Op een meeting van ABVV-Kempen-Mechelen verklaarde Mia De Vits dat er geen alternatief bestaat voor de markteconomie. We zouden met andere woorden gedoemd zijn tot het kapitalisme en ons beter beperken tot kleine aanpassingen van het huidig systeem. LSP is het niet eens met die visie en meent dat er wel een alternatief bestaat op de armoede, uitbuiting en oorlog van het huidig systeem: socialisme.
Geert Cool
De afgelopen 300 jaar is het potentieel van vooruitgang meer dan ooit duidelijk geworden. De wereldeconomie is 17 keer zo groot als een eeuw geleden. Terwijl er in 1900 slechts enkele duizenden auto’s waren, zijn dat er nu 501 miljoen. Maar ondanks de enorme ontwikkeling van technologie onder het huidig systeem, lijden zowat 1,2 miljard mensen honger en zijn 841 miljoen mensen serieus ondervoed. De productiemogelijkheden zijn enorm toegenomen, maar komen enkel ten goede voor de winst van een kleine minderheid.
Het inzetten van de enorme mogelijkheden in het belang van de meerderheid van de bevolking zou een fundamentele stap vooruit betekenen. Het invoeren van een arbeidsduurvermindering zonder loonsverlies, degelijke en gratis kinderopvang voor wie het wil,… zou het leven van de arbeiders en jongeren al enorm veranderen.
Socialistische economie
Een socialistische economie zou uitgaan van een planning. De grote bedrijven en multinationals, die zowat 80% van de economie controleren, zouden onder de democratische controle en het beheer van de arbeiders geplaatst worden. Dit zou niet betekenen dat kleine zaken, zoals buurtwinkels, zouden genationaliseerd worden. Die kleine zaken worden vandaag weggeconcurreerd door de grote bedrijven en hebben onder het kapitalisme geen toekomst. Het overnemen van de controle over de productie is in feite niet eens een grote stap, ook vandaag is de productie letterlijk in handen van de arbeidersklasse.
Een socialistische regering zou niet dictatoriaal zijn, maar integendeel de democratische controle sterk uitbreiden. Dit zou veel verdergaan dan wat de parlementaire democratie ons vandaag aanbiedt. In plaats van om de vier jaar te gaan stemmen, zou een socialistisch systeem werken met een grotere betrokkenheid van de arbeiders en hun gezinnen die actief meewerken aan beslissingen over hoe de economie wordt georganiseerd.
Op nationaal, regionaal en lokaal vlak zou gewerkt worden met verkozen vertegenwoordigers die rekenschap verschuldigd zijn en permanent afzetbaar. Verkozenen zouden bovendien niet meer mogen verdienen dan een gemiddeld loon, zodat ze weten wat er leeft in de samenleving. Vandaag weten de parlementsleden vanuit hun salons en met hun enorme lonen niet wat hun beleid betekent aangezien ze door hun materiële omstandigheden geen voeling hebben met de bevolking. Bovendien worden nu veel beslissingen genomen door grote bedrijven waarbij er geen enkele inspraak is van de arbeiders en hun gezinnen.
In een socialistisch systeem is het noodzakelijk om een planning op te maken waarbij de volledige samenleving wordt betrokken om te beslissen wat er nodig is en hoe de productie het best kan verlopen. Op ieder niveau, in de wijken en werkplaatsen, zouden er comités verkozen worden om mee te werken aan een planning.
Sommigen zullen dit misschien als iets utopisch zien, maar we hebben in zowat iedere massastrijd de afgelopen decennia gezien dat er embryo’s van een dergelijke structuur aanwezig waren. In de Commune van Parijs in 1871 was dit het geval, maar ook in grote stakingsbewegingen ontstaan er stakerscomité’s, solidariteitscomité’s,… Uiteraard zal het noodzakelijk zijn dat de arbeiders voldoende tijd en middelen hebben om deel te nemen aan de controle op de samenleving. Maatregelen als een kortere arbeidsweek, degelijke kinderopvang en een toegankelijk onderwijs zijn dan ook hiertoe noodzakelijk.
Een planning ontwikkelen is niet te ingewikkeld voor de arbeiders en hun gezinnen. Met de moderne technologie zou het net gemakkelijker zijn om een grote betrokkenheid te verkrijgen in de democratische planning. We zitten niet meer in de situatie van Rusland in 1917 toen er amper communicatiemiddelen waren en een groot deel van de bevolking analfabeet was.
Het kapitalisme biedt de middelen aan om de democratische planning van de economie te versterken. Er is een beter opgeleide arbeidersklasse en er zijn tal van technologische middelen zoals het internet, marktonderzoeken,… De grote bedrijven gebruiken vandaag reeds de technologische middelen om te zien wat ze kunnen verkopen. Vandaag is er reeds een vorm van kapitalistische planning in de grote bedrijven. Waarom zou dat niet op een rationele manier kunnen ingezet worden om te weten wat de arbeiders en hun gezinnen echt nodig hebben en willen?
