Verslag vanop chinaworker.info
Het was een van de grootste stakingen in China sinds decennia en er was internationale aandacht voor. De staking in de fabrieken van de Yue Yuen holding in de voorstad Gaobu van Dongguan (China) is er een die de geschiedenisboeken zal halen. Dongguan is een stad in de provincie Guangdong, een provincie die goed is voor meer dan een vijfde van de export uit China. De heersende ‘Communistische’ Partij (CCP) was om begrijpelijke redenen nerveus omwille van dit massaprotest en het risico van een lawine-effect. De stakers waren op een bepaald ogenblik met 50.000. Ze eisten de betaling van achterstallige bijdragen aan hun sociale zekerheid en pensioenen.
Yue Yuen beweerde dat de directe verliezen als gevolg van de staking tot 60 miljoen dollar opliepen. De extra kosten aan sociale zekerheid en subsidies aan de werknemers zouden oplopen tot 31 miljoen dollar. Dat blijft beperkt als het vergeleken wordt met de winsten van het bedrijf, in 2013 boekte het 435 miljoen dollar winst.
Het ondoorzichtige en verwarrende sociale zekerheidsstelsel laat bedrijven in China toe om de eigen werknemers te misleiden door de wettelijk verplichte bijdragen niet te betalen. Een maand geleden ontdekten arbeiders dat Yue Yuen de bijdragen van de werknemers aan de sociale zekerheid berekende op basis van het basisloon en niet het volledige loon, waar in China heel wat overuren in verrekend worden. De arbeiders ontdekten ook dat de arbeidsovereenkomsten van Yue Yuen legaal niet in orde waren. Ze eisen dat alle fouten en inbreuken zouden rechtgezet worden, ze eisten ook het recht om hun eigen vakbond te vormen en geen enkele bestraffing van de stakers.
Yue Yuen produceert een vijfde van alle sportschoenen ter wereld. Het bedrijf werkt voor grote merken als Adidas, Nike en Timberland. Een staking van deze omvang en duur – er werd meer dan twee weken gestaakt – is uitzonderlijk en des te opmerkelijker in een land en een politiek systeem waar stakingen illegaal zijn en doorgaans op repressie botsen.
De wortel en de stok…
Arbeiders bevestigen dat de bazen van Yue Yuen zijn overgegaan tot een hardhandige aanpak. Ze stuurden honderden agenten en oproerpolitie naar de regio om de staking te breken. Het Chinese regime heeft zich de afgelopen decennia gespecialiseerd in de benadering van de wortel en de stok om protestacties te stoppen. Ook in dit geval ging het bedrijf, daartoe aangemoedigd door de autoriteiten, over tot beperkte toegevingen aan de arbeiders. Dit werd gecombineerd met een strategie van dreigementen en geweld.
“Nadat de autoriteiten [Yue Yuen] opdroegen om de ‘situatie recht te zetten’ en het bedrijf kleine toegevingen deed, werden groepen stakers vastgehouden door de politie. De arbeiders stelden dat centrale eisen nog niet ingewilligd zijn en dat ze enkel terug aan de slag gingen omwille van de intimidatie,” schreef persbureau AFP op 29 april.
“We hebben geen vertrouwen meer in de regering of het management, we wachten tot het geld op onze rekening staat vooraleer we terug aan de slag gaan,” stelde een arbeider aan Radio Free Asia. De arbeiders klagen dat hun sociale zekerheidsrekeningen niet transparant zijn. Dat liet Yue Yuen overigens toe om hen in het verleden te bedriegen.
Ondanks de repressie zijn er niet bevestigde verslagen die aangeven dat een minderheid van mogelijk enkele duizenden arbeiders de staking verderzet. Het management van Yue Yuen stelde dat de vestigingen op maandag 28 april “volledig operatief” waren, maar AFP stelde op basis van verslagen van verschillende arbeiders dat ongeveer “vier vijfden” niet terug aan de slag zijn gegaan. Er was discussie onder de stakers om de strijd minstens tot 1 mei door te zetten.
Er is een grote woede onder de arbeiders. Ondanks de verantwoordelijke en vreedzame tactieken tijdens de staking, botsten ze steeds op repressie. De politie ging over tot arrestaties en er waren wellicht tientallen gewonden bij confrontaties bij het begin van de staking, die uitbarstte op 5 april en nadien op grotere schaal terug losbarstte vanaf 14 april toen het management de eisen van de arbeiders niet had ingewilligd.
