Door Andy Ford
Op 13 juli 2014 was het 120 jaar geleden dat de getalenteerde Russische schrijver Isaac Babel werd geboren. Zijn bekendste werk, ‘Rode ruiterij’, beschrijft hoe hij met een eenheid van het Rode Leger actief was in de oorlog met Polen in 1920. Babel schreef ook een reeks verhalen over zijn achtergrond in de Joodse buurt van Odessa in Oekraïne en hij was voorts actief als journalist, literaire recensent en hij schreef toneelstukken.
Babel kwam uit een Joodse handelaarsfamilie, niet zo ver van de geboorteplaats van Leon Trotski. Net zoals Trotski schipperde hij tussen de Joodse en Russische culturen en van vroeg af aan kreeg hij te maken met het bruisende stedelijke leven in de drukke havenstad Odessa aan de Zwarte Zee.
De eerste verhalen van Babel waren in de stijl van de Franse schrijver Guy de Maupassant en het ging om opmerkelijk kwaliteitsvolle Franse literatuur. Maar hij kreeg al gauw te maken met een beperking in zijn opleiding omwille van de onderdrukkende quota voor Joodse toegang tot onderwijs onder het tsaristische regime. Hij zag de pogroms van het regime om de Joden als zondebok te gebruiken voor het falen van de Russische staat. Deze ervaring zou hij later gebruiken voor zijn kortverhaal: “Geschiedenis van mijn duiventil.”
In Odessa zat hij vast en dus trok hij in 1915 naar Sint-Petersburg waar hij vrienden werd met de socialistische schrijver Maxim Gorki die zijn verhalen in de stijl van Maupassant publiceerde en waarvoor hij wegens obsceniteit werd veroordeeld.
Oktoberrevolutie 1917
Tijdens en na de revolutie werkte Babel als journalist tot hij in 1920 werd toegewezen aan het Eerste Cavalerie Leger, een eenheid van ‘rode Kozakken’ die in de Sovjet-Poolse oorlog van 1920 vocht. Zijn ervaringen vormden de basis voor de klassieker ‘Rode ruiterij’, een boek dat vandaag algemeen wordt beschouwd als een van de beste literaire creaties van het Sovjet tijdperk met een mengeling van originele en zelfs lyrische verbeelding samen met beschrijvingen van extreem geweld en de horror van de oorlog.
Hij beschrijft zijn strijd om als Jood, als Bolsjewiek en als nieuweling aanvaard te worden door de anarchistische, moedige en soms brutale Kozakken in de strijd tegen de brutale troepen van de Poolse staat die werd ondersteun door de belangrijkste kapitalistische machten. Een opmerkelijke beschrijving van een zonsopgang wordt gevolgd door het verhaal van zijn pogingen om de Kozakken te overtuigen om hun gevangenen niet dood te schieten. Of een harde beschrijving van een confrontatie wordt gevolgd door een beeld van Babel die het artikel “Lenin’s duidelijke denkwijze” uit de Pravda voorleest aan ongeletterde Kozakken. Het boek is een levendig, schokkend en waarheidsgetrouwe beschrijving van de burgeroorlog.
Stalinisme
Een aantal opkomende stalinistische bureaucraten hadden moeite met de waarheidsgetrouwe beschrijving van de oorlog. Zij wilden ‘socialistisch realisme’, eigenlijk eerder ‘levenloze propaganda’. Na de val van het stalinisme bleek dat een generaal had aangedrongen om Babel te arresteren en zelfs te executeren. Zijn waarheidsgetrouwe beschrijvingen lieten hem opvallen onder de stalinistische dictatuur.
In 1925 keerde hij terug naar zijn roots in Odessa met een reeks verhalen over het leven van de arbeidersklasse in de Joodse getto van de stad, waarbij hij zijn verhalen baseerde op een groep Joodse criminelen.
Babel was een grote figuur in de Sovjet literatuur geworden maar hij had het steeds moeilijker om zijn talenten ten dienste van Stalin te stellen. Hij begon zich op journalistiek en toneelstukken te concentreren, waarbij hij onder meer met Sergei Eisenstein samenwerkte. Maar hij werd bekritiseerd wegens ‘formalisme’ en onaanvaardbare politieke standpunten. Tegen 1934 verklaarde hij dat hij voortaan het “genre van de stilte” zou beoefenen.
Het mocht niet baten. In 1939 werd hij opgepakt door de veiligheidsdiensten. Na drie dagen en nachten van ondervragingen ‘bekende’ hij dat hij lid was van een “Trotskistische anti-Sovjet organisatie”. Er volgde op 26 januari 1940 een geheim proces dat 20 minuten duurde. In dit proces trok hij zijn bekentenis in waarbij hij stelde dat deze verklaring uit hem gemarteld was. Kort nadien werd hij geëxecuteerd. Zijn asse werd samen met die van tientallen anderen in een anoniem graf gegooid. Zijn boeken werden verboden en vernietigd, zijn nota’s en manuscripten in beslag genomen, zijn naam werd uit alle Sovjet encyclopedieën geschrapt.
Onder Chroetsjev werd Babel ‘in eer hersteld’. Zijn reputatie is nadien zowel in het oosten als het westen enkel maar blijven groeien.
