door Thomas (Charleroi)
Naar aanleiding van de 50ste verjaardag van de Marokkaanse en Turkse migratie in ons land, een gevolg van de Belgische recruteringscampagne van 1964, kwamen de gevestigde media met reportages over de geschiedenis, statistieken en studies, portretten van kunstenaars, intellectuelen of politici uit de Marokkaanse en Turkse gemeenschappen. Enkele gevestigde partijen, met de PS op kop, maakten van de gelegenheid gebruik om verkiezingscampagne te voeren.
De recruteringscampagne van 1964 beloofde de werkenden een beter leven in België. Een analyse van 50 jaar migratie die vertrekt van de belangen van de werkenden en hun gezinnen moet wel vaststellen dat er heel wat problemen overeind blijven. Welk programma kan daar een antwoord op bieden in het belang van de werkenden van Belgische, Marokkaanse, Turkse of gelijk welke andere afkomst?
De economische context van de migratiegolven
Net als de rest van Europa was ook de Belgische infrastructuur verwoest door de Tweede Wereldoorlog, zelfs indien België op dat vlak nog meer gespaard bleef dan de buurlanden. De enige speler die in staat was om de heropbouw te organiseren was de staat. De publieke sector speelde een stuwende rol in de economie.
Dat was ook nodig als antwoord op de enorme activiteit van de arbeidersbeweging op het einde van de oorlog. Onder die arbeidersbeweging was er een sterk doch weliswaar verward socialistisch bewustzijn. Maar in de krachtsverhouding tussen arbeid en kapitaal stond de kant van de arbeid sterk, wat nog werd bekrachtigd door het prestige van de Sovjet-Unie.
De burgerij moest dan ook tal van toegevingen doen. Na enige tijd was er een opmerkelijke toename van de koopkracht en een versterking van de solidariteitsmechanismen binnen een economie gebaseerd op vraag en overheidstussenkomsten, het keynesianisme.
De heropbouw van het land vereiste heel wat arbeidskracht en daartoe werd ook beroep gedaan op buitenlandse arbeiders. Er werd eerst naar Italië gekeken om tussen 1946 en 1952 300.000 arbeiders letterlijk te importeren (op basis van een akkoord tussen de Belgische en de Italiaanse autoriteiten). Er werden ook economische akkoorden gesloten met andere landen: Griekenland, Spanje en uiteindelijk in 1964 met Turkije en Marokko.
In de industrie en de bouwsector vonden de nieuwe arbeidskrachten gemakkelijk werk. Er werd nog gedacht dat de historische periode van kapitalistische groei zou blijven duren. Dat was uiteraard niet het geval.
Vandaag ziet de economische en sociale situatie er erg anders uit. De neoliberale schok vanaf de tweede helft van de jaren 1970 heeft het sociaaleconomische uitzicht van de hele wereld veranderd. Om de winsten op peil te houden, zette de burgerij een campagne van systematische aanvallen op alle sociale verworvenheden in. Dat ging gepaard met een reactionaire ideologische campagne waarbij racisme en nationalisme werden gebruikt om de neoliberale logica op te leggen. Na het uitbreken van de economische crisis van 1974 kwamen er geen economische akkoorden meer om arbeidskrachten te importeren.
Migratie werd door de werkgevers op verschillende manieren ingeschakeld. In de periode van economische groei werd het gebruikt om de loonstijgingen af te remmen door een grote groep arbeidskrachten aan te trekken die bereid was om voor lagere lonen te werken. Op die manier werd een algemene neerwaartse druk op de lonen gezet. Onder het neoliberalisme van de afgelopen decennia werd de diversiteit van de arbeidersklasse bovendien gebruikt om verdeeldheid te benadrukken zodat een algemeen offensief voor sociale achteruitgang gemakkelijker werd.
Sociale tekorten
Het kapitalisme creëert constant sociale tekorten op alle vlakken van het dagelijkse leven. Van werk over huisvesting tot onderwijs of kinderopvang. De onderlinge concurrentie en druk op de werkende bevolking wordt steeds groter. Frustraties, wanhoop en terechte woede zijn er het resultaat van, maar komen vaak tot uiting in vooroordelen en afkeer tegen minderheden. Een dergelijke uitdrukking van woede wordt aangemoedigd door de dominante ideologie. Zo was er Jan De Nul, manager van het jaar in 2013, die de Belgen verweet dat ze niet meer willen werken en de Noord-Afrikaanse migranten al helemaal niet. (1) Er is veel werkloosheid onder mensen van migrantenafkomst, maar zij zijn zeker niet de enigen die moeite hebben om werk te vinden.
Een deel van de burgerij is echter overtuigd van de noodzaak van immigratie. De Duitse Nationale Bank schat dat het land elk jaar 200.000 migranten nodig heeft om de economische groei in stand te houden. Het gaat immers vaak om jongeren die een antwoord bieden op de vergrijzing van de bevolking. In Zwitserland was minstens een deel van de burgerij allerminst opgezet met het resultaat van een recent referendum dat migratie sterker aan banden doet leggen.
