Met rukwinden tot 225 kilometer per uur doorkruiste de orkaan Katrina de staten Louisiana, Mississippi, Alabama en het westen van Florida. Hierdoor werd een regio ter grootte van Groot-Brittannië verwoest. Na de schade aangericht door de orkaan zelf, kwamen de overstromingen. Nabestaanden betreuren honderden slachtoffers. 100.000-en mensen bezitten vandaag niets meer. Ze blijven enkel met hun woede en hun angst voor de toekomst achter.
Dossier door Nicolas Croes
"Nooit had iemand kunnen denken dat de dijken zouden breken". Dat waren de woorden van president Bush op het moment dat hij zich voor het eerst over deze trieste gebeurtenissen uitsprak. Dat was meerdere dagen na het drama. Een niet te voorziene natuurramp, dus?
Niets is minder waar. Al 50 jaar maken rapporten melding van een toenemende bezorgdheid over het vermogen van de dijken om een soortgelijke orkaan te doorstaan. Rapporten die geen gevolg kregen. Of ze nu op het bureau van de president terechtkwamen of elders. Bovenstaande verklaring van de cowboy in het Witte Huis moet, in het beste geval, worden begrepen als een bekentenis van ongeletterdheid. In het slechtste geval als het ultieme bewijs dat de bezorgdheid van de Amerikaanse heersende klasse en haar presidentiële marionet enkel gericht is op de eigen winsten.
Nochtans, na 11 september…
…had Bush, onder de flitslichten van de fotografen, een Ministerie voor Binnenlandse Veiligheid ingericht. Het departement dat verantwoordelijk was voor de voorbereiding op megacrisissen (het Fema) werd hierbij ondergebracht, onder leiding van Michael Brown. Deze laatste had zich voordien onderscheiden als hoofd van de Internationale Vereniging voor Arabische Paarden. De vraag kon worden gesteld in welke mate die functie hem voorbereidde op het "beheer van crisissen".
Het FEMA had als prioriteit de voorbereiding te organiseren voor 3 soorten catastrofes: een terroristische aanval zoals die van 11 september, een chemische ramp en… een mogelijke overstroming van New Orleans. Deze stad was omgeven door de rivier Mississippi, het meer Pontchartrain en gelegen onder de zeespiegel. De grote prioriteit was echter de strijd tegen het terrorisme. Slechts 70 miljoen dollar werd voorzien voor de preventie van een catastrofe in New Orleans. 187 miljoen dollar per jaar werd uitgetrokken voor het beheer van natuurrampen.
Deze sommen kan je plaatsen tegenover het miljard dollar dat elke week nodig is voor de bezetting van Irak.
De evacuatie: de stinkende potjes komen boven
Als het onderhoud, of beter het gebrek daaraan, van de dijken een belangrijke oorzaak was van de ramp, wat moeten we dan zeggen van het evacuatieplan? Michael Brown, die om uitleg werd gevraagd, wist als reactie de inwoners van New Orleans op kritiek te trakteren. Die hadden het order van de burgemeester om de stad te verlaten immers niet goed opgevolgd.
100.000 inwoners bleven ter plaatse. Koppige waanzin? Overdreven vertrouwen? Niets van dat alles. Het was eerder de uitdrukking van een concreet cijfer: 30% van de 485.000 inwoners van de stad leefde onder de armoedegrens. Hoe konden zij New Orleans verlaten, zonder auto, zonder geld en zonder dat er een reële opvang was voorzien?
Deze door de vervormde spiegel van de burgerlijke pers verborgen realiteit kwam zeer opvallend naar voor. Zowel in de VS als in de rest van de wereld is het beeld van de supermacht radicaal veranderd. Het is meer dan ooit duidelijk vandaag: de 1% rijksten in de VS bezitten evenveel als de 90% armsten. De VS waar 37 miljoen mensen – 12,7% van de bevolking – onder de armoedegrens leven. Een land, kortom, gedomineerd door grote bedrijven die gigantische winsten opslokken, terwijl de arbeiders de zware prijs betalen voor de belastingsverlagingen voor de rijken.
