In tegenstelling tot de laatste presidentsverkiezingen in de VS waren er bij de recente parlementsverkiezingen in Rusland geen hertellingen of andere maneuvers nodig. De verdeling van de zetels in de Russische Doema (het parlement) verliep bijna op planmatige wijze in Vladimir Poetin’s "geleide democratie". Misschien was de meest interessante informatie die bekend werd op de dag van de verkiezingen dat Poetin’s favoriete huisdier Alsatian ’s nachts het leven had geschonken aan 8 puppies.
Rob Jones, Moskou
Alhoewel de definitieve resultaten nog niet allemaal bekend zijn, geven de eerste tellingen 37% aan de partij Verenigd Rusland van Poetin, 13% voor de Communistische Partij, 12% voor Zjirinovski’s Liberaal-Democraten en 9% voor het nieuwe blok Rodina (‘Thuisland’). Dit waren de enige partijen die over de kiesdrempel van 5% raakten waardoor ze de helft van de Doema-zetels onder elkaar mogen verdelen. De andere helft wordt aangeduid door rechtstreekse verkiezingen in 225 districten waarbij de kandidaat met de meeste stemmen verkozen is.
Dit betekent dat de aanhangers van Poetin wellicht een meerderheid in het parlement zullen hebben en wellicht genoeg op andere partijen zullen kunnen vertrouwen om aan een 2/3e meerderheid te komen voor grondwetsveranderingen. De regeringsleiders zijn bijzonder opgezet dat het parlement hun ‘hervormingen’ niet langer zal tegenhouden. De minister van arbeid spreekt over het doorvoeren van een nieuwe arbeidswetgeving (alsof de huidige wet nog niet erg genoeg is). De minister van onderwijs is inmiddels erg enthousiast over de hervorming van het onderwijssysteem.
Het was geen verrassing dat voor het eerst sinds de val van de voormalige Sovjetunie de partij van de president een meerderheid kreeg. In de voorbije twee jaar werden de democratische rechten geleidelijk aan onder het tapijt geveegd. Politieke partijen worden geconfronteerd met een nieuwe wet die het enorm moeilijk maakt om zich te laten registreren en campagne te kunnen voeren. De massa-media staat grotendeels onder staatscontrole en tijdens de verkiezingen koos de media de kant van de partijen van het Kremlin. De arrestatie van de oligarch Chodorkovski in de herfst was bovendien een waarschuwing aan alle delen van de kapitalistische klasse die oppositiepartijen zouden willen ondersteunen.
Komt daar nog bij dat Poetin de steun kreeg van de machtige administratie. Het netwerk van regionale gouverneurs en lokale bureaucraten was een instrument in de campagne van Verenigd Rusland – het was een dermate doeltreffend instrument dat het verrassend is dat de heersende partij geen hoger percentage van de stemmen wist te verzamelen.
Achteruitgang van de Communistische Partij
Hoewel het duidelijk was dat de Communistische Partij (CP) niet dezelfde score zou halen als bij de vorige verkiezingen, was de achteruitgang (de CP verloor ongeveer de helft van haar stemmen) sterker dan wat het Kremlin gehoopt had. Veel CP-kiezers liepen over naar Zjirinovski, die zijn score bijna verdubbelde, en het nieuwe Rodina-blok, dat drie maanden geleden gevormd werd. Beide belangrijke neo-liberale partijen – de Eenheid van Rechtse Krachten van Chubais en Nemtsov, en Yabloka van Javlinski – deden het slechter dan verwacht en verloren hun fracties in de Doema.
Er zijn verschillende redenen voor de ineenstorting van het aantal CP-stemmen. Eerst en vooral heeft de CP de voorbije vier jaar in de Doema aangetoond dat ze geen efficiënte oppositie voeren. De partij heeft hoogstens een paar keer het Kremlin geïrriteerd door een aantal wetten uit te stellen.
In de aanloop naar de verkiezingen creëerde het Kremlin een aantal nieuwe partijen die gericht waren op het aantrekken van een deel van de traditionele basis van de CP voor andere schijnbaar ”linkse" partijen. Het beste voorbeeld hiervan is het Rodina blok, dat gevormd werd door Sergei Glazjev, een sympathisant van de CP die gezien wordt als de belangrijkste ideoloog van het Russische economisch protectionisme. Rodina kreeg een enorme media-aandacht, vooral om de chauvinistische kaart te trekken. Toen er spanningen waren tussen Rusland en de Oekraïne rond de bouw van een zandbank door Rusland waarbij dit ook gevolgen zou hebben voor het deel van de Azor zee dat aan de Oekraïne toebehoort, mobiliseerde Rogozin (de partner van Glazjev) kosakken tegen de Oekraïne.
Naar het einde van de verkiezingscampagne veranderde de nadruk van Rodina en ging het meer in op economische kwesties en vooral tegen de rol van de oligarchen. De indruk werd gewekt dat indien Rodina zou winnen, het de privatiseringen van de vroege jaren ’90 opnieuw zou bekijken. Hierop begon de partij te stijgen in de peilingen.