“Fabriek onder controle van de politie”
Politie controleert de omgeving“Wie slogans roept, wordt eruit gehaald,” verklaarde een arbeider vorige week aan de BBC. “We durven zelfs niet aan spandoeken denken”. Op een betoging op 15 april werden de arbeiders die spandoeken meedroegen eruit gepikt door de politie en volgde er geweld en arrestaties.
Na deze betoging werd de site van de fabriek afgesloten door de politie zodat de stakers hun strijd niet naar de straten zouden kunnen brengen. Toen het bedrijf vorige week de maatregelen om de staking te breken opdreef, werden de arbeiders in de fabriek opgesloten. In andere landen is een lock-out normaler, hier was er een lock-in. De elektronische kaartlezers om in en uit te tikken werden weg gehaald zodat het bedrijf kon overgaan tot illegale afdankingen. De arbeiders kregen een ultimatum van drie dagen om terug aan de slag te gaan.
De politie vatte post in de fabrieken en ging over tot arrestaties van wie verder wilde staakte. “We hebben geen andere keuze dan terug aan de slag te gaan. Wat kan je doen als er een man met een schild, matrak en helm naast je staat?”, vroeg een arbeider zich af tegenover China Labour Bulletin (25 april).
“De politie heeft arbeiders in de fabriek gearresteerd, er werden meer dan 60 arbeiders opgepakt. Op dit ogenblik wordt de fabriek door de politie gecontroleerd,” verklaarde een arbeider die anoniem wenste te blijven aan AFP. Minstens twee prominente NGO-activisten die de staking ondersteunden werden door agenten van de staatsveiligheid opgepakt om de druk om terug aan de slag te gaan te vergroten. Zhang Zhiru en zijn collega Lin Dong, van een NGO uit Shenzhen, werden vorige week verschillende dagen vastgehouden. Toen hij op 25 april werd vrijgelaten, verklaarde Zhang dat de politie hem had gezegd dat hij pas zou vrijkomen eens de arbeiders terug aan de slag waren.
Antwoord met een dubbel gezicht
De dictatuur van de CCP toonde ‘twee gezichten’ in de aanpak van massabewegingen. In Peking verklaarde het ministerie van Sociale Zekerheid dat Yue Yuen in de “fout” was gegaan door de legale bijdragen niet te betalen. De arbeiders merkten echter op dat de lokale overheidsinstellingen jarenlang met het bedrijf samenwerkten, zoals dit doorgaans gebeurt in China, en een oogje dicht knepen voor de wanbetalingen van het bedrijf. Dat gebeurde in ruil voor belastinginkomsten en smeergeld.
George Hong-Chih Liu, een topman van Yue Yuen, verklaarde tijdens het conflict dat de lokale overheid het voorstel van het bedrijf aan de arbeiders “volledig steunde”. De acties van de politie – de kern van de staatsmacht – laten geen twijfel bestaan over de kant die ze kozen in dit conflict. Onder de managers van Yue Yuen viel geen enkele arrestatie, ook al staat vast dat het bedrijf illegale praktijken hanteerde.
Het regime balanceert tussen het behoud van de ‘stabiliteit’ door de staking zo snel mogelijk te stoppen en de vrees dat nog meer fabrieken hun productie uit China zouden weghalen om het over te brengen naar Bangladesh, Cambodja en andere lageloonlanden.
Roep naar onafhankelijke vakbonden
Arbeiders gaan binnen, maar niet aan het werkDe staking bij Yue Yuen is een keerpunt in de recente geschiedenis van arbeidersstrijd in China. Het begon met ongeveer 1.000 stakers op 5 april, maar een week later waren het er mogelijk al 50.000, waaronder ook delen van het management. Op 18 april verspreidde de staking zich naar een tweede provincie, de fabriek van Yue Yuen in de naburige provincie Jiangxi ging ook plat.
Zoals tijdens de stakingsgolf in de motorindustrie in 2010 hebben de arbeiders van Yue Yuen een interventie van de marionettenvakbond van het regime, de ACFTU, verworpen. Ze eisten het recht om een eigen vakbond te vormen. De correspondent van The Economist rapporteerde dat de arbeiders aan de fabriekspoorten brieven van de officiële vakbond verbrandden waarin werd opgeroepen om de staking te stoppen en de ‘oprechtheid’ van het bedrijf te erkennen.
“De arbeiders hebben hun eigen vakbond nodig,” stelde een staker. “De [door de overheid gecontroleerde] vakbond verdedigt niet onze belangen.”