De armen bevonden zich in een valstrik, in een stad omgeven door water, soms gegroepeerd met duizenden tegelijk op plaatsen als de Superdome in New Orleans. Hier werden tienduizenden mensen ondergebracht zonder water, voedsel en zonder medische zorgen. Hele dagen moesten ze wachten op de eerste hulp, in een drukkende hitte. Rond hen dreven het afval en de lijken. Ondertussen riep Bush 300 soldaten terug uit Irak, die vooral de restanten van de stad moesten beschermen tegen plundering, met het bevel om te "schieten om te doden". Als sommigen misschien hebben geprofiteerd van de situatie, lijkt de meerderheid van deze "plunderingen" toch vooral op pogingen om bestaansmiddelen te verzamelen.
Economie op losse schroeven
De orkaan zou naar schatting 400.000 jobs doen verdwijnen. De kosten voor de heropbouw van New Orleans worden op 200 miljard dollar geschat. Bush beloofde bijstand te bieden door een speciale economische zone te creëren, met het oog op het aanmoedigen van het heropstarten van bedrijven. Het valt te verwachten dat dit initiatief een zware impact zal hebben op de sociale verworvenheden van de arbeiders en op het milieu.
Daar komt nog de destabilisatie van de economische infrastructuur bij. Het geval van de haven van New Orleans is bijzonder veelzeggend. Deze haven, de grootste in de VS en de vijfde grootste ter wereld, is de voornaamste ontvanger van bijna de volledige landbouwproductie in de VS, bestemd voor de export. Haar vernietiging zal diep landinwaarts belangrijke gevolgen hebben.
Bovendien komt een kwart van de olieproductie van de VS uit de Golf van Mexico. Meer dan 90% hiervan lag stil als gevolg van de doortocht van Katrina. LOOP (Louisiana Offshore Oil Port) leed grote schade. Het gaat hier om de enige infrastructuur die supertankers kan ontvangen uit de Perzische Golf, Venezuela of West-Afrika (wat toch 11% van de olie-import in de VS vertegenwoordigt). Het is dan ook duidelijk dat de ravages van een stijgende olieprijs niet meteen zullen uitgespeeld zijn.
Bush op de wip
Er is een verschil met de ramp van 11 september. Op dit moment is er geen zichtbare vijand waar de woede van de Amerikaanse bevolking naar kan worden afgeleid. Een woede die in dit geval draait om het gebrek aan voorbereiding en de fouten van de regering. De extreem trage reactie van de Bush-administratie staat des te meer open voor kritiek, aangezien Bush van de "veiligheid" zijn favoriete thema maakte.
De president wachtte een 15-tal dagen alvorens te erkennen dat de regering "niet aan de verwachtingen voldeed ". Toch trok hij de kritiek niet zover door, dat hij een onafhankelijk onderzoek eiste. Los van de fouten van de regering-Bush was de bevolking erg getroffen door het feit dat Bush slechts 2 dagen later over de getroffen gebieden vloog, om er pas 4 dagen na de doortocht van Katrina zelf langs te gaan. Vice-president Cheney bleef daarentegen in zijn ranch. Ook voor Condoleezza Rice waren de gebeurtenissen niet belangrijk genoeg om er het winkelen in New York voor te onderbreken.
Als gevolg hiervan was de populariteit van Bush nog nooit zo laag. Volgens de laatste peilingen zou zijn steun tot 40% zijn gezakt. Die steun is nog een pak lager bij de zwarte gemeenschap. 76% van hen denkt dat de zaken niet zo gelopen zouden zijn als de getroffen bevolking in New Orleans " blank en welstellend " was geweest.