Kapitalistische planning is niet gericht op het vervullen van menselijke behoeften, en komt zonder enige inbreng van de bevolking tot stand. Het spreekt vanzelf in de ontwikkelde maatschappij dat men geen producten voortbrengt die geen mens wil hebben. Ook producten zonder enige kwaliteit vallen vanzelf wel door de mand. Maar het is niet de bedoeling van de productie om menselijke behoeften te vervullen, of het oordeel van de mensen erop los te laten. Kapitalisme is er uiteindelijk uitsluitend voor de winst en voor de vergroting van de winst in het volgend jaar.
Het zijn de arbeiders die alles produceren. Maar het “in handen nemen” van de productie is toch een grote stap. Het gaat immers in tegen de belangen van wie de productiemiddelen vandaag bezit. En dat zijn niet de arbeiders en hun gezinnen. Het toeëigenen van de productie ten behoeve van socialistische en democratisch georganiseerde planning is het grootste politieke vraagstuk voor de arbeidersbeweging.
Heeft de Sovjetunie bewezen dat socialisme niet werkt?
Het stalinisme, de ontwikkeling van een bureaucratie in de Sovjetunie, vormde een rem op de voordelen die ontegensprekelijk voortkwamen uit de geplande economie. Een geplande economie heeft democratie nodig als zuurstof, zoniet dreigt het systeem vast te slibben. Dat is net wat gebeurd is in de Sovjetunie en wat heeft geleid tot de val. Na de herinvoering van het kapitalisme is er echter geen vooruitgang gekomen voor de meerderheid van de bevolking. De levensstandaard is gedaald en de armoede neemt extreme proporties aan.
Dit falen kan niet toegeschreven worden aan het socialisme, maar net aan het gebrek aan socialisme en meer bepaald aan democratische planning. De Oktoberrevolutie van 1917 opende de weg voor heel wat vooruitgang. De sociale verworvenheden in het achtergebleven Rusland waren enorm. Zo werd de 8-urenwerkdag ingevoerd (voor gevaarlijke en zware arbeid was dit zelfs maar 6 uur), er kwam betaald verlof, nachtarbeid werd beperkt en verboden voor vrouwen, er kwam zwangerschapsverlof van 6 tot 8 weken en kindergeld na de geboorte, oudere werknemers konden van een pensioen genieten,… Deze sociale verworvenheden tonen aan welke enorme stap vooruit gezet werd in de Sovjetunie. Maar het gebrek aan democratische planning, remde deze ontwikkeling af.
In 1936 reeds stelde Trotski: “Zal de bureaucraat de arbeidersstaat verslinden, of zal de arbeidersklasse korte metten maken met de bureaucraat? Zo staat de kwestie van het lot van de Sovjet Unie ervoor. (…) Zonder een geplande economie zou de Sovjet Unie tientallen jaren worden teruggeworpen. In dat opzicht vervult de bureaucratie nog steeds een noodzakelijke functie. Maar ze vervult deze op zodanige wijze, dat ze een explosie van het hele systeem aan het voorbereiden is, die alle resultaten van de revolutie zou kunnen wegvagen. (….) Het is geen kwestie de ene heersende kliek door een andere te vervangen, maar juist de methodes waarop het bestuur van de economie en de leiding aan de cultuur van het land wordt uitgevoerd. Bureaucratische autocratie moet vervangen worden door Sovjet democratie. Een herstel van het recht op kritiek, werkelijk vrije verkiezingen, zijn noodzakelijke voorwaarden voor een verdere ontwikkeling van het land. Door de democratie terug te brengen in de industrie zal er een radicale herziening van de plannen in het belang van de gewone arbeiders plaatsvinden.” (Trotski in “De Verraden Revolutie”)
De val van het stalinisme in 1989 werd aangewend om socialistische ideeën te verwerpen en vormde mee de basis voor een neoliberaal offensief van de burgerij. Daarmee werd echter opnieuw de basis gelegd voor verzet tegen het kapitalisme en de zoektocht naar een alternatief op het huidig systeem.
Enkele vooroordelen tegenover socialisme
Betekent socialisme dat we teruggaan naar de “oude tijd”?
Socialisten komen niet op voor een stap terug naar vroegere tijden. We willen net de levensstandaard van de meerderheid van de bevolking verhogen. Is het normaal dat 30% van de wereldbevolking geen toegang heeft tot elektriciteit? Wij denken dat het net nodig is om de aanwezige technologie en wetenschap sterker te ontwikkelen om komaf te maken met armoede en miserie. Bovendien zou de technologie kunnen ingezet worden om in te gaan tegen de huidige vernietiging van het milieu. Het redden van de planeet zou immers een integraal onderdeel vormen van een langetermijn planning.
Leidt socialisme tot het aan banden leggen van individuele kwaliteiten?
Een samenleving waar enkel de winst telt en waar ongelijkheid en miserie de norm zijn, zorgt ervoor dat niet alle menselijke kwaliteiten tot uiting kunnen komen. Indien niet langer de winst centraal staat, maar de behoeften van de bevolking, zal er net meer ruimte zijn voor individuele ontplooiing op alle vlakken. Dit kwam bvb ook in de Sovjetunie tot uiting na de Oktoberrevolutie van 1917 toen er een nooit geziene uitbarsting van culturele initiatieven en vernieuwing plaatsvond. Socialisme betekent niet dat we met z’n allen hetzelfde dragen, eenzelfde auto hebben,… Het zou er net toe leiden dat er meer afwisseling kan zijn en de arbeiders meer tijd en middelen hebben om hun creativiteit tot uiting te laten komen.
