Oekraïne. Schermutselingen dreigen op breder conflict uit te draaien

Door Niall Mulholland

De crisis in Oekraïne wordt scherper na confrontaties tussen pro-Russische separatisten en gewapende troepen die door het nieuwe regime van Kiev in het oosten van het land werden ingezet. Rusland reageerde met nieuwe militaire oefeningen aan de grens met Oekraïne. Tegelijk worden Amerikaanse troepen in Polen ingezet voor militaire oefeningen. De VS kondigde eerder aan dat het troepen naar Polen, Estland, Letland en Litouwen stuurt. Er zijn ook Amerikaanse oorlogsschepen in de Zwarte Zee.

Na twee recente bezoeken aan Kiev door CIA-topman John Brennan en de Amerikaanse vice-president Joe Biden, ging het regime in Kiev over tot agressieve militaire dreigementen tegenover het oosten van het land.

Met de erg explosieve situatie in Oekraïne, is het rollen van de militaire spierballen door de westerse machten en door Rusland een bijzonder gevaarlijk gegeven. Poetin heeft troepen verzameld aan de grens van Rusland met Oekraïne en kondigde aan dat hij de etnische Russen zal verdedigen. De situatie kan snel ontaarden in een volledig gewapend conflict in Oekraïne tussen Rusland en Oekraïne. De grootste verliezers van een dergelijk horrorscenario zijn de gewone werkenden in Oekraïne en de rest van de regio, los van hun etnische achtergrond.

Na het afscheidingsreferendum in de Krim op 16 april, gingen pro-Russische betogers over tot het bezetten van de politiekantoren en gebouwen van de veiligheidsdiensten in Donetsk, Kharkiv en Luhansk, de drie grote hoofdsteden van de oostelijke provincies van Oekraïne. Hetzelfde gebeurde op 12 april toen de kantoren van de politie en de veiligheidsdiensten in tien of meer steden in het oostelijke deel van Oekraïne in handen van pro-Russische rebellen kwamen.

Het regime van Kiev en de Westerse bondgenoten achter dit regime beweren dat Rusland de angst in het oosten opdrijft en achter de bezettingsacties zat. De bezetting van de gebouwen gebeurde door niet geïdentificeerde maar goed uitgeruste troepen. De betogingen om deze bezettingen te ondersteunen waren relatief klein. Er waren wel verslagen van agenten die van kant wisselden en separatistische milities vormden. Dat wijst op de brede afkeer van de Russisch-sprekende bevolking tegen het regime in Kiev.

Dit is weinig verrassend gezien het bijzonder reactionaire karakter van dat regime en gezien de wijze waarop het aan de macht kwam. Er waren maandenlange massaprotesten in Kiev toen het regime van Victor Janoekovitsj besloot om een akkoord met de EU aan de kant te schuiven om met Rusland in zee te gaan. Janoekovitsj deinsde terug toen hij de omvang van de besparingen zag die de EU en het IMF eisten als onderdeel van de financiële steun. Hij vreesde terecht dat deze besparingen zouden leiden tot een revolte van de werkende bevolking in het land.

Op het Onafhankelijkheidsplein in Kiev hadden veel betogers illusies in de EU. Maar de voornaamste reden voor het protest lag bij de economische stagnatie en bijhorende armoede onder het autoritaire en corrupte regime van Janoekovitsj en zijn kliek van oligarchen.

De revolte had elementen van een revolutie en toonde de erg beperkte steun voor Janoekovitsj alsook de vijandigheid tegenover de oligarchen. Toen de oproerpolitie van Janoekovitsj overging tot brutaal geweld tegen de betogers, leidde het tot nog meer ongenoegen en isoleerde het zijn regime nog meer.

Sterke arbeidersorganisaties en partijen zouden massastrijd tegen Janoekovitsj kunnen geleid hebben en daartoe een klassenoproep gedaan hebben aan alle werkenden in het land om het reactionaire beleid en de oligarchen te verwerpen en voor een socialistisch alternatief op te komen. De afwezigheid van dergelijke arbeidersorganisaties liet ruimte voor reactionaire oppositiefiguren, waaronder de ultranationalisten en extreemrechts, om de protestbeweging te domineren. De antisemitisme partij Svoboda en de fascistische Rechtse Sector waren nadrukkelijk aanwezig in straten in Kiev en elders. Ze hielpen het nieuwe regime van Jatsenoek aan de macht komen op 22 februari.

De oppositie werd gesteund door de VS en de Europese machten. Die probeerden al langer om invloed in Oekraïne te verwerven. Ze willen een volgzaam pro-Westers bewind dat een verdere opmars van het Westerse grootkapitaal in Oekraïne en de rest van de regio mogelijk maakt. Deze machten willen een rustig Oekraïne dat een verdere oostelijke expansie van de NAVO mogelijk maakt om de concurrentie met de Russische rivalen aan te gaan.

De Westerse machten hebben meer losgeweekt dat ze zelf op het oog hadden. Het feit dat delen van anti-Russische extreemrechts in het regime werden opgenomen, heeft de etnische spanningen enkel versterkt en de angst voor discriminatie onder de Russisch sprekende minderheid versterkt, zeker in het oosten en het zuiden van Oekraïne. Het referendum in de Krim op 16 maart toonde een grote steun voor Rusland, ook al werd het referendum gehouden onder sterk onderdrukkende omstandigheden.

