De vijf jaren van economische crisis

Analyse door Patrick Ayers, Socialist Alternative (VS)

Vijf jaar geleden werden de Verenigde Staten gegrepen door de ergste economische crisis sinds de jaren 1930. Bijna negen miljoen jobs gingen sindsdien verloren, de inkomens van gezinnen zakten in elkaar en miljoenen mensen werden uit hun huis gezet. Om zout in de wonde te strooien, gingen de bankiers van Wall Street na hun redding met gemeenschapsmiddelen gewoon door met het opstrijken van recordbonussen.

Er was amper enige economische groei sindsdien. De afgelopen vijf jaar kenden we de zwakste economische groei sinds de Tweede Wereldoorlog. Sinds juni 2009 was er een totale groei van 9%, terwijl dit in de eerste vier jaar na de recessie van begin jaren 1980 22% was (USA Today, 11 september 2013). Meer dan ooit is er nood aan een socialistisch alternatief.

Groeiende ongelijkheid

Ondanks het zwakke herstel heeft de 1% rijksten het beter dan ooit tevoren. De elite van de grote bedrijven vierde in 2013 recordhoogtes op zowel de beurzen als inzake de winsten. De 300 rijkste mensen op de planeet zagen hun fortuin met meer dan een half triljoen dollar vooruitgaan. Maar liefst 95% van alle groei tussen 2009 en 2012 ging naar de 1% rijksten. In 2012 waren die 1% goed voor meer dan de helft van alle in de VS gecreëerde rijkdom. Dat was hun hoogste aandeel in de rijkdom sinds 1917.

Voor de rest van de bevolking was er weinig herstel. Het mediaan gezinsinkomen bleef na het herstel vanaf 2009 verder afnemen. Er was sinds 2012 een beetje groei, maar in 2013 lag het mediaan gezinsinkomen in de VS nog steeds 4,4% lager dan bij het begin van het herstel.

De armoede scheert hoge toppen met bijna 50 miljoen Amerikanen – of één op zes – die in armoede leeft. In oktober daalde het aantal mensen dat actief was in de economie tot 62,8%, het laagste niveau sinds 1978. Er blijft een enorme werkgelegenheidscrisis. Er zijn meer dan zes miljoen jobs nodig om de economie terug tot het werkgelegenheidsniveau van voor de recessie te brengen.

“Bijna dood of een aanslepende terminale ziekte”, dat is hoe journaliste Megan McArdle de staat van de economie omschreef. “De werkloosheid op lange termijn is het ergste dat kan gebeuren in de moderne wereld. Het is economisch pijnlijk, sociaal verschrikkelijk en nefast voor je zelfvertrouwen en gelukt. Het snijdt je af van je makkers en zet je familie onder druk, het vergroot de kans op andere verschrikkelijke zaken, zoals echtscheiding of zelfmoord. Als miljoenen mensen in die aanslepende val vast zitten, moeten we alarm luiden.” (thedailybeast.com, 22 april 2013)

Een rot systeem

“Nog voor de recessie werkte het Amerikaanse kapitalisme niet voor een groot deel van de bevolking”, stelde het voormalig hoofd van de Wereldbank Joseph Stiglitz. “De recessie maakte de ruwe kantjes enkel scherper. Het mediaan inkomen (aangepast aan inflatie) is nog steeds lager dan wat het in 1989 was.” (www.project-syndicate.org).
De problemen waarmee jongeren vandaag te kampen hebben zijn bekend. Het is de tweede generatie op rij die het naar verwachting slechter heeft dan hun ouders. De studieschulden zijn volledig uit de hand gelopen. En dan is een diploma nog geen garantie op een degelijke job met bijhorend inkomen.

Steden die ooit een sterke groei kenden, zoals Detroit, werden verwoest. Degelijke jobs in bedrijven met vakbondsrechten verdwenen. Het VS-kapitalisme was de grootste crediteur na de tweede Wereldoorlog, maar kent vandaag de hoogste niveaus ooit van zowel particuliere als publieke schulden.

