Artikel door Iain Dalton, een vakbondsmilitant in een Britse supermarkt. Dit artikel verscheen vorige week in ‘The Socialist’ en leek ons in het kader van het sociaal bloedbad bij Delhaize ook voor lezers in ons land interessant.
In maart van dit jaar kende supermarktketen Sainsbury’s de eerste daling in de verkoop sinds negen jaar, de Co-operative Group stortte in elkaar en Morrisons maakte bekend dat het in 2013 176 miljoen pond verlies leed. De afgelopen jaren verdwenen namen als Woolworths, Borders, MFI, Comet, JJB Sports, Zaavi en anderen uit de winkelstraten. Met deze winkels verdwenen ook duizenden jobs.
Ondanks de negatieve berichten blijft de distributiesector op zich wel winstgevend, zeker de grote supermarkten maken winst. Een groot deel van de verliezen van Morrisons waren toe te schrijven aan eenmalige afschrijvingen, de dividenden van de aandeelhouders bleven stijgen. Tesco heeft het dan wel over een daling van de winsten met 23,5% in de tweede helft van vorig jaar, het bleef wel een indrukwekkende 1,39 miljard pond winst neerzetten in deze periode.
Uiteraard willen de werkgevers altijd meer winsten maken. Ondanks de enorme winsten heeft Tesco de afgelopen twee jaar een aanval ingezet op de arbeidsvoorwaarden van het personeel met een verhoging van de pensioenleeftijd, het invoeren van ‘Ideal Scheduling’ waarbij de arbeidsuren strikt verbonden worden aan de behoeften van de winkel, een verslechtering van de arbeidsvoorwaarden en de lonen. Morrisons volgde en kondigde aan dat er een grote kuis komt onder de 2.600 ‘middenkaders’.
Einde van de grote winkels?
De groei van de grote winkels is de afgelopen periode wat afgezwakt. De vier grote ketens hebben zich op de buurtwinkels gegooid, er zijn 3.000 buurtwinkels van Tesco en Sainsbury’s telt er 523. Zulke winkels zijn niet onderhevig aan wetgeving zoals deze rond de zondagopeningen. De buurtwinkels zijn open wanneer ze dat willen.
Een andere belangrijke ontwikkeling van de afgelopen jaren was de snelle groei van de discounters, vooral Aldi en Lidl. Aldi deed in 1990 de eerste Britse winkel open en heeft er nu al meer dan 500. Het bedrijf kent in Groot-Brittannië een groeiritme van 33,5%. Dat is enkel mogelijk door meedogenloos alle kosten te beperken, zowel voor de klanten als voor de leveranciers. Aldi staat ervoor bekend dat het de boeren de laagste prijs voor melk betaalt.
Terwijl de discounters groter worden, staat het marktaandeel van de grote supermarkten onder druk. Het aandeel van Tesco is voor het eerst in tien jaar onder de 29% gezakt. Het leidde tot een prijzenoorlog waarbij Tesco en Morrisons een dalend marktaandeel proberen om te keren. Sainsbury’s kondigde dan weer aan dat het zal samenwerken met Netto.
Een andere belangrijke factor is de toename van de online sector en de ‘donkere’ winkels die enkel gericht zijn op het ophalen van online bestellingen. Zowat alle grote ketens bieden nu een vorm van online winkelen aan en de voorziene winkelruimte voor het ophalen van online bestellingen zou dit jaar verdubbelen. In de aanloop naar kerstmis 2013 werd naar schatting 15% van de aankopen online gedaan. De komende vijf jaar zou de markt verdubbelen tot 13 miljard pond per jaar.
Dit betekent niet dat de grote winkels en hypermarkten zullen verdwijnen. Zij zijn nog steeds goed voor het grootste deel van de verkoop van voeding, voor een waarde van 70 miljard pond in 2013 en dit zou volgens schattingen oplopen tot 80 miljard pond in 2018. Wel is het ritme van de groei veranderd.
Ondanks de moeilijkheden die de grote supermarktketens kennen, zijn ze nog steeds erg winstgevend en staan ze samen in voor 8% van het Britse BBP met een verkoop van ongeveer 300 miljard pond per jaar.
