Rechtse alliantie was afhankelijk van racistische partij om begroting weg te stemmen
Artikel uit Offensiv, weekblad van Rättvisepartiet Socialisterna
De nieuwe ‘roodgroene’ minderheidsregering in Zweden heeft het maar twee maanden vol gehouden. Op 3 december werd de begroting in het parlement weggestemd door de rechtse partijen die een alliantie vormen. Ze kregen de steun van het racistische SD (Zweedse Democraten). Er komen nieuwe verkiezingen op 22 maart.
Zulke vervroegde verkiezingen kwamen in Zweden niet meer voor sinds 1958, toen de sociaaldemocraten terug aan de macht kwamen met beloften van een nieuw en beter pensioenstelsel. Vandaag vinden de nieuwe verkiezingen plaats in een totaal ander politiek landschap.
De vier partijen van de rechtse alliantie waren sinds 2006 aan de macht maar verloren de verkiezingen in september van dit jaar. Ze verloren alle vier stemmen en haalden samen minder dan 40%. Er was een sterke afkeer tegenover het neoliberale beleid van de alliantie. Deze afkeer is overigens nog steeds aanwezig. Het privatiseringsbeleid heeft venture kapitalisten grote winsten opgeleverd bij het beheren van scholen, gezondheidszorg en transport. De ongelijkheid in Zweden nam bijzonder snel toe, de toename van ongelijkheid was de grootste in alle OESO-landen. Er is een hoog niveau van langdurige werkloosheid.
Na zes jaar van neoliberale aanvallen, haalde de sociaaldemocratische oppositiepartij maar 31,2% van de stemmen, het tweede slechtste resultaat ooit. De groene bondgenoot haalde minder dan 7%, een grote ontgoocheling nadat de Groenen bij de Europese verkiezingen vier maanden eerder 15,4% haalden. De Linkse Partij, die gedoogsteun geeft, haalde 5,7%.
De grootste schok was dat de racistische partij SD (Zweedse Democraten) 12,8% haalde, een verdubbeling van het resultaat van 2010. Er was een sterke antiracistische sfeer in de verkiezingscampagne met betogingen in elke stad waarop duizenden mensen aanwezig waren. De racistische aanhangers wisten nooit meer dan 50 mensen te verzamelen voor hun lokale meetings. Het sterke protest dwong alle partijen om te verklaren dat ze niet met SD zouden samenwerken. Het maakte het de sociaaldemocraten en Groenen mogelijk om een nieuwe regering te vormen. Met de gedoogsteun van de Linkse Partij hadden ze meer zetels dan de vorige regering.
Een nieuw politiek landschap
Maar daar kwam verandering in. De vier rechtse partijen hadden de steun van de Zweedse Democraten nodig om de begroting weg te stemmen. De racisten kregen een sleutelrol toebedeeld in de Zweedse politiek. Iedereen wachtte af om te zien welke begroting ze zouden steunen of afkeuren: die van de regering of die van de rechtse oppositie.
De persconferentie van SD was een schandalige gebeurtenis. De media slikten alle verklaringen voor zoete koek en stuurden live verslagen de wereld in van wat eigenlijk een laag bij de grondse propagandashow was. SD zet alles op het thema van racisme. “We leggen alle andere zaken naast ons neer”, stelde partijleider Mattias Karlsson, om van de verkiezingen “een referendum over migratie” te maken.
Door de begroting van de rechtse alliantie te steunen, heeft SD heel wat eigen populistische verkiezingsbeloften gebroken. De begroting van de sociaaldemocraten zou gepensioneerden 22 euro extra per maand opgeleverd hebben, de werkloosheidsuitkering en een aantal andere uitkeringen bij ziekte verhoogd hebben, gratis geneeskunde voor kinderen ingevoerd hebben naast enkele andere beperkte hervormingen. Bij onderhandelingen met de Linkse Partij over de begroting werd ingestemd met een onderzoek naar een beperking van de winst op onderwijs, gezondheidszorg en ouderenzorg.
SD besloot om alle mediabelangstelling te gebruiken om uit te halen naar vluchtelingen. De partij beweert in te gaan tegen de vervreemding in de voorwijken, omschreven als ‘parallelle samenlevingen’ waar de politie niet durft te gaan. Maar tegelijk wordt de verantwoordelijkheid hiervoor bij migranten gelegd. Er werd niets gezegd over de enorme belastingvoordelen voor de allerrijksten die voorgesteld worden door de rechtse partijen. De verhoging van de middelen voor defensie, onder meer voor de aankoop van nieuwe straaljagers, is voor SD geen punt. De grote winsten van de banken evenmin.
De racistische partij SD is nooit echt opgekomen voor meer middelen voor gezondheidszorg en sociale zekerheid. Het enige doel is klassiek racisme: verschillende groepen in de samenleving tegen elkaar opzetten om verdeeldheid te creëren en obstakels op te werpen die een verenigde strijd van onderuit moeilijker maken.
De Zweedse Democraten staan voor het beleid dat leidt tot de snelle toename van ongelijkheid in Zweden. In de gemeenteraden stemmen ze voor besparingen op openbare diensten. Dat is overigens de reden voor de stijgende werkloosheid en de besparingen in de armste wijken. In het parlement stemde SD van 2010 tot 2014 met de meeste voorstellen van de rechtse alliantie in, zo was er steun voor de belastingverlagingen voor de allerrijksten en de besparingen op sociale diensten. Tegelijk was er kritiek op onrechtvaardige belastingen voor gepensioneerden en de slechte kwaliteit van de ouderenzorg. Op deze manier combineert SD steun aan besparingen met een eigen vorm van populisme die inspeelt op het verzet tegen die besparingen.