Natuurlijk zijn migranten niet verantwoordelijk voor de slechte staat van de economie en van de afbraak van het sociale weefsel. Ze zijn evenmin verantwoordelijk voor de structurele massawerkloosheid die eigen is aan dit systeem. Er was overigens nog nooit een studie die een verband kon leggen tussen een stijging van de werkloosheid en immigratie.
In België is de migratie een gevestigd fenomeen, meer dan 25% van de bevolking heeft minstens één ouder van buitenlandse afkomst. Toch kennen recente migranten een veel hoger niveau van werkloosheid. In tegenstelling tot wat de politici ons proberen wijs te maken, verloopt het onthaal en de integratie niet bepaald vlot. Hoe kan je je makkelijk integreren in een samenleving waar op alle sociale posten wordt bespaard nadat er al langere tijd een gebrek aan investeringen in waren?
Het beleid van deze regering en van staatssecretaris Maggie De Block heeft de drama’s die vele vluchtelingen kennen opnieuw in de media gebracht. Mensen-zonder-papieren zijn een erg kwetsbare groep in de samenleving. Niemand vlucht voor zijn of haar plezier.
De verantwoordelijkheid van de arbeidersbeweging
Het kapitalisme versterkt verdeeldheid binnen de werkende bevolking. Dat is geen toeval, het is immers de laag in de samenleving die in staat is om de strijd te voeren en een alternatief op te bouwen. We kunnen materiële problemen niet bestrijden met moraliserende vingertjes, er is nood aan een sociaal, economisch en politiek alternatief.
Als er iets is waar we het met het Wereldeconomisch Forum over eens zijn, dan is het dat “de sociale ongelijkheid de grootste bedreiging voor de stabiliteit” vormt (2). We zien reeds een groeiend wantrouwen tegenover alle gevestigde instellingen: regeringen, politieke partijen, massamedia, het gerecht, de politie,… De woede van jongeren, zowel van migranten als anderen, kan daarbij vertaald worden door ‘alternatieven’ die er geen zijn, een terugplooien op communautaire of religieuze groepen, extreemrechts, rechts populisme,…
Er duiken tal van complottheorieën op naast onder meer negationisme, racisme en dergelijke meer. Dit toont de zwakte van het politieke bewustzijn bij brede lagen van de jongeren en werkenden. Om deze zogenaamde ‘antisysteemalternatieven’ aan de kant te ruimen, moeten we de arbeidersbeweging en haar politieke en syndicale instrumenten heropbouwen om een ideologisch kader te creëren waarmee we samen kunnen strijden voor echte verandering.
Jammer genoeg heeft de vakbondswerking de afgelopen jaren de jongeren in de meest onzekere jobs grotendeels aan hun lot overgelaten en gebeurt hetzelfde met de werklozen of sectoren zonder tradities van strijd. Er zijn wel syndicale jongerenorganisaties en sommige proberen effectief om deze jongeren te organiseren. Maar in het algemeen gaat zowat alle aandacht naar de sectoren die al georganiseerd zijn. Het is nochtans mogelijk om naar die lagen te trekken die vandaag amper of geen banden meer hebben met de georganiseerde arbeidersbeweging. Dat is voor de volledige arbeidersbeweging van belang, een ketting is immers maar zo sterk als haar zwakste schakel.
Stop de verdeeldheid
We kunnen op verschillende manieren opkomen voor de eenheid van alle onderdrukten tegen racisme, nationalisme en extreemrechts in. Als socialisten hebben de we de taak om het bewustzijn van de werkenden zoveel mogelijk aan te scherpen. Het bewustzijn dat we dezelfde belangen hebben die regelrecht ingaan tegen het huidige systeem en het verband tussen de aanhoudende tekorten van dat systeem en de groei van extreemrechtse opvattingen, is van groot belang.
Om onder migranten gehoor te vinden, moeten we ons niet baseren op een discours van religie of etnische afkomst. Het komt erop aan om hun ervaringen te politiseren op klassenbasis en dit vanuit de arbeidersbeweging.
Dat is overigens deel van de ervaring die we al sinds 1991 opdoen met de antifascistische campagne Blokbuster. We zijn trots op deze traditie en voeren verder strijd tegen kapitalistische onderdrukking en de discriminatie die eruit voortvloeit. We doen dit met al wie bereid is om deze strijd te voeren. Een volgende belangrijke afspraak is overigens de betoging van 20 maart in Antwerpen tegen de officieuze studentengroep van het Vlaams Belang. Doe mee!
Voetnoten
- EERDEKENS, Eddy, ‘Er is gewoon geen goesting om te werken. Omdat het zonder ook kan.’, online raadpleegbaar op http://trends.knack.be/economie/nieuws/beleid/er-is-gewoon-geen-goesting-om-te-werken-omdat-het-zonder-ook-kan/article-4000333234410.htm [21/02/2014]
- FAUJAS, Alain, ‘Selon le World Economic Forum, les inégalités menacent la stabilité mondiale’, online raadpleegbaar op http://www.lemonde.fr/economie/article/2014/01/16/selon-le-world-economic-forum-les-inegalites-menacent-la-stabilite-mondiale_4349310_3234.
