Zomerschool van het CWI. De opbouw van een politiek alternatief in Zuid-Afrika

Artikel door Koerian (Gent) onder meer gebaseerd op de discussie over Zuid-Afrika op de zomerschool van het CWI.

Weizmann Hamilton van de Workers and Socialist Party (WASP) op de internationale zomerschool van het CWI
Weizmann Hamilton van de Workers and Socialist Party (WASP) op de internationale zomerschool van het CWI.
Foto: PPICS

Op 7 mei waren er verkiezingen in Zuid-Afrika. De Workers’ and Socialist Party, WASP, een brede linkse partij voor arbeiders, socialisten en vakbondsactivisten die was ontstaan op initiatief van onafhankelijke stakerscomités en onze zusterpartij Democratic Socialist Movement, nam ook deel.

Gesticht na het bloedige neerslaan van een mijnwerkersstaking in Marikana, genoot WASP vooral een grote autoriteit bij mijnwerkers. Maar door vele interventies en acties had zij ook de steun van fabrieksarbeiders en straatverkopers. Na jaren van neoliberaal beleid door het ANC en de SACP (Zuid-Afrikaanse ‘Communistische’ Partij) waren de Zuid-Afrikanen de armoede en werkloosheid beu. Er ontstond, met het drama van Marikana als katalysator, voor het eerst sinds het einde van de apartheid een golf van georganiseerd politiek protest tegen de heersende klasse en hun parlementaire vertegenwoordigers. WASP stond in het voorfront hiervan.

Vooraf waren de verwachtingen dan ook hoog gespannen. WASP werd vervoegd door vakbondsboegbeeld Moses Mayekiso en transportvakbond MTN, een afscheuring van vakbondsfederatie COSATU, leidende figuren als Liv Shange hadden een gigantisch publiek profiel in Zuid-Afrika en na een dispuut met de vakbondsbureaucratie van COSATU (die al sinds 1994 het ANC steunt) verbrak metaalvakbond NUMSA de banden met het ANC. De WASP had heel wat steun verworven onder de vakbondsvertegenwoordigers van deze NUMSA. Er werd minstens één parlementszetel voorspeld.

Met 8331 stemmen over heel het land scoorde WASP ver onder de verwachtingen. Geen enkele zetel werd behaald, noch provinciaal, noch nationaal. Dat terwijl Economic Freedom Fighters, de links populistische partij van de corrupte ANC-banneling Julius Malema met 6,35% van de stemmen nationaal de derde grootste partij werd. Wat zijn de oorzaken hiervan?

Ten eerste werd WASP in de aanloop naar de verkiezingen afgesneden van haar basis in de mijnen door de vakbond AMCU. De Association of Mineworkers and Construction Union wierp zich in 2012 in de mijnen van Marikana op als alternatief voor de National Union of Mineworkers. Deze laatste, gelieerd aan COSATU, was medeplichtig aan de slachting van 34 mijnwerkers op 12 augustus aldaar. Met steun van WASP-militanten verwierf ze al snel een grote aanhang en verving ze NUM als grootste vakbond in de hele mijnregio. Vorig jaar begon ze zich echter tegen WASP te keren.

Vakbondsleider en demagoog Joseph Mathunjwa begon een heksenjacht binnen zijn rangen tegen WASP en sprak zich publiekelijk uit tegen de arbeiderspartij. Dit viel samen met een sterk vergrote controle van de leiding op de vakbondsleden, geen enkele vorm van “dissidentie” werd of wordt nog geduld. De vakbond begint steeds meer dezelfde corrupte en autoritaire trekken te vertonen waarvoor haar leden NUM verlieten.

Dit betekende dat WASP voor een groot deel werd afgesneden van haar geboortegrond en grootste steunpilaar. Mijnwerkers konden en mochten onder controle van AMCU niet meer militeren met of hun steun betuigen voor WASP. Zeker gezien de staking in de platinumsector die op het moment van de verkiezingen al ongeveer drie en een halve maand aan de gang was (en nog tot 25 juni heeft voortgeduurd) was dit een cruciale factor.

