Stijgende olieprijzen. Onzekerheid voor de meerderheid, stijgende winsten voor oliemultinationals

Wie een jaar geleden stelde dat de prijs van een vat olie tot 70 dollar zou kunnen stijgen in 2005, werd gek verklaard. Vandaag twijfelen zelfs de burgerlijke economen er niet langer over om te spreken van een "derde olieschok". Er wordt gesteld dat een olieprijs van 80 dollar per vat op korte termijn waarschijnlijk is. Daarmee zou een equivalent bereikt worden van de recordprijs tijdens de tweede olieschok in 1979. Sinds de imperialistische interventie in Irak hebben de historische prijspieken elkaar aanhoudend opgevolgd. Op 2 jaar is de prijs voor een vat olie met 250% gestegen. De arbeiders draaien daarvoor op terwijl de multinationals de winsten binnenrijven.

Cédric Gérôme

Kapitalistische anarchie of socialistische planning?

Onder het kapitalisme is er geen strategie op lange termijn mogelijk. Het kortzichtige streven naar winst tegen iedere prijs en het onbreken van een planning van de productie, maken een langetermijnvisie onmogelijk.

Sinds 1950 is de vraag naar ruwe olie met 57% gestegen. Bepaalde deskundigen stellen dat we in de komende 25 jaar een gelijkaardige stijging mogen verwachten. Die stijging kan oplopen tot een noodzakelijke productie van 121 miljoen vaten olie per dag in 2030, tegenover 77 miljoen vaten vandaag.

Fossiele energie is noodzakelijk, maar de manier waarop ze wordt aangewend, onthult een totaal ontspoorde anarchie. Een simpel voorbeeld: het tekort aan investeringen in degelijk openbaar vervoer en het beleid inzake ruimtelijke ordening, dwingen de mensen ertoe om de auto te verkiezen als transportmiddel. Maar met dezelfde energiekost kan een reiziger 11 keer verder geraken met de tram dan met de auto. Op dezelfde manier hebben de ongelukken met de olietankers Erika en de Prestige aangetoond hoe op een onbezonnen manier wordt omgegaan met energiebronnen en grondstoffen.

Een explosieve cocktail

De politieke wereld vreest instabiliteit op de energiemarkt. Dat komt onder meer door een gebrek aan investeringen in de raffinage de afgelopen 25 jaar. Hierdoor zal wellicht niet kunnen voldaan worden aan de groeiende vraag.

De bedrijven halen nu reeds meer olie op dan ze kunnen raffineren. Deze cocktail creëert een duizelingwekkende stijging van de olieprijzen. De enige "uitweg" uit deze situatie lijkt… een forse economische crisis waardoor de vraag naar olie afneemt. Een aanzienlijke stijging van het aanbod waardoor het evenwicht van de prijzen wordt hersteld, lijkt immers hoogst onwaarschijnlijk op een ogenblik dat er geen reservevoorraden zijn en de productiecapaciteit zowat volledig wordt benut.

Ondanks de talrijke verklaringen van de OPEC (organisatie van de olie-uitvoerende landen, die 40% van ruwe olievoorraden van de wereld levert) over een verhoging van de productie, is er nu reeds een overproductie tegenover de raffinagecapaciteit. De productie bevindt zich op het hoogste niveau in 26 jaar en een beperkte stijging van de productie zal geen betekenisvolle verandering met zich meebrengen.

De ontdekking van nieuwe oliebronnen wordt steeds zeldzamer. Er is momenteel een heuse wedloop om de voorraden. Meer globaal gezien worden energievoorzieningen een nieuw conflictgebied tussen de grote mogendheden. Dat wordt bijzonder duidelijk in de strijd tussen China en Japan om de controle over de Russische olie.

Irak: de zoektocht naar het paradijs

De regering-Bush hoopte dat de plundering en de controle over de oliebronnen van Irak zou leiden tot een prijsdaling van de olie. Dat bleek geen correcte inschatting te zijn.

Voor de Amerikaanse inval, voerde Irak meer dan 2 miljoen vaten olie per dag uit. In 2004 was de export al gedaald tot 1,5 miljoen vaten per dag. Momenteel ligt het productieniveau nog steeds onder het niveau van voor de oorlog. Dat komt door de chaos in het land en de opeenvolgende aanslagen op de olie-infrastructuur.

Het verminderen van de export van olie uit Irak en de groeiende instabiliteit in het Midden-Oosten (de regio met twee derden van het totaal aantal oliebronnen), zijn de belangrijkste oorzaak voor de stijgende olieprijzen. Daarbij komen nog andere factoren die elkaar beïnvloeden: de sterke vraag naar olie in China en India, hevige speculatie op de kapitaalmarkten, politieke spanningen in andere olieproducerende landen (Nigeria, Venezuela,…).

In die zin heeft de orkaan Katrina slechts olie op het vuur gegooid. Ongeveer 91,7% van de dagelijkse productie van het gebied (38 miljoen vaten per dag) werd stilgelegd. Katrina heeft gezorgd voor de sluiting van een groot aantal installaties in de Golf van Mexico, waar zich een vierde van alle olieproductie van de VS concentreert.

Enorme winsten

De stijgende olieprijzen moeten gekaderd worden tegen de achtergrond van een wereldwijde crisis van het kapitalisme. Daarbij profiteert een handvol multinationals van haar controle over de energiebronnen om haar voorwaarden en prijzen op te leggen.

De Franstalige krant Le Soir had het op 8 september over "verbijsterende wisnten". Dat is het minste wat gezegd kan worden: de 5 grootste oliemultinationals behaalden in de eerste helft van 2005 samen een nettowinst van 43,47 miljard euro, een stijging van 30% in vergelijking met vorig jaar. "Als aandeelhouder stoort dat me niet, maar natuurlijk beklaag ik de bescheiden huishoudens die de gepeperde rekening voor de mazout moeten betalen," zo zegt Albert Frère, aandeelhouder bij Total. We zullen hem wel nog bedanken voor zijn blijk van medeleven…

De arbeiders betalen de rekening

Buiten de stijging van de prijzen aan de pomp en de stookolie voor verwarming, leiden de dure olieprijzen ook tot een stijging van de productiekosten waardoor de winsten van de bedrijven onder druk komen te staan. Dat is de basis voor nieuwe excuses om werknemers te ontslaan. Bovendien zorgt het voor een meer algemene prijsstijging die de arbeiders treft.

LSP eist:

> de herverdeling van de olie-inkomsten over de prioritaire sectoren: onderwijs, gezondheidszorg, huisvesting, …

> het afschaffen van de BTW op stookolie en andere verwarmingsbronnen, het onmiddellijk bevriezen van de prijzen

> het terug opnemen van de brandstofprijs in de index

> het nationaliseren van de oliemultinationals onder arbeiderscontrole, waardoor de hand kan gelegd worden op alle octrooien in verband met alternatieve energie, die momenteel door multinationals gehamsterd worden

Delen:
Printen:

Steun ons: plaats uw boodschap in onze mei-editie!

Voorpagina van De Linkse Socialist

Uw boodschap in onze mei-editie