Deze situatie is niet gewoon het resultaat van een slecht beleid of inhaligheid, zoals sommigen suggereren. Het is het gevolg va de onderliggende logica en van het functioneren van het kapitalisme als systeem. Beslissingen onder het kapitalisme worden niet gepland, ze zijn het resultaat van bedrijfseigenaars die hun winsten op korte termijn willen maximaliseren. Is het dan verwonderlijk dat de behoeften van de 99% aan de kant worden geschoven?

Miljoenen mensen die kunnen werken, krijgen daar de kans niet toe omdat er niet genoeg winst kan gemaakt worden op basis van hun arbeid. Er is nochtans voldoende sociaal nuttig werk dat ze zouden kunnen doen, denk maar aan de heropbouw van de aftakelende infrastructuur in de VS. De grote bedrijven willen dat niet, ze stapelen de grote winstbergen liever op in exotische belastingparadijzen dan dat ze het in de samenleving investeren.

In het verleden was het kapitalisme in staat om nieuwe markten, technieken en technologieën te ontwikkelen om de productieve middelen van de samenleving te versterken. De afgelopen decennia kwam dat tot stilstand omdat het VS-kapitalisme botst op het eigen structurele falen. Groei werd niet meer gerealiseerd door investeringen in echte jobs in de reële economie, zoals fabrieken en de productie van goederen. Het leeuwendeel van de ‘groei’ werd bekomen door de levensstandaard naar beneden te halen en door speculatieve zeepbellen te blazen.

Slechts een handvol mensen werd erg rijk. Er zijn geen oplossingen in zicht voor de dagelijkse problemen van de meerderheid van de bevolking. Het kapitalisme faalt voor de 99%. De 1% rijksten gebruiken de middelen van de samenleving in een casinostelsel waar ze zelf miljardair van worden. Het idee dat die rijkdom zou doorsijpelen naar de volledige bevolking is een illusie uit het verleden. Als we met de 99% een betere toekomst willen, dan moeten we opkomen voor een socialistisch alternatief op de crisis van het kapitalisme.

Waar socialisten voor staan

Socialisten willen sterke bewegingen opbouwen rond de belangrijke kwesties waar gewone werkende mensen mee geconfronteerd worden. Werkende mensen hebben een enorme potentiële kracht als we samen strijden en ons aantal laten gelden. De afgelopen vijf jaar was er een enorme woede en zagen we de eerste voorbeelden van acties door de werkende bevolking met bewegingen als die in Wisconsin en de Occupybeweging, maar ook de stakingsacties van de fastfoodarbeiders. De grootste strijdbewegingen liggen echter nog in het verschiet.

Socialisten kunnen een belangrijke rol spelen in de opbouw van bewegingen omdat we de beperkingen van het kapitalistische systeem niet aanvaarden. Die beperkingen wel aanvaarden zet de deur open voor nederlagen. We voeren campagne voor de onmiddellijke noden en behoeften van de werkende bevolking:

  • Een verhoging van het minimumloon tot 15 dollar per uur, onderhevig aan een aanpassing aan de stijgende levensduurte, als stap naar een degelijk inkomen voor iedereen
  • De creatie van miljoenen voltijdse jobs met erkenning van de vakbonden op de werkvloer en degelijke lonen door een massaal publiek programma van investeringen in openbaar vervoer, hernieuwbare energie, infrastructuur, gezondheidszorg, onderwijs en betaalbare huisvesting
  • Geen besparingen op onderwijs en sociale diensten! Voldoende middelen voor de behoeften van de gemeenschap. Verhoog de belastingen van de rijken en grote bedrijven, niet van de gewone mensen.

Breek de macht van Wall Street

Socialisten doen er alles aan om bewegingen tot overwinningen rond concrete eisen te brengen. We verbinden die strijd met de noodzaak van een andere samenleving.Een belangrijke hindernis wordt gevormd door zowel de twee grote partijen als de grote bedrijven die onze samenleving domineren. Een kleine elite heeft de dictatoriale controle over de economie in handen. Wetenschappers in Zwitserland stelden in 2011 vast dat amper 167 grote transnationale bedrijven meer dan 40% van de wereldeconomie controleren, 737 grote bedrijven zijn samen goed voor 80% van de economie! (New Scientist, 22 oktober 2011)Walmart gebruikt haar enorme macht om de vakbonden buiten te houden en armzalige lonen op te leggen. De grote oliebedrijven gebruiken hun macht om de ontwikkeling van hernieuwbare energie te stoppen. Wall Street krijgt zowat alles wat het wil. Recent moest Boeing nog maar dreigen om een nieuwe fabriek in een andere staat te bouwen of de staat van Washington stond meteen klaar om een record van 8,7 miljard dollar aan belastingcadeaus aan het bedrijf over te maken.

