Het Midden Oosten werd nogmaals geconfronteerd met een politieke aardbeving. Bij haar eerste nationale verkiezingsdeelname haalde Hamas een overwinning in Gaza en de Westelijke Jordaanoever. Hamas won 76 zetels in het 132 zetels tellende parlement, Fatah slechts 43. Voor het eerst in 40 jaar heeft Fatah haar dominante positie onder de Palestijnen verloren. In alle belangrijke steden en dorpen won Hamas, zelfs in Betlehem waar er een grote christelijke bevolkginsgroep is of in Nabloes dat een historisch bolwerk van Fatah was.
Dossier door Kevin Simpson
De verkiezingen vormden een zware nederlaag voor Fatah en in het bijzonder voor de Palestijnse president Abbas. Het is ook een zware slag en een verrassing voor zowel de Israëlische heersende klasse als de Westerse imperialistische machten en hun plannen voor een opgelegd “vredesakkoord”. De overwinning is een probleem voor de regering-Bush die de mond vol heeft over de campagne om de regio te “democratiseren”, door overal marionettenregimes te creëren. De Italiaanse premier Silvio Berlusconi stelde dat het een “zeer, zeer slecht resultaat” was. Een deel van de corrupte Arabische elite vreest wellicht vanuit haar marmeren paleizen dat deze verkiezingsoverwinning hun greep op de macht verder zal ondermijnen.
De verkiezingsoverwinning ging in de westerse media gepaard met een propagandaslag over de “terroristen” die de verkiezingen gewonnen hadden. Sommige artikels omschrijven de Palestijnen zelfs als een bloeddorstige onbeschaafde troep. Maar de hypocrisie van de imperialistische machten kent geen grenzen. Jarenlang hebben ze de Israëlische kapitalistische staat ondersteund. Dat regime was verantwoordelijk voor één van de meest brutale militaire bezettingen in de wereld, waarbij methoden worden gebruikt die enkel kunnen worden omschreven als staatsterrorisme. Benjamin Netanyahu werd verkozen als nieuwe leider van de Likoed-partij. Hij reageerde woedend over “Hamastan” en stelde dat hij niets wil te maken hebben met de “terroristen”. Nochtans was één van de stichters van zijn partij, Menachem Begin, verantwoordelijk voor de bomaanslag op het King David Hotel in 1946 toen dat hotel deels werd gebruikt als hoofdkwartier voor de Britse bezettingstroepen in Palestina. 91 mensen kwamen daarbij om, één van de bloedigste aanslagen in de geschiedenis van het Midden-Oosten.
Proteststem
De overwinning van Hamas was een uiting van een sterke proteststem tegen de corrupte leiding van Fatah. Die leiding is niet in staat gebleken om de Palestijnse verwachtingen in te lossen en verzuipte in de corruptie terwijl het de macht had over de Palestijnse Autoriteit (PA). Tegelijk leed een grote meerderheid van de Palestijnen armoede.
Het belang van de verkiezingen is niet beperkt tot Gaza en de Westelijke Jordaanoever. Er kunnen diepgaande gevolgen zijn voor heel de regio. Door de spanningen in de regio en het enorme geopolitieke belang voor de VS en andere imperialistische machten, kan de verkiezingsoverwinning van Hamas ook wegen op de internationale verhoudingen. Het kan leiden tot een reeks gebeurtenissen die de wereldeconomie beïnvloeden op basis van het belang van de olieproductie in het Midden-Oosten.
Deze verkiezingsuitslag is maar één van de belangrijke nieuwe gegevens in de regio. Er waren natuurlijk een aantal toevallige factoren die bijdroegen aan de onstabiliteit – zo was er de gezondheidstoestand van Sharon begin dit jaar. Maar zelfs toevallige gebeurtenissen hebben enkel grootschalige gevolgen als de onstabiliteit eigenlijk reeds aanwezig is op de politieke scène.
Dat is duidelijk het geval in het Midden-Oosten. De region wordt gekenmerkt door armoede en een sociale achteruitgang voor de meerderheid van de bevolking. Dit werd versterkt door 15 jaar neoliberaal beleid. De Arabische elite heeft in het algemeen de rol van marionetten van het imperialisme gespeeld, waardoor de winsten en de rijkdommen verdwenen in de zakken van de multinationals. De heersende klasse in Israël heeft eveneens een zware aanval uitgevoerd op de levensstandaard van de arbeiders en hun gezinnen in Israël en Palestina. De dalende levensstandaard versterkt de ontwikkeling van het nationale vraagstuk en de strijd van nationale minderheden, in het bijzonder de Palestijnen. Het falen van het imperialistische “vredesproces” heeft de situatie nog complexer gemaakt en leidt tot een toename van de spanningen.