Zou socialisme de luiheid niet versterken?
De mens zou volgens sommigen van nature lui zijn en dus geen zin hebben om te werken als er niet de persoonlijke stimulans van de concurrentie en/of competitie zou zijn. Alsof we allemaal een eigen lap grond of een eigen atelier hebben vandaag. Integendeel, de meeste onder ons hebben juist niets. Het werk dat ze verrichten doen ze niet omdat ze gestimuleerd zijn door de vrucht van hun arbeid, maar omdat ze gedwongen zijn om een inkomen te hebben. In een socialistisch systeem zou de arbeider werken voor de collectieve rijkdom en zou de vervreemding bestreden worden door hem of haar te betrekken bij de volledige productie.
Wat kan jouw rol zijn in de strijd voor socialisme?
Vind je ook dat er nood is aan een alternatief op het huidig systeem? Blijf dan niet aan de kant staan, maar doe er iets aan! Socialisten zien de uitbouw van een politiek alternatief als een collectieve taak waarin iedereen een rol kan spelen. Hoe meer mensen bijdragen aan de uitbouw van een revolutionaire partij, hoe meer ervaringen we kunnen delen en hoe sterker we staan in de strijd tegen het kapitalisme.
Een revolutionaire partij wordt niet automatisch opgebouwd; het is een bewust proces waarbij de leden een belangrijke rol spelen. Het begint meestal met een klein aantal revolutionairen. Een kleine kracht zal niet op een eenvoudige wijze een grote invloed verwerven, de klemtoon van het werk zal dan aanvankelijk ook liggen op socialistische propaganda en het aangaan van discussies met individuen bij het dagelijkse werk van de revolutionairen en bij politieke activiteiten. Het werk van een grotere partij is anders, in die zin dat zo’n partij een sleutelrol speelt in de gebeurtenissen die plaatsvinden, waardoor er meer verantwoordelijkheden zijn zowel op vlak van propaganda als op vlak van agitatie.
Hoe kan een kleine partij een grote partij worden? Dit is afhankelijk van zowel een correcte marxistische benadering en oriëntatie enerzijds als van belangrijke gebeurtenissen in de samenleving anderzijds. Trotski schreef: "Het is duidelijk dat tijdens een revolutie, dat wil zeggen als de gebeurtenissen erg vlug ontwikkelen, een zwakke partij erg snel kan groeien tot een machtige partij op voorwaarde dat het een klaar begrip heeft van de ontwikkeling van de revolutie en beschikt over geharde kaders die niet bedwelmd raken door frasen en die niet geterroriseerd worden door vervolgingen. Maar zo’n partij moet bestaan voor een revolutie plaatsvindt, aangezien het proces om kaders te vormen een aanzienlijke tijdspanne vergt en de revolutie niet toelaat om een dergelijke tijdspanne af te wachten." (Trotski, Klasse, partij en leiding).
Los van de omvang van de partij, is steeds een inzet van de leden vereist. Trotski schreef: "Je kan revolutionairen hebben die erg slim zijn of die onwetend zijn, intelligent of middelmatig. Maar je kan geen revolutionairen hebben die niet bereid zijn om hindernissen te overkomen, die niet toegewijd zijn." (Trotski, Hoe revolutionairen gevormd worden).
LSP bouwt aan een revolutionaire partij van gewone arbeiders, jongeren, gepensioneerden, werklozen,… Dit betekent dat de leden actief meewerken aan de ontwikkeling van onze ideeën en tussenkomsten. Het wil niet zeggen dat je volledig op de hoogte moet zijn van historische gebeurtenissen, of minstens 5 klassieke werken van het marxisme moet hebben gelezen. Neen, de rol van een lid bestaat uit het inbrengen van eigen ideeën en ervaringen waarop collectief kan worden verdergebouwd. Dit versterkt zowel het individuele lid als de partij. Wie zich wil verzetten tegen het kapitalisme, staat sterker als het verzet georganiseerd wordt. Aarzel dan ook niet om van LSP ook jouw partij te maken. Sluit aan!
Hoe werkt LSP?
LSP heeft wekelijkse afdelingsvergaderingen met telkens een politieke discussie die wordt voorbereid door één van de leden. Tenslotte worden ook praktische punten kort behandeld op de afdelingsvergadering. Deze vergadering staat open voor alle leden. In de verschillende regio’s zijn regionale leidingen verkozen op districtscongressen. Bovendien wordt op het tweejaarlijks congres een nationale leiding verkozen: het Nationaal Comité waarin zo’n 30 kameraden verkozen zijn. Het Nationaal Comité verkiest een Uitvoerend Bestuur dat de dagelijkse werking opvolgt. Alle verkozenen in structuren zijn permanent afzetbaar.