Het sterk geïndustrialiseerde oosten zou het meeste verliezen onder de nieuwe handelsovereenkomsten tussen het regime van Kiev en de EU en het IMF. Het zou de lokale economie de dieperik insleuren. De besparingsmaatregelen zouden doorheen het land leiden tot miserie en armoede.

De bezettingsacties van politiekantoren en gebouwen van de veiligheidsdiensten tonen de groeiende kloof tussen de Russischsprekende bevolking en het regime in Kiev. Het toont ook aan dat de Oekraïense regering in het oosten over weinig autoriteit beschikt. Zowat 2.000 mijnwerkers in de regio Luhansk rond Donesk gingen in staking om te protesteren tegen de beslissing van de regering van Kiev om 10% looninlevering op te leggen waarmee het regime de herstellingswerken in de straten van Kiev wou betalen na de straatgevechten eerder dit jaar.

President Oleksandr Toertsjynov heeft deadlines uitgeroepen om de gebouwen terug onder controle te krijgen, maar dat had tot nu toe geen effect. Het regime van Kiev werd vernederd toen gepantserde wagens van het leger in Soviansk door de burgers werden opgevorderd.

Er was een zogenaamde ‘doorbraak’ met een akkoord tussen de VS en de EU enerzijds en Rusland anderzijds. Dit akkoord moest leiden tot een afbouw van de crisis door alle bezettingen en ‘illegale’ milities te stoppen. Lang hield het akkoord niet stand, er waren al gauw wederzijdse wraakacties. Er is natuurlijk een stevige portie hypocrisie bij betrokken. De afgelopen decennia waren er tal van Westerse en Amerikaanse imperialistische invasies en bezettingen van andere landen, denk maar aan Irak of Afghanistan. Of denk maar aan de brutale Russische inval in Tsjetsjenië.

Toertsjynov gaf snel bevel tot een ‘anti-terreuroperatie’ waarbij Oekraïnese troepen en vliegtuigen werden ingezet. Er werden ook gewapende leden van de Rechtse Sector ingezet, wat natuurlijk een provocatie was. Het is mogelijk dat pro-Russische troepen verder de macht naar zich zullen toetrekken in het oosten waarbij ze “parallelle regeringsstructuren” uitbouwen met de steun van Moskou. Het zou in de praktijk betekenen dat Oekraïne wordt opgedeeld met het grote gevaar van etnische zuiveringen langs beide kanten.

De recente confrontaties geven aan dat de situatie erger kan worden en kan leiden tot een burgeroorlog en een directe bloedige confrontatie tussen Oekraïense en Russische gewapende troepen. De gebeurtenissen kunnen Poetin ertoe brengen om militaire actie in Oekraïne te ondernemen. Woordvoerders van de Russische regering waarschuwen dat de acties van de Westerse machten een directe bedreiging van de Russische belangen vormen en kunnen leiden tot een militaire invasie. In vergelijking met het Russische leger staan de gewapende machten van Oekraïne erg zwak en zijn ze slecht uitgerust. Bovendien is het niet uitgesloten dat soldaten uit het oosten en het zuiden overlopen.

Een dergelijke Russische actie zou heel wat risico’s met zich meebrengen en bovendien een hoge kost dragen, zowel op militair als economisch vlak. De Russische troepen kunnen aangevallen worden door nationalistische milities uit Oekraïne. Om de lonen en pensioenen in Donetsk alleen naar Russische niveaus op te trekken, zou twee keer zoveel geld nodig zijn als in de Krim. En dan is er nog de kost van de subsidies aan de steenkoolmijnen in de regio. Poetin kan zich dit alles niet meteen permitteren op een ogenblik dat de Russische economie stagneert.

De overgrote meerderheid van de werkende bevolking van de Oekraïne wil niet meegesleurd worden in een breder conflict en etnische verdeeldheid. De klassenbelangen van de werkende bevolking zijn totaal tegengesteld aan die van de lokale reactionaire politici, oligarchen en buitenlandse machten die Oekraïne naar een catastrofale situatie brengen. Angst en passieve oppositie zullen een uitbreiding van het conflict niet stoppen. Enkel de georganiseerde arbeidersklasse kan een halt toeroepen aan het bloedbad, de dieper wordende etnische tegenstelling en de dalende levensstandaard. Met alleen al een half miljoen mijnwerkers is de arbeidersklasse potentieel de sterkste kracht in Oekraïne. Om het potentieel waar te maken, moeten de arbeiders onafhankelijke organisaties opzetten zoals verdedigingscomités die de etnische grenzen overschrijden, vakbonden en een massapartij die ingaat tegen alle pro-kapitalistische partijen en tegen het imperialisme met een programma dat alle minderheden volledige rechten garandeert en een socialistisch alternatief naar voor schuift.

De opbouw van deze krachten is erg moeilijk in de huidige omstandigheden, maar het blijft de enige uitweg uit de nachtmerrie van het kapitalisme en het imperialisme.

 

Delen:
Printen:

Steun ons: plaats uw boodschap in onze mei-editie!

Voorpagina van De Linkse Socialist

Uw boodschap in onze mei-editie