In de Gazastrook en op de Westelijke Jordaanoever vind je soms de meest extreme condities. Zelfs volgens de CIA is er een werkloosheid van 31% (de echte cijfers liggen veel hoger) en 81% van de bevolking leeft onder de armoedegrens. Een recent VN-rapport stelt dat 30% van de bevolking voedsel tekort heeft, en 40% zit bijna in een dergelijke situatie.
Deze aanhoudende sociale, economische en politieke criksis is een uitdrukking van het falen van het kapitalisme om een systeem te creëren dat de samenleving vooruitbrengt. Daarenboven wordt duidelijk dat het neoliberalisme dit enkel erger heeft gemaakt. Al deze processen hebben geleid tot spanningen en druk. Het kapitalisme en het imperialisme hebben enorme middelen en beschikken over repressie om hun systeem in stand te houden. Ondanks al die zaken, werd nu de druk voor verandering naar voor gebracht bij de verkiezingen. Dit gebeurde wel op een verstoorde wijze.
De steun voor de opvattingen van Hamas is de afgelopen periode effectief toegenomen onder de armste lagen in Palestina. Maar deze verkiezingsuitslag weerspiegelt vooral de woede tegenover Fatah. Ook de relatief hoge opkomst (78%) wijst erop dat velen dachten dat er eindelijk een kracht was die Fatah van de macht zou kunnen krijgen. Een Palestijnse vrouw zei aan het Britse dagblad The Guardian: “Gedurende 10 jaar heeft Fatah niets voor ons gedaan. We moeten Hamas uitproberen. We weten niet of ze het beter zullen doen, maar we moeten het wel proberen.”
Verandering en hervormingen
Hamas speelde met haar campagne op die sfeer in. Hamas voerde campagne met de slogan “Verandering en hervorming”, waarmee werd gewezen op de corruptie in de PA. Hamas beloofde om grote kuis te houden. Haar propaganda ging vooral in op de arme achtergrond van veel kandidaten, hun simpele levensstijl en de opofferingen die een aantal kandidaten maakten, onder meer door deel te nemen aan de verkiezingen vanuit de gevangenis.
Velen stemden op Hamas uit protest, maar het resultaat zorgt er wel voor dat de situatie bijzonder complex geworden is. Dit kan in eerste instantie een rem betekenen op de ontwikkeling van een klassenbewuste en socialistische arbeidersbeweging die in staat is om het kapitalisme omver te werpen.
Ondanks de beperkte autonomie hebben de arbeiders en armen in Palestina de afgelopen jaren zwaar geleden onder de toename van armoede en de afbraak van hetgeen overbleef aan sociale diensten. Volgens het Palestijnse Rode Kruis kwamen sinds het begin van de tweede intifadah (in 2000) zo’n 3.800 Palestijnen om en vielen er meer dan 27.000 gewonden. Miljoenen Palestijnen worden bovendien geconfronteerd met de militaire controles aan de grensposten en de collectieve vernederingen.
Het Israëlische leger controleert alle grensposten naar Gaza en de Westelijke Jordaanoever. Bovendien zijn er honderden controleposten op wegen tussen steden en dorpen in het Palestijnse gebied. Sinds 1993 mogen de Palestijnen niet langer in Israël gaan werken, ook al zouden de patroons daar graag gebruik maken van goedkope arbeidskrachten. Dat allemaal heeft de situatie in de Palestijnse gebieden enkel maar erger gemaakt. Gaza is een afgesloten gebied door de veiligheidsmuur en nu wordt ook gebouwd aan een apartheidsmuur rond de Westelijke Jordaanoever.
De Israëlische staat heft wel BTW op Palestijnse goederen en controleert de toevoer van water, elektriciteit en olie. In november vorig jaar werd gedreigd om de elektriciteit af te sluiten in Gaza. Nochtans leven daar 1,3 miljoen mensen en hebben de ziekenhuizen geen noodgeneratoren. Dat dreigement kwam er als antwoord op een raketaanval op Israëlisch grondgebied door Palestijnse milities.
De levensvoorwaarden in de Palestijnse gebieden zijn zo slecht omwille van de militaire bezetting en de economische wurggreep van Israël. De Palestijnse Autoriteit onder leiding van Fatah is er niet in geslaagd om een strategie aan te bieden waarmee hiertegen kon worden ingegaan. In realiteit werd Fatah steeds meer een marionet voor het VS-imperialisme en de Israëlische heersende klasse door iedere poging om terug te vechten tegen te gaan. Bovendien werden heel wat leiders van Fatah stinkend rijk op basis van corruptie en konden ze zich chique villa’s permitteren op de kap van de bevolking die in veel gevallen nog in overbevolkte vluchtelingenkampen verblijft. Het is op die basis dat Hamas een basis kon uitbouwen, in het bijzonder in de Gazastrook.