Een socialistisch standpunt
Onder het kapitalisme is productie altijd georganiseerd om de winsten te verhogen. Lonen, arbeidsvoorwaarden, dienstverlening aan de klanten, het milieu,… Al deze zaken zijn ondergeschikt aan de winstmaximalisatie.
Socialisten denken dat de economie zich moet richten op de belangen van de gewone bevolking. Vandaag doen supermarktketens er alles aan om hun inzichten in ons koopgedrag te vergroten om de winsten te maximaliseren. Ze doen dat met de gegevens van klantenkaarten en andere onderzoeken. Deze gegevens zouden nuttig kunnen zijn om de productie van goederen en diensten democratische te coördineren zodat de behoeften van de samenleving centraal staan.
Door de supermarkten onder publieke controle en bezit te plaatsen, kan de geproduceerde rijkdom gebruikt worden om onze levensstandaard te verbeteren en om de arbeidsdag te verkorten.
Een dag in het leven van een personeelslid van de supermarkt
Door een werknemer van Tesco
Ik werk voor Tesco in een drukke winkel in een stadscentrum. De verkoopcijfers in de winkel zijn uitstekend, maar de sfeer onder het personeel veel minder. Zoals alle personeel in de sector zijn we onderbetaald. Het basisloon bedraagt 7,28 pond per uur en nu is er een ‘voorstel’ van een loonstop voor dit jaar. We moeten veel te hard werken en worden niet gewaardeerd.
Tesco werkt nog niet met de nulurencontracten [waarbij personeel enkel wordt opgeroepen als er werk is, soms maar een uur op voorhand en zonder enige garantie op zelfs maar één uur werk per week] maar de managers zetten wel heel wat jonge personeelsleden in die soms maar vier of vijf uur werken.
Als het druk is omdat veel mensen hun loon uitbetaald kregen, zet het management het personeel ertoe aan om iedere dag over te werken. De druk is dan erg groot. Zo werd ik om 5 uur ’s ochtends door een manager gebeld met de dwingende vraag om op een vrije dag te komen werken. Als het minder druk is, zijn er sommige personeelsleden die opnieuw maar vier tot vijf uur per week aan de slag kunnen. Hoe kunnen jongeren die voor Tesco werken een leven uitbouwen met zulke onzekere en onvoorspelbare voorwaarden? Hoe kunnen oudere werknemers hun hypotheek afbetalen of voor hun gezin zorgen?
Toen de winkel in 2012 open ging, zei mijn manager dat hij meer dan 800 kandidaten voor 20 vacatures had. We werden allemaal op het hart gedrukt dat we dankbaar moesten zijn dat we deze job hadden en dat we niet moesten klagen. Zelfs de delegees in veel winkels zijn bang om tegen het management in te gaan.
Mensen die de werkdruk niet aan kunnen, verdwijnen en worden amper vervangen. Het zorgt ervoor dat onze winkel onderbemand is. Dit is gevaarlijk, want winkelpersoneel loopt steeds gevaar op verbaal of fysiek geweld. De top van mijn winkel stelde dat er geen middelen zijn om in de voormiddag een bewakingsagent aan te stellen. Nochtans hebben we dan steevast problemen met dronken klanten die bij de opening van de winkel problemen veroorzaken. Tesco is meer bezorgd om de winsten dan om de veiligheid van het hardwerkende personeel.
Ik ben een delegee in mijn winkel en weet dat mijn vakbond een samenwerkingsakkoord heeft met Tesco. Dit betekent in de praktijk dat de vakbond wel in de winkels kan gaan om leden te winnen, maar tegelijk een oogje dichtknijpt als Tesco negatieve beslissingen voor het personeel maakt. Mijn vakbond, Usdaw, is een van de grootste Britse vakbonden. We hebben een strijdbare vakbond nodig die meer doet om het bedrijf tot de orde te roepen en op te komen voor degelijke lonen en voldoende personeel. We moeten de ondertewerkstelling bestrijden en een einde maken aan de terreur van het management tegen het personeel.
In de distributiesector zijn we met heel veel personeelsleden, maar we beseffen onze kracht nog niet.