Ten tweede werd de steun van NUMSA, die leefde onder een deel van de vertegenwoordigers en die geïmpliceerd werd door haar nieuwe programma, niet omgezet in daadwerkelijke steun. Het lanceren van een arbeiderspartij werd uitgesteld tot 2016. NUMSA weigerde kleur te bekennen en haar programma in daden om te zetten. Zo werd een cruciale stap in de Zuid-Afrikaanse klassenstrijd uitgesteld. Bovendien spraken een aantal individuele leiders van de metaalvakbond zich in het openbaar uit tegen WASP.

De energie en tijd die in de noodzakelijke oriëntatie op NUMSA werd gestoken, betekende enerzijds dat WASP zoals gezegd een factor van betekenis werd onder haar leden. Verder heeft de druk die WASP uitoefende de vakbond in de radicale richting gedwongen waarin ze zich nu bevindt. De eis van een brede arbeiderspartij is door ons op tafel gelegd en kan niet meer uit de hoofden van de arbeiders worden gewist. Anderzijds heeft de keuze om tijd en energie hieraan te besteden ervoor gezorgd dat groepen van mijnwerkers en arbeiders, de basis van WASP, niet voldoende werden geconsolideerd. Daarvoor werd een prijs betaald in het stemhokje.

Er zijn in deze situatie een aantal factoren die het EFF een electoraal voordeel gaven. Zo kreeg deze partij een gigantische kapitaalinjectie van verscheidene sponsors van onbekende oorsprong. Zeker is dat het een verkiezingscampagne van ongeziene proporties kon opzetten, met billboards in alle grote Zuid-Afrikaanse steden. WASP steunde enkel op ledenbijdragen en internationale solidariteit van het Committee for a Workers’ International. Zo blijft ze onafhankelijk van elk ander belang dan dat van de arbeidersklasse, maar krijgt ze ook niet de miljoenen bij elkaar die het EFF binnen rijfde. Deze bedrijfssponsoring hangt samen met het ambigue karakter van het EFF. Het partijprogramma kent een aantal linkse elementen maar barst ook van nationalistische punten. Daarenboven lijkt de partij meer in de richting van een nieuwe zwarte kapitalistische klasse te bewegen en te ageren dan in de richting van democratisch socialisme. Zolang er echter geen nieuwe arbeiderspartij wordt opgericht en er een vacuüm bestaat op links zullen mensen op het EFF blijven stemmen.

Hoewel de socio-economische omstandigheden gunstig waren, heeft een samenspel van politieke factoren het electoraal potentieel van WASP de das omgedaan. Het verraad van de leiding van AMCU, het populisme van EFF en het talmen van NUMSA zorgden voor een onverwachte opdoffer in het stemhokje. Dit betekent echter niet dat alle inspanningen tevergeefs waren. Perspectieven opmaken is niet hetzelfde als in een glazen bol kijken, de kwestie van een zoektocht naar een politiek alternatief bleek effectief uit het resultaat van EFF en dit blijft op de agenda staan. Het laten voorbijgaan van de kansen zonder een poging te doen om er op in te spelen, zou fout geweest zijn.

Bovendien heeft WASP sterk gewogen op het politiek debat. Dat eisen als het onder arbeiderscontrole plaatsen van de sleutelsectoren en het oprichten van een nieuwe arbeiderspartij voor het eerst sinds jaren weer op tafel liggen, is de verdienste van WASP. Het publiek profiel van WASP is enorm. Het is nu zaak de strijd verder te voeren. Het is zaak de basis die op 53 verschillende onderwijsinstellingen verspreid over het hele land is uitgebouwd te consolideren, het is zaak de talloze nieuwe militanten die vanuit alle hoeken van Zuid-Afrika aansluiting zoeken bij WASP te organiseren. De staking in de platinumsector eindigde met een overwinning en ook de daarop volgende staking in de metaalsector behaalde na vier weken een zege. Elementen van een prerevolutionair klimaat zijn aanwezig. Om een duurzame en brede politieke overwinning te boeken is er nood aan een alternatief, een arbeiderspartij, en hierin kan WASP een cruciale rol spelen.

Delen:
Printen:

Steun ons: plaats uw boodschap in onze mei-editie!

Voorpagina van De Linkse Socialist

Uw boodschap in onze mei-editie