Twintig jaar neoliberaal beleid leidde tot enorme protesten en electoraal verzet van de verarmde massa’s in Latijns-Amerika. Rechtse regeringen werden ten val gebracht en vervangen door meer linkse, populistische regeringen. De graadmeter voor het verkrijgen en behouden van publieke steun is de mate waarin deze regeringen het aandurven te breken met de kapitalistische logica en de belangen van de werkende klasse, boeren en armen centraal te stellen.
Els Deschoemacker
Privatiseringsplannen en zelfs pogingen om een meer brutale repressieve politiek toe te passen, werden in een aantal landen een halt toegeroepen. Zo voorkwam de opstand in Bolivië de plannen van de kapitalistische klasse om een militair bewind aan te stellen. Uit schrik voor de massa’s werd daarvan afgezien en gekozen voor het uitroepen van nieuwe verkiezingen. De belangrijkste ontwikkeling is de zoektocht naar collectieve oplossingen en de groei van populaire steun voor socialistische ideeën. In Bolivië werden gedurende de opstand tegen de effecten van de privatisering van de energiesector comite’s en raden verkozen die resolutie’s aannamen voor het installeren van een arbeiders- en boerenregering.
Er is sprake van een zoektocht naar alternatieven op het kapitalistische bewind. In Venezuela wordt de discussie over socialisme gevoerd in alle geledingen van de maatschappij, wordt geëxperimenteerd met vormen van arbeiderscontrole in de bedrijven en is er een groeiende steun voor de idee van nationalisatie van de economie. In een recente opiniepeiling stelt 48% een socialistische regering te verkiezen en slechts 25% een kapitalistische!
Chavez steekt met kop en schouders uit boven alle andere zogenaamd linkse presidenten op dit ogenblik. Zijn politiek om de extra olie-inkomsten aan te wenden om de gezondheidszorg, voeding, onderwijs, … van de armen te verbeteren via zijn befaamde “missiones” maakt hem tot een held in de ogen van vele armen. Op het Wereld Sociaal Forum wachtten duizenden bezoekers urenlang in de blakende zon om Chavez te horen spreken over de nood aan revolutie tegen het neoliberalisme en het imperialisme. Dit was niet anders op het jongste “wereldfestival van jongeren en studenten” dat plaatsvond in Caracas, Venezuela. Op dit festival voor “vrede, solidariteit en tegen imperialisme” was Chavez de populairste spreker.
Er zijn veel lessen te trekken uit de Venezolaanse ervaring. Hoewel Chavez duidelijk breekt met de neoliberale politiek van zijn voorgangers en de wereldwijde dominante politiek van het kapitalisme, blijft zijn sympathie voor socialisme er één in woorden. De sociale projecten worden zeer gewaardeerd, maar breken niet met de kapitalistische structuren van uitbuiting. De onteigeningen die plaatsvonden, kwamen er onder druk van arbeidersprotest en alle onteigende bedrijven waren reeds bankroet. Nog steeds leeft 50% van de arbeiders onder de armoedegrens en is er een werkloosheid van 12%. Er is grote verwarring over wat met socialisme bedoeld wordt, en in de praktijk is er geen plan om tot socialisme te komen, met name de overname van de economische en politieke macht door de arbeidersklasse via democratisch samengestelde autonome organen.
Dit houdt duidelijke gevaren in. Rechts is verzwakt, maar nog steeds aanwezig, vooral op het platteland waar de strijd van de boeren voor landhervoringen stoten op de repressie van de grootgrondbezitters. Meer dan 130 boeren werden vermoord sinds begin dit jaar. Maar ook de populariteit van Chavez is niet in steen gebeiteld. Ze is vergankelijk als hij zijn steun voor socialisme niet omzet in daden. Dit doe je niet van bovenaf. Het vereist de actieve interventie van de arbeidersklasse, georganiseerd in een revolutionaire partij gewapend met een socialistisch programma.
In oktober plant LSP/MAS een reeks bijeenkomsten aan de belangrijkste universiteiten met Karl Debbaut, een vertegenwoordiger van het CWI, die net terug is van een bezoek aan Venezuela. Deze bijeenkomsten zullen aangekondigd worden op de website www.socialisme.be.