Fouten van “links”
Eén van de bijkomende politieke factoren die heeft bijgedragen aan de groei van Hamas, was de foute politiek van de leiding van de linkse organisaties op de Westelijke Jordaanoever en Gaza. Zo waren er de Volkspartij (Communistische Partij), DFLP (Democratisch Front voor de Bevrijding van Palestina) of het PFLP (Volksfront voor de Bevrijding van Palestina). Die laatste twee organisaties omschreven zich in het verleden als “marxistisch” en hadden een belangrijke steun in bepaalde delen van de bezette gebieden tijdens de eerste intifada.
Ze hadden wel meningsverschillen met Fatah over de strategie en taktieken. Maar ondanks de individuele opofferingen van haar activisten, hadden deze organisaties in de verste verten niets te maken met het marxisme. Hun leiding liep de nationalistische aanpak van Fatah achterna. Ze deden op basis van het idee dat de strijd voor socialisme enkel mogelijk was indien er eerst een democratische seculiere Palestijnse staat zou komen onder het kapitalisme. Maar dat is net wat het VS-imperialisme niet toelaat omdat het een bedreiging zou vormen voor haar belangen in Israël, een strategische regionale bondgenoot.
Deze organisaties hadden geen programma of analyse waarin nadruk lag op de unieke rol van de arbeidersklasse met de steun van de arme boeren als enige kracht die in staat is om de strijd voor een echte nationale bevrijding te winnen en het leven van de meerderheid te verbeteren.
Na de val van de Sovjetunie in 1989 trad er demoralisatie op in veel van deze organisaties. Veel activisten verdwenen. Deze organisaties kwamen dit nooit echt te boven. Zowel de DFLP (samen met de Volkspartij) als de PFLP hadden eigen lijsten bij verkiezingen, maar haalden samen slechts vijf verkozenen.
Terwijl deze organisaties in crisis waren, bleef Hamas (Harakat al-Muqawwama al-Islammiya, islamitische verzetsbeweging) groeien. Hamas kwam voort uit de religieuze groepering Moslim Broederschap, een organisatie die in 1946 in Gaza werd opgezet. Heel wat Hamas-leiders waren oorspronkelijk actief bij Mujama’, een liefdadigheidsorganisatie die in 1978 werd opgezet en een netwerk van ziekenhuizen, crèches en scholen heeft georganiseerd. Het kreeg heel wat steun op de Islamitische Universiteit op Gaza. Mujama’ kwam snel in conflict met het seculiere Fatah. In de jaren 1980 waren er aanvallen van Mujama’ op bioscoopzalen, café’s en casino’s. De voormalige Israëlische militaire gouverneur in Gaza, Brig-Gen Yitzhak Sager, gaf toe dat de Israëlische regering op een bepaald ogenblik indirecte steun gaf aan Mujama’ om zo de steun voor Fatah te ondermijnen in de bezette gebieden en te vermijden dat de oppositie tegen Fatah een “links” karakter zou aannemen.
De Israëlische regering had een gelijkaardige houding tegenover Hamas toen dat in 1988 werd opgericht. De liefdadigheidsinstellingen van Hamas werden erkend waardoor de leiders ervan vrij konden reizen door de bezette gebieden of naar andere Arabische landen.
De doelstellingen van Hamas staan in haar stichtingsdocument in 1988. Hamas wil een Islamitische staat creëren op het grondgebied van Gaza, de Westelijke Jordaanoever en Israël. Zo’n staat zou onder de Sharia-wetgeving geplaatst worden. Dat zou een onderdrukkende reactionaire samenleving zijn waarin iedere onafhankelijke arbeidersbeweging problemen zou kennen met het regime. Het zou ook leiden tot een scherpe onderdrukking van de vrouwen. Zowel sociaal als politiek, zou het een stap achteruit zijn.
Het programma van Hamas uit 1988 stelt: “Israël zal bestaan en zal blijven bestaan tot de islam het zal uitwissen, net zoals het anderen voordien heeft van de kaart geveegd.” Het programma stelde ook: “De islamitische verzetsbeweging denkt dat het land van Palestina islamitisch is en voorbehouden moet worden aan de toekomstige moslimgeneraties. Het land, of een deel ervan, mag niet verbrod worden of opgegeven.”