Wall Street en de grote bedrijven aan banden leggen, zou geen garantie op een degelijke toekomst voor de gewone bevolking zijn. In het verleden werden heel wat hervormingen bekomen. Maar zodra de strijdbeweging wat was gaan liggen en de structurele crisis van het kapitalisme opnieuw de kop opstak, gebruikten de 1% rijksten al hun macht doorheen de samenleving om de hervormingen teniet te doen.

Publiek bezit van de grote bedrijven

We moeten de macht van Wall Street en de grote bedrijven volledig breken als we een toekomst willen die zij niet kunnen ondermijnen. Daartoe roepen socialisten op voor de nationalisatie van de 500 grootste bedrijven die de Amerikaanse economie domineren. Door deze bedrijven in publiek bezit te nemen en onder democratische controle van de bevolking te plaatsen, kunnen de belangen van de volledige gemeenschap centraal geplaatst worden in plaats van de winsten voor een kleine elite.

Er zijn hier veel misverstanden over. De rechterzijde beweert dat socialisten willen dat ‘de regering’ de economie beheert. Een regering onder het kapitalisme is een instrument dat de belangen van de 1% rijksten dient doorheen de twee partijen van het grote kapitaal. Wij denken daarentegen dat de werkende bevolking eigen organisaties moet opzetten om de economie zelf op democratische wijze te controleren.

Beeld je in dat we democratisch zouden kunnen beslissen of onze samenleving honderden miljarden uitgeeft aan speculatie, oorlog, olie-ontginning onder de poolkappen of in plaats daarvan investeert in hernieuwbare energie, jobs, gezondheidszorg en onderwijs.

De Tea Party beweert dat socialisten een dictatuur willen. Dat is absurd. Echte socialisten hebben niets gemeen met het totalitaire regime van de voormalige Sovjetunie. Socialisten stonden integendeel steeds vooraan in de strijd voor democratische rechten. Het waren socialisten die het vrouwenstemrecht mee afdwongen of mee het voortouw namen in de burgerrechtenbeweging. Ook vandaag staan we vooraan in het verzet tegen de toenemende aanvallen op democratische rechten.

In feite is het kapitalisme ondemocratisch. Hoe kan een systeem democratisch zijn als een handvol grote bedrijven alles controleert, van de regering tot de economie? Het socialisme zou een enorme uitbreiding van de democratie betekenen waarbij we zelf zouden kunnen beslissen over wat van belang is in ons dagelijkse leve. In plaats van mensen om de vier jaar te vragen welke van de twee partijen van de grote bedrijven mag regeren, zou de werkende bevolking democratische discussies opzetten en een dagelijkse betrokkenheid bij het beslissingsproces mogelijk maken.

Op basis van het democratisch publiek bezit van de grote bedrijven zou een algemene planning mogelijk zijn. Daarbij kan vertrokken worden van de noden van alle mensen. Met een reconversie van de industrie en het stopzetten van de door winsten aangedreven industriële vervuiling kan socialisme de globale opwarming een halt toeroepen. Met de moderne technologie en andere beschikbare middelen – eens die ontdaan zijn van de beperkingen het kapitalisme – kunnen we de wereld snel hervormen en een einde maken aan armoede, honger, dakloosheid, werkloosheid en andere vaak voorkomende problemen als gevolg van het kapitalisme. Dat is een visie waar wij voor willen gaan.

Doe met ons mee en help ons strijden voor een socialistische wereld!

Delen:
Printen:

Steun ons: plaats uw boodschap in onze mei-editie!

Voorpagina van De Linkse Socialist

Uw boodschap in onze mei-editie