Vakbonden en sociaaldemocratie
Hoe was deze ommekeer in de Zweedse politiek mogelijk? De belangrijkste verantwoordelijkheid ligt bij de vakbondsleiding die vaak nauwe banden heeft met de sociaaldemocratie. Als de Zweedse vakbonden de moed hadden om een beetje leiding te geven aan het verzet tegen de rechtse aanvallen op de werkloosheidsuitkeringen en de gezondheidszorg toen er in 2006 een strijdbare sfeer begon te ontwikkelen op de werkplaatsen, dan had de situatie er vandaag anders uitgezien.
Na de lange periode van ontrafeling van de eigen hervormingen met een gebrek aan oppositie tegen de rechtse partijen en een herhaaldelijk verraad van de arbeiders en de belangen van de gezinnen met lage inkomens, is de sociaaldemocratie zijn historische basis in de arbeidersbeweging verloren.
Voor en na de verkiezingen in de herfst voerde partijleider en premier Stefan Löfven een koppige campagne om de rechtse alliantie te breken met een poging om twee partijen uit de alliantie los te weken, de liberalen en de centrumpartij. Löfven verdedigde het idee van winst in de sociale zekerheid en zegt dat over alles kan gediscussieerd worden. Het lijkt erop dat dit gebeurde met steun van de vakbondsleiding. De Groenen en de Linkse Partij, die voor de begroting stemden, bleven volgen en benadrukten dat ze hun ‘verantwoordelijkheid’ zouden nemen.
De partijen van de rechtse alliantie reageerden negatief op het initiatief van Löfven tot samenwerking. De belangrijkste reden voor hun afwijzing is dat ze iedere kleine toegeving willen afblokken. Elke toegeving kan de latente brede oppositie tegen de historische afbraak van de sociale zekerheid aanmoedigen.
Het blijft afwachten wat de sociaaldemocraten kunnen doen in de nieuwe verkiezingen. Ze heeft als voordeel dat er angst is voor wat de rechtse partijen zullen doen. Er zijn beperkte maar toch duidelijke verschillen in de voorgestelde begrotingen, zelfs indien ook de begroting van de sociaaldemocratie gericht is op besparingen. De steun voor de sociaaldemocratie wordt evenwel nog steeds ondermijnd door de aanhoudende pogingen tot samenwerking met rechtse partijen.
Samenwerking met racisten
In verschillende gemeenteraden werken gevestigde partijen samen met de Zweedse Democraten. Dit werd aangemoedigd door opinieschrijvers in de belangrijkste kranten. Anderen stellen dat ook de gevestigde partijen moeten overgaan tot discussies over het beperken van migratie, terwijl er al heel wat beperkingen bestaan. Er wordt gesuggereerd dat enkel tijdelijke verblijfsvergunningen zouden gegeven worden. En er wordt ook gediscussieerd over het ‘volume’, het aantal vluchtelingen dat toegelaten wordt. SD stelt dat 90% van alle migranten niet meer binnen zou mogen.
In alle discussies over samenwerking met de racisten heeft Rättvisepartiet Socialisterna erop gewezen dat dit de steun voor de racisten niet zal verminderen, wel integendeel. In Denemarken hebben alle andere partijen, met uitzonder van de Roodgroene Alliantie, het programma van de Deense Volkspartij overgenomen. Die partij staat nu vooraan in de peilingen. In Noorwegen maakt de populistische en racistische Vooruitgangspartij deel uit van de regering.
Samenwerking tussen de gevestigde partijen werkt evenmin. Als de sociaaldemocraten en de rechtse alliantie samenwerken om een besparingsbeleid te voeren, zal SD daar garen van kunnen spinnen. De gevestigde partijen kunnen racisme niet stoppen, hun beleid en hun systeem ligt immers aan de basis ervan. Er is nood aan een strijdbare beweging van onderuit met een duidelijk programma tegen besparingen.
Linkse socialisten
Rättvisepartiet Socialisterna bereidt een campagne voor tegen racisme en alle neoliberale maatregelen. We zijn goed geplaatst in campagnes tegen de winst in sociale zekerheid, in lokale strijd tegen besparingen en in verschillende antiracistische netwerken.
Tienduizenden namen deel aan betogingen na een aanval door neonazi’s in Kärrtorp vorig jaar en bij verkiezingsmeetings van SD. Er is een zoektocht naar een nieuw radicaal alternatief. De boodschap dat het rechtse beleid van de gevestigde partijen een voedingsbodem voor racisme vormt, krijgt een groeiend gehoor.
Ook onder vakbondsleden groeit het ongenoegen tegen het feit dat de vakbonden en de roodgroene partijen geen open strijd voeren tegen de rechtse alliantie en SD. Er is nood aan een nieuwe beweging van onderuit, gebaseerd op het recente protest en waarbij de strijd tegen racisme wordt gekoppeld aan de strijd tegen alle besparingen. Een campagne voor de nieuwe verkiezingen kan een eerste stap daartoe vormen.
Wij verdedigen de nood aan eengemaakte actie met vakbonden en netwerken tegen racisme, besparingen en privatiseringen. We staan voor een nieuwe arbeiderspartij met een socialistisch programma.
Bij deze verkiezingen zal Rättvisepartiet Socialisterna deelnemen aan elke strijd tegen racisme en het rechtse beleid. We zijn echter niet voldoende nationaal ingeplant om deel te nemen. Er is maar een nationale kiesomschrijving. We roepen op om voor de Linkse Partij te stemmen, ondanks de kritiek op het niet bestaande antikapitalisme van de partij, de toegevingen aan de sociaaldemocratie en de zwakke deelname aan strijd van onderuit.
De situatie vereist een nieuwe socialistische linkerzijde. Daar willen wij mee aan bouwen.