Boycot van Oslo-akkoorden
Dat is de reden waarom Hamas zich uitsprak tegen het “vredesakkoord” van Oslo en waarom het de eerste verkiezingen voor het Palestijnse parlement heeft geboycot. Ondanks die elementen, heeft Hamas doorheen de jaren 1990 haar basis verder uitgebouwd, deels op basis van sociale diensten die niet werden aangeboden door de Palestijnse Autoriteit. Bovendien had Hamas de meest radicale anti-imperialistische en anti-Israëlische retoriek. Het ineenstorten van de vredesakkoorden en de tweede intifada, samen met het volledige capituleren van de Fatah-leiding voor de imperialistische machten had de deur opengezet voor een grote steun voor Hamas.
Hamas heeft een aantal massale protestacties georganiseerd tijdens de tweede intifada, maar deze werden steeds sterk van boven af gecontroleerd. Haar militaire vleugel, de ‘Izz al-Din al-Qassam brigades, hebben gewapende aanvallen uitgevoerd op het Israëlische leger en hebben raketaanvallen gedaan. Eén van de centrale taktieken van de brigades tegenover de bezetting, was het gebruik van zelfmoordaanslagen tegen Israëlische doelwitten. Daarbij vielen heel wat burgerslachtoffers. Hamas gebruikte die taktiek voor het eerst nadat 29 moslims waren omgekomen bij een aanslag op een moskee in Hebron in februari 1994. Sindsdien waren er meer dan 60 zelfmoordaanslagen met meer dan 300 Israëlische slachtoffers. Door het gebrek aan een alternatieve organisatie of strijdmethode, verkreeg deze taktiek enige steun onder de Palestijnen.
Het CWI begrijpt de redenen waarom Palestijnen tot zo’n wanhoopsdaden komen. Maar we verzetten ons tegen deze strijdmethode omdat de resultaten contraproductief zijn. Israëlisch joodse arbeiders en delen van de middenklasse zijn woedend omwille van het dalen van hun levensstandaard en omwille van de corruptie van de politici. Ze beseffen dat het zogenaamde vredesproces een diplomatisch manoeuver is tussen de elites, zonder enige garantie op vrede voor de meerderheid. Maar dit komt op de achtergrond bij zelfmoordaanslagen. De meerderheid van de Israëlis ziet geen andere optie dan het steunen van het repressief beleid van de regering als enige manier om de veiligheid te garanderen. Dat bezorgt de heersende klasse de nodige sociale steun om haar repressief beleid te versterken en de aandacht af te leiden van de sociale en economische problemen in Israël.
Dat betekent niet dat het CWI een pacifistische aanpak heeft. We denken dat een massale, democratische strijd van de Palestijnse arbeiders en boeren tegen de bezetting noodzakelijk is. Zo’n beweging moet zichzelf bewapenen tegenover de aanvallen van het Israëlische leger, maar daarbij moeten diegenen die bewapend zijn verantwoording verschuldigd zijn aan de arbeiders en hun gezinnen.
Al Qa’eda?
De meest reactionaire media suggereerde dat Hamas banden zou hebben met Al Qa’eda, of toch gelijkenissen zou hebben omdat het allebei “terroristische” groepen zijn. Ongetwijfeld is Hamas politiek ideologisch erg reactionair, maar directe vergelijkingen met Al Qa’eda zijn niet correct. Al Qa’eda is een los internationaal netwerk met verschillende kleine groepjes strijders die terreuraanslagen plegen tegenover “niet-gelovigen” in heel de wereld en dit om een zevende eeuws Islamitisch kalifaat tot stand te brengen in grote delen van Azië, Noord Afrika en Zuid Europa.
Hamas heeft een nationale basis (in Israël en Palestina). Daar is de organisatie betrokken in een reeks sociale diensten zoals ziekenhuizen en scholen, wat niet bepaald overeenstemt met de rol die Al Qa’eda speelt. Integenstelling tot Al Qa’eda zijn er bij Hamas ook elementen van massastrijd aanwezig. Internationaal zijn velen tegen de zelfmoordaanslagen van Hamas in Israël, maar daarbij moet ook worden gewezen op de brutale maatregelen van het Israëlisch leger in de Palestijnse gebieden. De aanslagen op de WTC-torens in New York of de onthoofdingen in Irak worden door velen anders gezien.
De doorslag voor de verkiezingsoverwinning van Hamas kwam door de belofte om een einde te maken aan de corruptie. Dat vond een weerklank onder de Palestijnen. De omvang van die steun voor Hamas werd niet gezien door het Israëlisch leger, het VS-imperialisme of de PA van Fatah. Zelfs voor de dood van Yasser Arafat in 2004, had de leiding van de PA de controle verloren. Het was deels onder die druk dat Arafat lokale verkiezingen moest aankondigen. Hamas had reeds langere tijd daartoe opgeroepen en slaagde er in om haar groeiende steun op lokaal vlak te consolideren.