“Niet gepland”
De voorwaarden van een eenpartijdictatuur met een toenemende repressie onder CCP-chef Xi Jinping zorgen ervoor dat een staking niet ontwikkelt zoals in een kapitalistische ‘democratie’ waar vakbondsrechten erkend zijn. Er zijn geen echte vakbonden, geen vakbondsvergaderingen, er worden geen resoluties gestemd en er is geen gestructureerde discussie over eisen. Arbeidersstrijd zoals deze in Dongguan ontwikkelt grotendeels spontaan en is aan constante improvisatie onderhevig.
Omdat spionnen van het regime, of het bedrijf, de eerste tekenen van georganiseerde actie kunnen opmerken, ontstaat arbeidersstrijd doorgaans als spontane uitbarstingen. Eens een staking losgebarsten is, krijgt deze een meer georganiseerd karakter. Maar dit is nog steeds moeilijker vol te houden in de omstandigheden van illegaliteit en alomtegenwoordige repressie.
“De staking was spontaan en niet goed georganiseerd. We kunnen zelfs zeggen dat de staking niet gepland was, maar gewoon begon,” legt de analist Chai Xiaoming uit. “Maar de arbeiders hebben een groot zelfvertrouwen… Het is dan ook een erg militante actie,” verklaarde hij aan TRNN Nieuws.
Zoals we eerder zagen in andere stakingen en massastrijd in China, waaronder verzet tegen vervuiling en tegen onteigeningen, gebruiken de arbeiders sociale media om de staking en volgende stappen te bespreken. In sommige van de discussiegroepen waren er tot 400 arbeiders betrokken. De online forums worden vaak geïnfiltreerd door de veiligheidsdiensten en ze worden dikwijls afgesloten, maar dan worden er gewoon andere opgezet. In een dictatoriaal systeem vormen mobiele en sociale media een zekere bescherming voor arbeiders en activisten om discussie aan te gaan.
Vertegenwoordigers verkiezen
Magazine van het CWI in ChinaDe arbeiders eisten het recht om hun eigen vertegenwoordigers te verkiezen. Dat recht bestaat op papier binnen het kader van de door de overheid gecontroleerde bonden, maar in de praktijk wordt het recht niet erkend. Guangdong wordt door de voorstanders van de ‘hervormingen’ vaak aangehaald als een voorbeeld van vooruitgang, waarbij de provinciale regering zelfs overgaat tot het legaliseren van collectief overleg. Maar in een dictatuur worden dergelijke ‘wetten’ niet in de praktijk omgezet. Deze grootste staking in decennia maakt alvast duidelijk dat het ‘collectief overleg’ in dit geval met politiematrakken werd gevoerd.
Stakende arbeiders zijn dan ook erg voorzichtig bij het verkiezen van vertegenwoordigers die met het management onderhandelen. De arrestaties van enkele meer strijdbare arbeidersvertegenwoordigers in Guangdong versterkten dit nog. Het bekendste geval is dat van Wu Guijun, een arbeidersvertegenwoordiger in een meubelfabriek in Shenzhen die tot vijf jaar gevangenisstraf werd veroordeeld omdat hij “het verkeer verstoord” zou hebben bij een protestactie vorig jaar. De arbeiders van Yue Yuen waren dan ook terughoudend om openlijk leiders aan te stellen, ze vreesden wraakacties tegen deze individuen door zowel het bedrijf als de overheid.
Het is onduidelijk waar de strijd bij Yue Yuen nu naartoe zal gaan. Wel staat vast dat de staking een grote impact heeft op het bewustzijn van de arbeiders en op komende strijd. “Of we nu slagen of niet, deze staking gaat de geschiedenis in,” stelde een arbeider aan de BBC. Het is duidelijk dat de arbeiders zonder de staking niets zouden bekomen hebben, zelfs indien het bedrijf en de regering uiteraard niet te vertrouwen zijn bij het nakomen van hun legale verplichtingen aan de arbeiders. Het succes van de arbeiders in het organiseren van een dergelijke krachtige staking, en dit ondanks de repressie, waarbij de productielijn van een grote multinational werd platgelegd, vormt een nieuw referentiekader voor arbeidersstrijd in China. Het geeft andere arbeiders het vertrouwen om ook in actie te komen. De eis van onafhankelijke en democratische vakbonden zal in de komende periode niet tegen te houden zijn.
