Wereldbeker voetbal. Ook de Braziliaanse arbeidersbeweging betreedt het terrein

Artikel door Tim (Brussel), gebaseerd op een dossier van Mariana Campos en Alexandre Arnaud

Net zoals bij de Confederations Cup een jaar geleden wordt het duidelijk dat ook de Wereldbeker in Brazilië geconfronteerd zal worden met brede protestbewegingen tegen de manier waarop de regering en de FIFA het grootste sportgebeuren van het jaar organiseren. In een land waar miljoenen mensen in de meest armoedige omstandigheden overleven, begrijpen velen niet waarom de regering miljarden investeert in sportinfrastructuur die na het WK waarschijnlijk volledig nutteloos zal zijn.

Tanende steun voor WK

De Confederations Cup in 2013 gold voor de Braziliaanse autoriteiten en de FIFA als de generale repetitie voor het WK dat een jaar later zou georganiseerd worden. De competitie werd echter al snel overschaduwd door berichten over massale protesten. Wat begon als een klein protest tegen de prijsverhogingen voor het openbaar vervoer werd al snel een brede beweging tegen de sociale ongelijkheid in het land en het gebrek aan publieke investeringen om de noden in het onderwijs, gezondheidszorg, werkloosheid,… in te lossen.

Vandaag, een jaar later, en aan de vooravond van het WK, is er op dat vlak weinig veranderd. Uit een peiling begin april bleek dat nog slechts 48% van de bevolking akkoord ging met de organisatie van het WK voetbal in Brazilië, een scherpe terugval tegenover de 79% steun die er in 2008 was, een jaar nadat de competitie werd toegewezen aan het land. Deze cijfers betekenen in geen geval dat voetbal aan populariteit zou verliezen in Brazilië. “Sommige mensen denken dat voetbal een zaak van leven of dood is. Ik ben erg ontgoocheld in die houding. Ik kan je verzekeren dat het veel, veel belangrijker dan dat is”, zei de legendarische Liverpooltrainer Bill Shankly ooit. Hiermee verwoordde hij hoogstwaarschijnlijk precies de gevoelens van de meerderheid van de Brazilianen rond de sport.

Niet de sport, maar de commercie wordt betwist

Meer dan 30 miljoen Brazilianen spelen voetbal, dit is 18% van de bevolking. Er zijn 800 professionele clubs en meer dan 11.000 amateurploegen in het land. Toen het legendarische Corinthians uit Sao Paulo in 2012 voor de eerste keer sinds jaren in de finale van de Copa Libertadores speelde, kwam het hele openbare leven in de stad tot stilstand. Geen enkele bus of metro reed, geen enkele winkel was open. De hele stad volgde hun ploeg naar de overwinning in de Zuid-Amerikaanse beker.

Wat wel gecontesteerd wordt, is het schril contrast tussen de gigantische bedragen die geïnvesteerd worden om van deze wereldbeker een prestigeproject van de Braziliaanse burgerij te maken terwijl een grote meerderheid van de Brazilianen nog steeds in volstrekte armoede blijft leven. Brazilië mag dan wel de achtste economie ter wereld zijn, in de Human Developement Index, dat rekening houdt met de levensverwachting, scholarisatie en levenskwaliteit, staat het land slechts op de 85ste plaats. Deze cijfers tonen aan dat de meerderheid van de Braziliaanse bevolking niet heeft kunnen meegenieten van de economische groei van de voorbije jaren.

Hetzelfde zien we met de manier waarop deze Wereldbeker wordt georganiseerd. Het is een Wereldbeker die niet draait rond de voetbalfans of de belangen van de lokale bevolking, maar volledig ten dienste staat van het winstbejag van de FIFA, haar sponsors, en de speculanten en bouwfirma’s die de infrastructuur mochten bouwen.

De totale kost van de Wereldbeker in Brazilië liep op tot 17 miljard dollar, meer dan de kostprijs van de twee vorige WK’s in Duitsland en Zuid-Afrika samen. Meer dan 70% van dat budget werd verhaald op de belastingbetaler. Van verschillende spiksplinternieuwe stadions die speciaal voor het WK werden gebouwd, is het nu reeds duidelijk dat ze achteraf geen enkel praktisch nut meer zullen hebben. In de stad Manaus, in het midden van het Amazonewoud, werd een stadion met 40.000 plaatsen gebouwd, terwijl de beste lokale voetbalploeg in de stad slechts uitkomt in de Braziliaanse vierde klasse! Deze stadions worden dan ook nog eens gebouwd in de meest onveilige werkomstandigheden. Een tiental arbeiders vonden reeds de dood door het helse werkritme en het gebrek aan veiligheidsmaatregelen op de werkvloer. Het WK is vooral winstgevend voor een select clubje aan sponsors en investeerders.

