Reactie vanop de blog van Jonas Van Vossole
In zijn opiniestuk in Knack op maandag dient Louis Ide (N-VA) een aantal mede-artsen van antwoord. Hij vindt dat Jeff Hoeyberghs, Ann Van den Beul en Luc Bonneux hun boekje te buiten gaan door bepaalde methodes en medische behandelingen in vraag te stellen.
Ze zouden door hun publieke uitlatingen de geloofwaardigheid van de wetenschap aantasten. Bovendien verwijt hij hen dat ze het publieke welzijn schade berokkenen door angst te zaaien en door mensen levensreddende ingrepen af te raden. Hoewel dokter Ide het debat liefst intern wil voeren, lijkt dit net een goede aanleiding voor een publieke discussie over wetenschap en de medische wetenschap in het bijzonder.
Als niet-arts kan ik weinig zinnigs zeggen over de technische kant van de zaken. Toch lijkt een kritisch sociaalwetenschappelijk perspectief relevant. In zijn pleidooi voor een evidence-based benadering vergeet Louis Ide immers een belangrijk punt: wetenschap – én zeker de medische wetenschap – kan niet buiten de politieke economie geplaatst worden.
Wetenschap is een specifiek perspectief dat de mens gebruikt om zijn materiële omgeving zin te geven. In die zin werkt wetenschap als ideologie en speelt het de rol die religie had in middeleeuws Europa. Elke ideologie is verbonden aan een bepaald discours, een bepaalde praktijk en een bepaalde historische en sociaaleconomische context. Sinds de verlichting, is de moderne wetenschap onlosmakelijk verbonden met de opkomst van de kapitalistische samenleving en haar liberale burgerlijke ideologie.
De moderne wetenschap wordt gekenmerkt door een rationeel ideaal mensbeeld en een focus op het individu. Het ideaal mensbeeld veronderstelt een normatieve doeltoestand die op het individu geprojecteerd wordt. Dit is vergelijkbaar met de bekende homo economicus-hypothese uit de economie. In de geneeskunde is dat de gezonde mens, het “probleem” is de “ziekte”. De behandelmethodes worden gekenmerkt door individuele symptoombestrijding, disciplinering en individuele verantwoording: het is “de patiënt” als individu die wordt ge-abnormaliseerd en behandeld. Vanuit de wetenschap lijkt het moeilijk om te focussen op de maatschappelijke oorzaken van een pathologie.
Dit is deels het gevolg van de inherente tendens van wetenschap om te categoriseren en te specialiseren. Het gevolg daarvan is een sterke technocratisering, wat leidt tot een tekort aan interdisciplinair denken en tot depolitisering. Nochtans is dergelijk perspectief cruciaal wanneer het de praktijk betreft.
De maatschappelijk toepassing van de wetenschap – zowel op vlak van onderzoek als de behandeling – wordt vormgegeven door de huidige neoliberale kapitalistische samenleving. Onderzoek gebeurt steeds vaker marktgericht, met private investeringen. Maatschappelijke kennis wordt geprivatiseerd via patenten. Ook in de behandelingen zien we een grote en toenemende invloed van farma-bedrijven, pensioenfondsen, zelfstandige specialisten, private verzekeringen en private hospitalen. Dientengevolge verdwijnt wetenschap als doel op zich, en staat het ten dienste van de private winst van de investeerders.
Dit werkt onderzoeksfraude in de hand. Het verschuift de prioriteit naar “rijke” consumenten en dure winstgevende behandelingen met vaak beperkte efficiëntie. In andere behandelingen wordt anderzijds nagenoeg niet geïnvesteerd. Dat hierdoor vragen rijzen over de medische wetenschap is evident.
Uiteraard is dit géén pleidooi tégen wetenschap, maar wel voor een interdisciplinaire en kritische benadering, een wetenschap die zichzelf kritisch bekijkt en politiseert. Wanneer Louis Ide dus een “evidence-based approach” verdedigt, dienen we in eerste plaats te vragen: “evidence” voor wie? Door wie? Met wiens centen? Waarom? En in welke historische en maatschappelijke context? Wie dat niet doet is even onkritisch en populistisch bezig als heel wat esoterische “alternatieve” goeroes en complottheoretici…
Marijn Dekkers, topman van chemieconcern Bayer, was opmerkelijk eerlijk over het doelpubliek van de medicijnen die het bedrijf produceert. Dat een Indische producent een medicijn tegen lever- en nierkanker 97% goedkoper aan de man brengt dan het gelijkaardige product van Bayer, is voor hem geen probleem. “Laten we eerlijk zijn, we hebben dit product niet ontwikkeld voor de Indische markt. We hebben dit product ontwikkeld voor westerse patiënten die het zich kunnen veroorloven.” Toch werd beroep aangetekend bij de Indische overheid omdat het medicijn nog onder patent staat.