De deelname aan de lokale verkiezingen bracht een aantal problemen mee voor de leiding van Hamas. Los van wat ze publiekelijk stelden, wisten de leiders van Hamas dat een campagne van zelfmoordaanslagen of militaire taktieken op zich niet voldoende zouden zijn om de heersende klasse in Israël te verslaan. Bovendien had de campagne van het Israëlisch leger om Hamas-leiders uit te schakelen een zeker effect. Daarenboven was er onder bredere lagen van de Palestijnen een oorlogsmoeheid. Hierdoor moest naar andere alternatieven worden uitgekeken door de Hamasleiding. Het feit dat de Hezbollah in Libanon in het parlement binnentrad, had ook een zeker effect.
Een meer gematigd deel van Hamas, onder leiding van Khalid Mashal (die in Syrische ballingschap verblijft) en de meeste Hamas-gevangenen, overtuigden hun organisatie ervan om deel te nemen aan de nationale verkiezingen. Dat was geen gemakkelijke beslissing. Er moest immers akkoord gegaan worden met een staakt-het-vuren (tahdi’a) akkoord, dat werd ondertekend in maart 2005.
Deels omwille van de druk op Hamas, begon deze organisatie een gemengde boodschap te brengen over haar houding tegenover Israël. Het verkiezingsmanifest van Hamas ging niet in op de vernietiging van de staat Israël. Eén van haar leiders, Mohamed Ghazal, verklaarde in september 2005 aan Reuters dat het programma van Hamas niet de Koran is. Daarmee bedoelde hij dat er onder bepaalde voorwaarden, delen van het programma kunnen worden aangepast. Hij zei ook: “Als we het over politiek hebben, moeten we de grenzen van 1967 aanvaarden. Wij zijn bereid om die grenzen te aanvaarden. We zijn akkoord om onze eigen staat te hebben. Beperkte overdrachten van land, zijn details. Het Palestijnse volk ging akkoord om 78% van haar land te vergeten.” Hiermee wordt impliciet afstand gedaan van de oproep om de Israëlische staat te vernietigen. Mashal staat binnen Hamas bekend voor zijn gematigde standpunten, maar hij had recent toch heel wat lof voor de uitlatingen van de Iranese president Ahmadinejad toen die stelde dat Israël van de aardbol moet verdwijnen.
Abbas, de president van de Palestijnse Autoriteit, nam een groot risico toen hij Hamas aanmoedigde om deel te nemen aan verkiezingen. Hij hoopte Hamas via die weg zover te krijgen dat het zou ontwapenen. Dat was de enige optie voor hem tegenover de aanhoudende eisen van het VS-imperialisme en de Israëlische heersende klasse om Hamas en andere milities te ontwapenen. Op een gewelddadige manier, zou dit niet mogelijk geweest zijn. Moest Abbas dit toch geprobeerd hebben, zou er een openlijke burgeroorlog zijn losgebarsten waarin Abbas niet had kunnen standhouden.
Bij een bezoek aan de VS overtuigde Abbas de regering-Bush er vorig jaar van om Hamas te laten deelnemen aan de verkiezingen en er werd een kalender opgesteld voor die verkiezingen. Er werd van uitgegaan dat Fatah een meerderheid zou behalen. Een woordvoerder van Abbas stelde toen: “Deze boodschap zal doorheen het Midden Oosten verspreid raken: in de eerste openlijke en zuivere verkiezingsstrijd tussen een pragmatisch nationalisme [Fatah] en extreme islamisten [Hamas], zullen de nationalisten winnen.”
Dat perspectief bleek niet te kloppen. Bij de lokale verkiezingen vorig jaar behaalde Hamas reeds een overwinning. Nabloes, een historisch bastion van Fatah op de Westelijke Jordaanoever, viel in handen van Hamas. Hetzelfde gebeurde in tal van andere stedelijke gebieden. Hamas had een gedisciplineerde campagne-techniek ontwikkeld voor die verkiezingen. Er werd gebruik gemaakt van groene petjes en stickers. Kleine groepen van militanten voerden campagne aan de verkiezingsbureau’s. In Nabloes kregen de kiezers op de dag van de verkiezingen twee SMS-berichten met de vraag of ze al hadden gestemd in overeenstemming met de wil van God.