Geconfronteerd met deze oppositie kon de CP enkel scoren als het op een ernstige wijze had campagne gevoerd tegen economisch en sociaal onrecht in de samenleving en een concreet alternatief erop had aangeboden. Maar de leiding was daar niet toe in staat.
Ze probeerden integendeel om de Russische chauvinisten voor de CP te winnen. De tweede plaats op de lijst werd gegeven aan een gekende anti-semiet en nationalistische voormalige regionale gouverneur. CP-leider Zjoeganov paste zijn vocabularium aan – in plaats van te spreken over "Rossians" (inwoners van Rusland ongeacht hun nationaliteit), sprak hij over "Ruskii" (Russen, zonder andere nationaliteiten). Op dit terrein moest Zjoeganov niet enkel concurreren met Rodina, maar ook met de partij van Zjirinovski en het Kremlin, dat zich meer en meer concentreerde op de "verdediging" van de nationale belangen van Rusland.
Het is bijna onwaarschijnlijk, maar de CP kende de meerderheid van de 15 hoogste plaatsen op haar partijlijst toe aan vertegenwoordigers van de olie-industrie. Eén van hen is zo rijk dat hij aan de electorale commissie "vergat" te melden dat hij nog twee Mercedessen bezat. Hierdoor kreeg de CP het imago van een partij gecontroleerd door de oligarchen.
Tijdens de verkiezingen, klaagde Zjoeganov over verkiezingsfraude. Het leidt geen twijfel dat dit in een aantal regio’s effectief het geval was. In één district in Tsjetsjenië behaalde de kandidaat van het Kremlin 100% van de stemmen. Zelfs de officiële televisie-commentator zei voorzichtig dat er toch een aantal ongeldige of blanco stemmen zouden moeten zijn. In Bashkiria, een Russische republiek, zorgde de president ervoor dat er geen oppositie-kandidaten zouden toegelaten worden. In de week voor de verkiezingen werd bekend dat in Bashkiria voor alle zekerheid extra verkiezingsformulieren werden gedrukt…
Internationale waarnemers hadden veel kritiek op de Russische verkiezingen omdat tal van democratische normen niet nageleefd werden bij de verkiezingen. Het is echter ook opvallend dat uit een eigen parallelle telling door de CP, haar eigen uitslag lichtjes onder de officiële uitslag lag terwijl de twee neo-liberale partijen volgens die telling net boven de kiesdrempel zouden zijn geraakt.
Het is duidelijk dat een aantal gevestigde partijen: de CP, Yabloko en de Eenheid van Rechtse Krachten, nu een interne crisis zullen kennen. Zjirinovski kreeg een enorm goed resultaat, vooral op basis van de ineenstorting van het aantal CP-stemmen en de wanhoop van veel keizers, zeker in het Verre Oosten, rond Vladivostok en de kuststreek. Daar gaan de levenscondities er sterk op achteruit. Hele regio’s kregen het afgelopen jaar strikte rantsoenen van water en elektriciteit. Maar Zjirinovski’s partij heeft sinds het in 1991 in het parlement kwam niet één keer tegen het Kremlin gestemd bij belangrijke stemmingen.
"Tegen alle kandidaten"
Er was een opvallende daling van de opkomst met zo’n 3% in vergelijking met de vorige verkiezingen. Bovendien maakte 5% gebruik van de optie "tegen alle kandidaten". In 4 districten behaalde de optie "tegen alle" meer stemmen dan gelijk welke andere kandidaat.
Die cijfers geven aan dat er ruimte is om een nieuwe partij te ontwikkelen. Jammer genoeg liep de poging voor het initiatief dat begin 2002 genomen werd om een Arbeiderspartij op te richten door twee onafhankelijke vakbondsfederaties, bij de eerste slag al op de klippen. In plaats van openlijk campagne te voeren om te mobiliseren tegen het beleid van de regering, ging de leiding van de Arbeiderspartij op zoek naar mogelijke partners voor een electoraal blok. De leiding stelde voor om bij het Rodina blok aan te sluiten voor het begin van de officiële verkiezingscampagne. Dit leidde tot een crisis binnen de partij en haar ineenstorting.
Wellicht is het enige hoopvolle nieuws van deze verkiezing dat Oleg Shein, die verkozen was in de vorige Doema, en die een harde campagne gevoerd heeft tegen de nieuwe Arbeidswet, opnieuw verkozen werd in zijn district Astrakhan.
Aanvankelijk verwelkomden we met Socialistisch Verzet – de CWI-afdeling in de voormalige Sovjetunie – de vorming van de Arbeiderspartij en we waren bereid om die partij te steunen bij verkiezingen. We konden echter niet akkoord gaan met deelname aan het Rodina blok. Bijgevolg riepen we op om voor geen enkele kandidaat van de partijen gesteund door het establishment – wat ook de CP omvat – te stemmen, maar zelf over te gaan tot het organiseren van onafhankelijke arbeidersorganisaties om sterker te staan in strijdbewegingen.
Deze verkiezingen tonen eens te meer aan dat enkel als er een arbeiderspartij zou gevormd worden met een internationalistisch en socialistisch programma, er een echte oppositie zal komen tegen het Kremlin en het Russische kapitalisme.
Lees ook:
Rusland: arrestatie Khordokovskii leidt tot crisis (6 november)