Groeiend protest van onderuit en stijgende repressie

Steeds meer groepen in de bevolking eisen nu hun deel op. De voorbije maanden waren er stakingen van arbeiders in de petroleumsector, de vuilnisophalers, de metro- en busbestuurders, leerkrachten, de politie, studenten, daklozen, landloze boeren en inwoners van de favelas, die hun huizen zagen vernietigd worden door immobiliënspeculanten. Ze eisen degelijke openbare diensten, goed onderwijs, een investeringsplan om degelijke huisvesting te voorzien en voldoende en kwaliteitsvolle jobs.

Het antwoord van de regering van Dilma Rousseff (PT) op deze eisen bestaat vooral uit het ontkennen dat er een probleem is. De regering roept de bevolking op om met fierheid naar het voetbalgebeuren te kijken. In de speelsteden worden de arme favelas, de krottenwijken, fysiek afgescheiden van de delen van de stad waar de toeristen worden verwacht.

Protestbewegingen worden met steeds grotere repressie geconfronteerd. In Rio de Janeiro werd zelfs een speciale politie-eenheid, de UPP, opgericht om de favelas te “pacifiëren”. In de praktijk wil dit zeggen dat zwaarbewapende politiepatrouilles een open straatoorlog voeren om de controle over de favelas te krijgen. Officieel worden vooral de drugskartels geviseerd, maar in de praktijk wordt het hele dagelijkse leven onder controle van de lokale politiecommandant geplaatst met buitensporig geweld tegenover de lokale bevolking. Officiële cijfers over het politiegeweld zijn er niet, maar Human Right Watch spreekt over jaarlijks 3.000 burgers die gedood worden door politiekogels, en een 2.000-tal mensen die jaarlijks ‘verdwijnen’!

Vele van de slachtoffers zijn zwarte jongeren uit de favelas die zonder proces op straat worden doodgeschoten door de politie. Wanneer de politie de vermelding “verzet met de dood tot gevolg” als doodsoorzaak registreert, wordt er geen verder onderzoek gevoerd naar de omstandigheden van het overlijden. In de “gepacifieerde wijken” wordt het hele dagelijkse leven, zelfs het onderwijs, door de politie georganiseerd: zelfs in de hoogdagen van de militaire dictatuur durfde men niet zo ver te gaan!

Neoliberalisme doet ons verliezen, socialisme biedt perspectieven om te winnen

Dit beleid toont het failliet van het beleid van de PT-regering die sinds 2003 onafgebroken aan de macht is geweest in Brazilië. Ooit was de PT een socialistische strijdpartij die een belangrijke rol heeft gespeeld in de massabewegingen die tot de val van de militaire dictatuur in 1985 hebben geleid. Ondertussen heeft de partij de dogma’s van het neoliberalisme omarmd en voert ze een politiek ten dienste van de nationale burgerij en de multinationals in het land. Vooral sinds de crisis van 2008 wordt de meerderheid van de bevolking steeds meer geconfronteerd met asociale besparingen. Het protest daartegen wordt steeds meer geconfronteerd met repressiemethodes die rechtstreeks werden overgenomen uit de periode van de militaire dictatuur.

Een echt socialistische regering in Brazilië zou haar investeringsbeleid baseren op de reële noden van de bevolking en niet op de belangen van een kleine minderheid aan speculanten. Ze zou in de praktijk aantonen dat de organisatie van de Wereldbeker voetbal op zo’n manier kan gebeuren dat de honderden miljoenen voetbalfans in het land zelf, én in de rest van de wereld, kunnen genieten van hoogstaande voetbalwedstrijden, maar zonder de bouw van extravagante en nutteloze infrastructuur.

Lokale buurtcomités zouden een beslissende stem krijgen in de planning en uitvoering van investeringen. Stadions zouden gebouwd worden in steden waar lokale voetbalploegen later gebruik kunnen blijven maken van de nieuwe infrastructuur. Wegen en luchthavens zouden zo worden ingepland dat ze ook achteraf hun nut hebben voor de lokale bevolking. Tegelijkertijd zouden er middelen worden voorzien om een massaal investeringsplan rond scholen, ziekenhuizen en sociale woningbouw te realiseren. Al deze bouwprojecten zouden worden uitgevoerd met degelijke en veilige werkomstandigheden, en goede loon- en arbeidsvoorwaarden.

Enkel op die manier kan een WK worden georganiseerd dat ook in het belang is van de lokale bevolking. Zo´n WK is voor ons echter enkel mogelijk wanneer de Braziliaanse bevolking de controle in handen neemt over de grootste bedrijven, multinationals en de financiële sector in het land. Enkel zo kunnen voldoende rijkdommen worden gevonden om te investeren in de reële noden in de maatschappij.

Delen:
Printen:

Steun ons: plaats uw boodschap in onze mei-editie!

Voorpagina van De Linkse Socialist

Uw boodschap in onze mei-editie