Analyse door Philip Stott, Socialist Party Scotland
Het groeiende conflict over de Schotse onafhankelijkheid escaleerde na de gecoördineerde tussenkomst van de grote gevestigde partijen die uitsloten dat een onafhankelijk Schotland een muntunie met de rest van het Verenigd Koninkrijk zou vormen. Deze aanval op het plan van de Scottish National Party had als doel om de steun voor onafhankelijkheid te ondermijnen in de aanloop naar het referendum van september. Maar het had het omgekeerde effect.
“Als Schotland uit het Verenigd Koninkrijk stapt, neemt het afscheid van het Britse pond”. Dat was de opmerkelijke uitspraak van George Osborne, de conservatieve minister van Financiën, die hiermee diegenen die ‘Ja’ willen stemmen op 18 september wilde waarschuwen. Enkele uren later kwam Ed Balls van Labour met dezelfde boodschap. SNP-leider “Alex Salmond zegt de mensen dat onafhankelijkheid kan gecombineerd worden met het Britse pond en de Bank of England. Dat zal niet het geval zijn.” De Liberaal-Democraat Danny Alexander benadrukte dat het “klaarhelder was dat een muntunie onaanvaardbare risico’s met zich meebrengt, zowel voor Schotland als de rest van het Verenigd Koninkrijk.”
De Schotse premier Alex Salmond reageerde met de stelling dat het om bluf ging en dat in werkelijkheid “een formele muntunie met een gedeelde munt grotendeels in het belang is van de economische belangen van de rest van het Verenigd Koninkijk.” Er werd aan toegevoegd dat het standpunt van een Britse regering de dag na een ja-stem anders zou zijn. De SNP-leiding wierp de mogelijkheid op dat Schotland niet zou bijdragen aan de afbetaling van de Britse staatsschulden indien het uit de muntunie wordt gezet.
Het is duidelijk dat het standpunt van de gevestigde Britse partijen over de uitsluiting van een onafhankelijk Schotland uit de muntunie van het Britse pond geen ernstig dreigement is. Het is een weerspiegeling van de breed gedragen afkeer van het Britse kapitalisme voor een eventueel opbreken van Groot-Brittannië. Zoals de Socialist Party al langer stelt, zijn ze bereid om met hand en tand in te gaan tegen die mogelijkheid.
Naarmate het de SNP-leiding begint te dagen dat een onafhankelijk Schotland mogelijk geen deel kan uitmaken van een formele munteenheid, zal de nadruk wellicht verschoven worden naar andere opties die in hun ‘fiscale commissie’ van vorig jaar aan bod kwamen. Toen werden vier opties naar voor geschoven: een muntunie met het Britse pond, toetreden tot de eurozone, een Schots pond dat verbonden is met het Britse pond of een volledig afzonderlijke Schotse munt. De SNP zal blijven pleiten voor haar voorkeursoptie, in de hoop dat de gevestigde Britse partijen na een succesvol resultaat in het referendum hun standpunt zullen bijsturen.
Het is duidelijk dat de SNP-leiding de realiteit van het diepgaande klassenverzet van de meerderheid van het Britse establishment tegen Schotse onafhankelijkheid niet heeft begrepen. De discussie rond de muntunie bevestigt dit. In een recent editoriaal van de Financial Times – het orgaan van de strategen van het Britse kapitalisme – werd gewezen op de gevolgen van Schotse onafhankelijkheid: “Wat niet in twijfel wordt getrokken – maar te weinig wordt bediscussieerd – is dat de rest van het Verenigd Koninkrijk verzwakt zou worden. De internationale uitstraling van wat overblijft zou afnemen. De geprezen Britse reputatie van politieke stabiliteit zou bedreigd worden, het vertrouwen van investeerders zou verloren gaan.” (7 februari 2014). De conservatieve Britse premier David Cameron stelde het recent als volgt: “Onafhankelijkheid zou onze reputatie onderuit halen.”
Het is dit nachtmerrie-scenario dat de campagne tegen onafhankelijkheid aanstuurt en nog zal opvoeren naarmate het referendum dichterbij komt. “Project angst” is een correctere naam voor de campagne “Better Together” van Labour en de regeringspartijen (Tories en Lib-Dems). De propaganda van deze campagne wordt opgedreven na recente peilingen die een lichte stijging van de steun voor onafhankelijkheid aangaven.
Steun voor onafhankelijkheid
Eind november kwam de SNP-regering met een ‘Witboek’ over onafhankelijkheid. Er waren sindsdien negen opiniepeilingen naar aanleiding van het referendum in september. Het ja-kamp staat op 40%, een stijging van het gemiddelde van 38% tussen augustus en november 2013. De neen-stem staat op 60%. Met diegenen die aangaven het nog niet te weten, werd geen rekening gehouden.