Bush kan nochtans op zijn ouders rekenen om hem te verdedigen. Zijn vader, een voormalig president, vond dat de regering alles had gedaan wat ze kon doen. Moeder Bush toonde haar medeleven door te stellen dat vele getroffenen toch niet veel bezittingen hadden, en dat de situatie voor hen dus nog meeviel!
Achter Bush staan een systeem en een ideologie
Het probleem is niet alleen Bush. Hij dient slechts de belangen van een heersende klasse die enkel aan haar winsten denkt. Net als de rest van zijn burgerlijke collega’s, of ze nu Republikein of Democraat zijn.
Zijn agressiviteit en zijn arrogantie weerspiegelen het zelfvertrouwen van de burgerij. In de jaren ’90 golden de marktwetten als een zaligmakend systeem. Als resultaat hiervan werden de verworvenheden van de arbeidersklasse, door strijd verkregen, steeds heviger aangevallen. Maar dit neoliberale offensief – geleid door de idee van een afslanking van de staat en een voortdurende zoektocht naar nieuwe terreinen om winst te maken – kon niet eeuwig blijven duren zonder verzet. De eerste belangrijke tekenen van een verandering kwamen er met de antiglobaliseringsbeweging. Het was een beweging die nog vooral de jongeren raakte, zij die waren opgegroeid in een periode van teruggang van meer algemene strijd. De kritiek op het kapitalisme klonk echter opnieuw door. Zij het meestal zonder duidelijk een alternatief of de rol van de arbeidersbeweging hierin te zien. Gelijklopend hiermee zag je ook de verwerping van het Amerikaanse model aan kracht winnen, als gevolg van de zware aanvallen op onze leef- en werkomstandigheden.
Katrina is een belangrijk element hierin, in de zin dat de gevolgen van deze orkaan – zoals een Amerikaanse kameraad van onze zusterorganisatie in de VS het uitdrukte – " een venster bieden op onze toekomst onder het kapitalisme ". Dat zelfs de televisiezender Fox, normaal gezien zeer nauw aanleunend bij de Republikeinse Partij en Bush, zich zo verontwaardigd toonde over de nonchalante aanpak van de regering en de miserie van de bevolking is een teken van een veranderende mentaliteit.
Welk alternatief?
De weigering om zich volledig aan de wetten van de markt te onderwerpen zal groeien en daarmee wellicht ook de illusie in de mogelijkheid om de scherpe kantjes van het kapitalisme af te schaven. De teugels van de samenleving in handen van een kleine minderheid van winstbeluste kapitalisten laten, zou echter verkeerd zijn. We moeten het zinkende schip van het kapitalisme niet proberen te redden: dat zou een illusie zijn. De enige manier om onze welvaart veilig te stellen, is ervoor te zorgen dat de werkende bevolking daadwerkelijk over haar leven kan beslissen, los van de wetten die er enkel zijn om de rijken te bevoordelen.
De anarchie van de markt bepaalt het karakter van de samenleving waarin we leven. In een samenleving waarin de bevolking over alle zaken kan beslissen, zou niemand ertoe komen om de investeringen in de bescherming tegen natuurrampen te beperken ten voordele van een bloedige bezetting in Irak. In zo’n samenleving zou de economie gepland zijn voor het welzijn van iedereen en niet om de winsten van de kapitalisten veilig te stellen.
Hoewel er momenteel nog geen zichtbare massabeweging in de VS in die richting gaat, was er recent wel een discussie in de vakbondsfederatie AFL-CIO om te breken met de politici van de Democraten, die over de fundamentele kwesties nauwelijks verschillen van de Republikeinen. De afwezigheid van een partij die reëel de belangen van de arbeiders verdedigt, laat zich elke dag zwaarder voelen. Net als de nood aan een actieplan tegen het neoliberalisme. Een antineoliberaal programma kan slechts efficiënt zijn als het wordt verbonden met de kwestie van een verandering van de maatschappij, de kwestie van een socialistische maatschappij.