Voorbode voor de nationale verkiezingen
De gemeenteraadsverkiezingen waren een voorbode voor de nationale verkiezingen van enkele dagen geleden. Fatah begon de verkiezingscampage verdeeld en beëindigde de campagne in chaos. De crisis van Fatah kwam tot uiting bij het opstellen van de kandidatenlijsten. De oude garde wou de lijsten gesloten houden en zichzelf de topposities toekennen, maar dit leidde tot een rebellie van de basis, deels geleid door Barghouti. Barghouti zit in een Israëlische gevangenis en verkreeg bekendheid tijdens de eerste intifada. Hij is één van de meest populaire leiders van Fatah. Vanuit zijn gevangeniscel organiseerde Barghouti een afsplitsing van Fatah en stelde hij een afzonderlijke lijst op onder de naam “Al Mustaqabal” (De Toekomst). Pas toen Abbas toegevingen deed, werd die lijst teruggetrokken. De zwakheid van de oude garde werd helemaal duidelijk toen Barghouti bovenaan de Fatah-lijsten werd geplaatst.
Dat loste de problemen echter niet op. Er waren heel “onofficiële” Fatah-kandidaten, die soms onofficiële politieke en financiële steun kregen van delen van de oude garde van Fatah. Dat maakte de nederlaag voor Fatah enkel maar groter. De helft van de zetels in het parlement wordt verkozen op basis van proportionele vertegenwoordiging voor een partijlijst en de helft op basis van de zetels in de lokale districten. In het district Jeruzalem moesten er bijvoorbeeld 6 zetels worden verkozen. Er waren echter 19 “onafhankelijke” Fatah-kandidaten en 5 “officiële”. Die voerden allemaal campagne tegen elkaar.
Geleidelijk aan was er het besef dat dit zou leiden tot een catastrofe. Maar het antwoord hierop heeft de steun voor Hamas enkel versterkt. Sinds de gemeenteraadsverkiezingen werden honderden Hamas-militanten opgepakt door het Israëlisch leger, daaronder ook heel wat verkiezingskandidaten. Hierdoor leek het Israëlisch leger actief betrokken te zijn in de verkiezingscampagne voor Fatah en werden de gearresteerden gezien als martelaren.
Het VS-imperialisme was slechts iets subtieler in haar aanpak. Het Agentschap voor Internationale Ontwikkeling (USAID) organiseerde een programma dat 2 miljoen dollar kostte, en dat op de Westelijke Jordaanoever en de Gaza het imago van de PA moest versterken en bijgevolg Fatah moest helpen bij de verkiezingen. Er werden zo’n 30 projecten opgezet, waaronder de gratis verdeling van voedsel en water aan Israëlische controleposten en het financieren van reclameboodschappen van de Palestijnse Autoriteit. Het bedrijf dat daartoe ingehuurd werd, stelde dat haar doel was om “de basis te leggen voor een succesvol gematigd leiderschap in Gaza en de Westelijke Jordaanoever”! (Washington Post, VS, 22 januari 2006).
Samen met de campagne van Fatah, faalden al deze initiatieven. Maar zelfs de leiding van Hamas was verrast door de omvang van haar overwinning. Het kan vreemd lijken, maar ze hadden niet gehoopt op een dermate grote overwinning. Voor de verkiezingen, stelde de correspondent van de krant Al-Ayam, dat Hamas enerzijds euforisch is, maar anderzijds een overwinning vreest. Het is bang van haar electorale sterkte en wil niet meer dan 40% van de stemmen. Daarmee kan het politieke proces worden geblokkeerd, zonder regeringsverantwoordelijkheid op te nemen. ("Enter Hamas: The Challenges of political integration", International Crisis Group, 18 Januari 2006).
De vrees wordt bevestigd
De vrees werd onmiddellijk na de verkiezingen bevestigd. Leiders van Hamas probeerden de hele dag om Fatah te overtuigen van een eenheidsregering. De regering en premier reageerden met hun ontslag. Sindsdien is er het gerucht dat Hamas onderhandeld met Salam Fayyad (ex-Fatah lid, voormalige minister van financiën in de PA en voormalig werknemer van de Wereldbank) om de nieuwe premier te worden.
Er is een nieuwe bijzonder onstabiele situatie in Gaza en de Westelijke Jordaanoever. De Israëlische regering stelde dat er geen onderhandelingen komen met de PA omdat Hamas zal deelnemen aan de regering terwijl die partij weigert terug te komen op haar oproep om de Israëlische staat te vernietigen. Natuurlijk heeft het Israëlische regime niet gezegd dat het wel contacten heeft met lokale besturen die geleid worden door Hamas en dat het toelaat dat Hamas-gevangenen onderhandelen met hun leiders en met andere Arabische landen. Israël kondigde ook aan dat het de BTW-inkomsten niet zal overhandigen aan de PA, zodat die regering op droog zaad wordt gezet.
