De energiemarkt is volop in beweging maar het is onduidelijk wat de gevolgen op lange termijn zullen zijn voor de consumenten en het personeel in de energiesector. In België heeft de liberalisering van de energiemarkt niet gezorgd voor een belangrijke daling van de prijzen voor de gewone consumenten en na de fusie tussen Suez en Gaz de France blijft er maar één speler over op de Belgische energiemarkt. Op een paar jaar tijd hebben de voorstanders van de liberalisering in België er voor gezorgd dat een Belgisch monopolie een Frans werd maar dan wel zonder enige democratische controle over de productie, laat staan over de verdeling van de opbrengsten.
Xavier Dupret
Energie: Openbaar monopolie of privé monopolie…
Sinds 2002 worden in alle lidstaten in naam van vrijhandel nationale monopolies afgebouwd. De liberalisering van de elektriciteits- en gasmarkten heeft verschillende doelstellingen. De creatie van een eengemaakte Europese energiemarkt. Het stimuleren van concurrentie tussen de verschillende energieondernemingen, zodat ze in staat zijn om het op te nemen tegen hun niet-Europese concurrenten. Het doen dalen van de prijzen voor de consumenten en ondernemingen. Het zijn echter alleen de grote afnemers van energie die hebben geprofiteerd van de daling van de energieprijzen.
Door de liberalisering van de energiemarkt concentreerde de macht zich in handen van enkele grote spelers die op het Europese niveau een privémonopolie hadden. Dit bleef niet zonder gevolgen. “De resultaten van de liberalisering bleven onder de verwachtingen. Er zijn sterke prijsschommelingen en een toename van het aantal incidenten.” (10de sessie in de cyclus over de energiepolitiek georganiseerd door het algemeen-commissariaat, Parijs, februari 2004)
Deze opmerking toont aan waar het schoentje knelt. Voor de liberalisering van de energiemarkt waren de monopolies een gevolg van de noodzakelijke investeringen in de energieproductie. Het resultaat van de liberalisering is in de eerste plaats de overheveling van een publieke dienst in private handen waardoor er minder democratische controle is in de energiesector.
Electrabel: De kip met de gouden eieren
De liberalisering van de energiemarkt heeft al vrij snel gevolgen gehad voor de België. Electrabel werd overgenomen door de Franse groep Suez en werd binnen die onderneming de energiepoot. In het begin had Suez 50,1% van de aandelen maar in augustus 2005 werden ook de resterende aandelen gekocht. Zo verdween Electrabel volledig in handen van Suez. De consolidatiestrategie van Suez is er om haar belangen te verdedigen. Enel (Ente Nazionale per l’Energia Elettrica), de belangrijkste energieproducent van Italië, had ook interesse in Electrabel, dat zeer winstgevend is, gezien de meeste energiecentrales reeds lang zijn afgeschreven. Om Electrabel te kopen, moest men echter langs Suez passeren en die wilden hun kip met gouden eieren niet kwijt. Om een overname door ENEL te vermijden werd besloten om te fusioneren met Gaz de France (GDF). Op die manier blijft Suez in Franse handen, net als Electrabel.
Van water naar gas
Naast elektriciteit beschikt Suez in België ook over het belangrijkste aardgasdistributie en opslagnetwerk van België via haar filialen Fluxys en Distrigas. De fusie tussen Gaz de France, eveneens een belangrijke leverancier van aardgas en elektriciteit door haar belangen in SPE (samen met het Britse Centrica), zorgt er voor dat Suez een quasi monopolie krijgt op de Belgische energiemarkt. De consumenten hebben dus niet echt een garantie dat de prijzen zullen dalen. Het Europa van de vrije markt zal in België dus niet zorgen voor een toename van de concurrentie tussen de verschillende energieleveranciers, wel integendeel.
Eerste minister Verhofstadt stelde dat dit niet kon en er circuleren ideeën om bepaalde activiteiten van Suez en Gaz de France in ons land af te stoten of zelfs om Electrabel volledig te ontmantelen. De gevolgen daarvan zullen niet uitblijven. Iemand zal die rekening moeten betalen. De toenemende concurrentie tussen verschillende kleinere spelers zal in de eerste plaats zorgen voor druk op de arbeidsvoorwaarden voor de mensen die momenteel in de sector zijn tewerkgesteld. De winsten van Electrabel zijn het afgelopen jaar met 60,4% gestegen ten opzichte van het jaar daarvoor. Het is duidelijk dat dit Europa niet het onze is.