Zelfs deze bescheiden toename van de steun voor onafhankelijkheid heeft de zenuwachtigheid en bezorgdheid in het pro-unie kamp versterkt. Sinds het begin van 2014 was er een stortvloed aan mediaberichten die een economische ramp voorspellen indien Schotland zich van het Verenigd Koninkrijk afscheidt. De bank RBS zou Schotland verlaten, net als Lloyds, Tesco Bank of het financiële bedrijf Scottish Widows. De energieprijzen zouden stijgen, de opvang van bejaarden zou onhoudbaar worden, de voedselprijzen in de supermarkten zouden toenemen en het pensioenstelsel zou in elkaar storten.
De catastrofale voorspellingen hebben niet het gewenste effect. De peilingen gaan niet de richting uit die de voorstanders van Britse eenheid hadden verhoopt. Ze beslisten dan maar om een versnelling hoger te schakelen met hun ‘Project Fear’.
Maar de visie van de SNP voor een onafhankelijk Schotland leidt evenmin tot een sterke toename van de steun voor onafhankelijk. Het Witboek van de Schotse regering bevestigde dat de SNP ook na onafhankelijkheid wil verdergaan met een besparingsbeleid en belastingverlagingen voor de grote bedrijven. Ze verzetten zich tegen beperkte maatregelen van publiek bezit, zelfs voor de erg winstgevende gas- en elektriciteitsbedrijven.
De plannen voor een munteenheid met de rest van het Verenigd Koninkrijk stonden centraal in het Witboek van de SNP. De partij stelde dat dit de “beste optie voor de bedrijfswereld” was. Volgens deze plannen van Salmond zou een onafhankelijk Schotland de controle over de rentevoeten aan de Bank of England laten, net zoals in de praktijk een groot deel van de controle op de Schotse begroting. Deze fiscale en monetaire unie zou Schotland verbinden aan het besparingsbeleid waarbij de Schotse regering niet in staat zou zijn om de publieke uitgaven uit te breiden en de besparingen te stoppen. Als het dat wel zou doen, dreigt uitwijzing uit de muntunie.
Een afzonderlijke Schotse munt – zoals delen van de ja-campagne verdedigen waaronder ook Jim Sillars, de voormalige vicevoorzitter van de SNP – zou evenmin zomaar een uitweg bieden. Er zou een breed geheel van socialistische maatregelen nodig zijn, waaronder de weigering om de schulden als gevolg van de bankgaranties van 2008/09 terug te betalen samen met de volledige democratische nationalisatie van het bankensysteem en de sleutelsectoren van de economie. Dat zou de basis kunnen leggen voor een weg vooruit en een volledig terugdraaien van de besparingen.
In feite is de ‘onafhankelijkheid’ waar de SNP voor pleit een vorm van maximale devolutie met een belangrijk federaal element dat aanwezig blijft. Ze brengen deze visie bovendien naar voor op basis van een verderzetting van het door crisis gekenmerkte kapitalisme. Zo is er geen weg vooruit voor de meerderheid van de bevolking.
Met nog zeven maanden tot aan het referendum valt het resultaat ervan niet te voorspellen. Er is een grote woede onder brede lagen van de werkende bevolking en de jongeren als gevolg van de dalende levensstandaard en de besparingen. Dat zorgt voor een sterke steun voor een ja-stem onder de werkende bevolking, en dit ondanks de marktgezinde opstelling van de SNP. Onder enorme druk van de campagne besliste de SNP om de gehate ‘bedroom tax’ (een extra belasting voor mensen in een sociale woning met een leegstaande slaapkamer) in Schotland af te voeren. Dat gebeurde op basis van het breed gedragen ongenoegen. De afschaffing kan de steun voor onafhankelijkheid versterken.
De belofte van Ed Miliband om ook met een Labour-regering vanaf 2015 door te gaan met het besparingsbeleid kan ook bijdragen tot een versterking van het ja-kamp. De pro-unie partijen kampen met een tanende sociale steun in Schotland en dat vormt een enorm probleem voor de campagne ‘Better Together’. Een meerderheid van de vakbondsbeweging in Schotland, waaronder de twee grootste vakbonden (Unison en Unite), weigeren om het neen-kamp te ondersteunen ook al zijn ze nog met Labour verbonden.
Socialist Party Scotland roept op om in september ja te stemmen, maar voert tegelijk campagne tegen de pro-kapitalistische blauwdruk van de SNP. We staan voor een onafhankelijk socialistisch Schotland als onderdeel van een democratische en vrijwillige socialistische confederatie met Engeland, Wales en Ierland als stap naar een socialistisch Europa.