De regering-Bush kondigde aan dat ze alle hulp aan de Palestijnse Autoriteit opnieuw zal bekijken aangezien Hamas op haar lijst van verboden terroristische organisaties staat. Op dit ogenblik geeft de VS 234 miljoen dollar per jaar. Maar de eerste oproep uit de VS was gericht aan Abbas met de vraag om president te blijven. Wellicht wordt erop gerekend om op deze manier een niet-Hamas figuur te hebben die kan dienen als tussenpersoon bij onderhandelingen met de “terroristen”.
De EU geeft ieder jaar 280 miljoen dollar aan de PA. Wellicht zal de EU dat bedrag verminderen of zelfs iedere hulp stopzetten. Maar dat zal een moeilijke beslissing zijn voor de imperialistische machten.
Op 31 januari heeft de PA 100 miljoen dollar nodig om de lonen van haar 135.000 ambtenaren te betalen en op dit ogenblik is er geen geld. Indien de lonen niet worden betaald, zouden er massale protestacties kunnen losbarsten. Er zal een grote druk staan op het imperialisme om tot een oplossing te komen voor deze potentiële ramp. Dat kan gebeuren door het geld via president Abbas door te geven, ofwel komt er een noodfonds via een aantal Arabische regimes.
In Nabloes waren er betogingen van Fatah-leden die eisten dat de volledige leiding van hun organisatie ontslag zou nemen. Hooggeplaatste leden in Fatah-milities kondigden een “interne intifada” aan om de oude corrupte leiding weg te vegen.
Het is onwaarschijnlijk dat Hamas in de komende weken of maanden afstand zal doen van haar oproep om Israël te vernietigen. Dat zou een grote verdeeldheid teweegbrengen binnen Hamas, in het bijzonder in de militaire vleugel. Inzake de ontwapening van haar milities, stelde Khalid Mashal op een persconferentie in Damascus op 28 januari dat Hamas bereid is om haar milities te integreren in een Palestijns leger waarin alle verschillende strijdmachten betrokken worden. Dat zal wellicht worden afgewezen door de VS en Israël. Wellicht zal Hamas proberen om een formeel onafhankelijke partij op te zetten die zogezegd losstaat van de gewapende milities. Daarbij zal Hamas mogelijk het voorbeeld volgen van Sinn Fein en het Ira in Noord-Ierland. Hamas-leiders kondigden voor de verkiezingen aan dat ze bij een terugtrekking van Israël tot haar grenzen van 1967, bereid zou zijn tot een staakt-het-vuren van 10 tot 15 jaar.
Wellicht hopen delen van de regering-Bush, los van hun publieke verklaringen, dat een meer gematigde vleugel van Hamas kan versterkt worden en zal geïntegreerd worden in het politieke proces. VS-minister Condoleezza Rice verklaarde in September 2005: “Er zijn momenten in overgangsperiodes dat ruimte moet worden geboden aan de deelnemers, in dit geval de Palestijnen, om tot een nieuwe nationale situatie te komen… Zo werd met het Goede Vrijdagakkoord duidelijk dat indien Sinn Fein op het politieke toneel kwam… het IRA uiteindelijk zou ontwapenen, en hopelijk is dat proces nu bezig.” ("Enter Hamas: The Challenges of political integration", International Crisis Group, 18 januari 2006)
Rice heeft gelijk om dit voorwaardelijk te stellen. In Noord-Ierland ligt het “vredesproces” in de touwen. Drie jaar geleden reeds kwam de coalitieregering ten val. Het geweld van tijdens de Troubles is misschien beperkter qua intensiteit, maar de sectaire polarisatie tussen protestantse en katholieke gemeenschappen is groter dan ooit te voren. De fundamentele problemen zijn niet opgelost.
In het Midden Oosten zullen de spanningen, de enorme sociale en economische problemen, en het geostrategisch belang van de regio er eerder toe leiden dat er een toename is van het geweld en de onstabiliteit. De islamitische Jihad en Al-Aqsa brigades (de voormalige gewapende vleugel van Fatah) hebben al gesteld dat het gewapende verzet tegen Israëlische doelwitten wordt verdergezet.
Het valt dan ook te betwijfelen of Hamas succesvol de controle van de Palestijnse veiligheidstroepen kan overnemen. Er zitten immers veel Fatah-leden tussen. Dit zal deels afhankelijk zijn van de mogelijkheden voor Hamas om de lonen te blijven betalen. Maar ongetwijfeld blijft de mogelijkheid van meer geweld en zelfs van een openlijke burgeroorlog bestaan. Er zijn reeds gewapende confrontaties geweest tussen aanhangers van Hamas en Fatah.
