober een strafrechtelijke procedure werd opgestart tegen enkele delegees. Voor 7 oktober was een staking aangekondigd door het ABVV, maar de directie besliste om toch de winkel te openen. Hierop werd de winkel gebarikkadeerd. De directie diende een strafrechtelijke klacht in en de delegees werden in eerste aanleg veroordeeld tot 1 maand gevangenisstraf. Nu gaat de zaak in beroep.
Rudy De Leeuw stelde dat het voorbeeld van Match in Antwerpen wordt “meegenomen in de evaluatie van het herenakkoord”. Waarom wordt deze zaak niet aangegrepen om een mobilisatie rond op te starten?
Tegenover de patronale agressie is er nood aan een krachtsverhouding. Die kan ongetwijfeld versterkt worden door juridische argumentaties, maar dat is niet het terrein waarop we de patronale agressie zullen stoppen. Het opstarten van een campagne rond de syndicale bescherming is een nuttige stap. We kijken alvast met hooggespannen verwachtingen uit naar de inhoud en de voorstellen in het kader van deze campagne!