De overwinning van Hamas zal de kapitalistische en feodale elite in de regio verder destabiliseren. In Egypte was er bij de recente verkiezingen al vooruitgang voor de Moslim Broederschap. In Saoedi-Arabië gingen de meest radicale islamistische kandidaten vooruit bij de beperkte verkiezingen die er vorig jaar plaatsvonden. Er is een toename van de steun voor reactionaire islamitische organisaties, waaronder Al Qa’eda. In Jordanië maken de Palestijnen een meerderheid van de bevolking uit en is de Moslim Broederschap erg actief in de oppositie. In al deze landen zijn de islamitische krachten sterker geworden en is de elite verzwakt door de overwinning van Hamas. De verkiezingsresultaten in Palestina versterken ook de vrees dat Iran haar macht in de regio kan versterken, deels omwille van haar historische banden met Hamas.
VS-campagne in duigen
De propagandacampagne van het VS-imperialisme om de regio te “democratiseren” ligt in duigen. Zelfs bij de Egyptische verkiezingen leek het erop dat de regering-Bush twijfels kreeg over het nut van democratische verkiezingen aangezien de resultaten niet overeenstemden met wat het VS-imperialisme wou. Mogelijk zal het VS-imperialisme nu eerder proberen tot akkoorden te komen met de heersende regimes in plaats van druk te zetten voor “regimeveranderingen” doorheen verkiezingen. Zo werd duidelijk dat vertegenwoordigers van het Syrische regimes onderhandelden met de VS en Frankrijk om president Assad aan de macht te laten blijven, op voorwaarde dat hij een hooggeplaatste figuur uit zijn omgeving in beschuldiging stelt voor de moord op de Libanese premier Haririr.
Er zijn de komende week bijeenkomsten gepland tussen VS-vertegenwoordigers en het Jordaanse regime en met Moebarak in Egypte. De “kwartetgroep” (met Rusland, de EU, de VN en de VS) werd opgezet en heeft een dringende bijeenkomst samengeroepen voor de komende dagen.
De politieke situatie in Israël zal eveneens gecompliceerder worden. De angst onder de joodse bevolking is groter geworden door de overwinning van Hamas. Snel na de overwinning van Hamas, stelde de Israëlische defensieminister Mofaz tijdens een interview dat de Hamas-leiders niet moeten denken dat ze nu niet langer doelwitten zijn van gerichte moordpogingen van het Israëlisch leger.
Het wordt waarschijnlijker dat de Israëlische verkiezingen van maart zullen gaan over de kwestie van veiligheid. Voor de Palestijnse verkiezingen waren de sociale en economische thema’s nog prominenter aanwezig na de verkiezing van Amir Peretz (de voormalige leider van de Histraduth-vakbond en als Sefardische Jood van arbeidersafkomst) als leider van de Arbeiderspartij. Nu zal wellicht Likoed van Netanyahu verloren terrein kunnen terugwinnen.
Hamas zal nu de verwachtingen moeten inlossen. In de gemeenten waar Hamas de lokale raden controleert, heeft het komaf gemaakt met de ergste vormen van corruptie, maar heeft het tevens een besparingsbeleid gevoerd om de schulden af te betalen (met het idee dat anders “niet-islamitische” rente moet worden betaald).
De ervaringen zullen voor de Palestijnse massa’s duidelijk maken dat enkel een breuk met het kapitalisme en het feodalisme een weg vooruit kan aanbieden uit de catastrofe die ze nu meemaken. De ontgoocheling in het regime van Hamas zal op zich niet volstaan om tot die conclusies te komen. Er zal nood zijn aan een duidelijk socialistisch alternatief dat onderdeel vormt van een onafhankelijke arbeidersbeweging. Het CWI zal samen met bewuste activisten opkomen om die doelstellingen te realiseren.
Er zal hierbij nood zijn aan een strijd tegen de massale werkloosheid en armoede. Dat zou slechts het begin zijn van een beweging die opkomt tegen de politieke en economische onderdrukking door het Israëlische, Palestijnse en Arabische kapitalisme om in de plaats daarvan te bouwen aan een democratisch geplande socialistische economie die in staat is om de levensstandaard te verhogen in heel de regio. Zo’n strijd moet het recht van de Palestijnen op zelfbeschikking opnemen, en zou opkomen voor een onafhankelijke staat met rechten voor alle minderheden. Dit betekent de strijd voor een socialistisch Palestina en een socialistisch Israël, als onderdeel van een vrijwillige socialistische federatie van het Midden Oosten.
