In de aanloop naar de G8-top in Gleneagles proberen Blair en zijn waarschijnlijke opvolger Brown om op de kar te springen van verschillende campagnes tegen armoede. Ze proberen zichzelf voor te doen als politici die opkomen tegen de wereldwijde armoede, tegen de afbraak van het milieu,… Tegelijk wordt geprobeerd om de positie van het Britse kapitalisme op te kloppen tegenover haar rivalen op het Europees continent.
Robert Bechert
Natuurlijk heeft de campagne van Blair tegen armoede geen betrekking op zichzelf. Vorig jaar gaf hij persoonlijk 3,6 miljoen pond uit voor de aankoop van een huis in Londen. Blair en zijn vrouw hebben de 30.000 pond die mevrouw Blair "verdiende" voor een toespraak in Washington op 6 juni nog niet aan liefdadigheidsdoeleinden geschonken. Dit weerhoudt Blair er echter niet van om zichzelf te profileren als een verdediger van de Afrikaanse massa’s om zich een ‘humanitair’ imago aan te meten na de invasie van Irak.
Tegelijk stelt de Britse regering door monde van Gordon Brown dat moet gestopt worden met de "excuses" voor het koloniale verleden van het Britse rijk. De regering wil de aandacht weghalen van de verantwoordelijkheid van het imperialisme bij het leegplunderen van de neo-koloniale wereld wat miljoenen mensen in armoede onderdompelt.
De G8-leiders vrezen dat de aanhoudende crisis in Afrika hun directe belangen op het continent kan aantasten, en tevens kan bijdragen aan de internationale onstabiliteit. Ook vrezen ze een versterking van de groeiende oppositie waarmee ze in eigen land worden geconfronteerd naar aanleiding van de enorme uitbuiting van de Afrikaanse massa’s.
Eerder dit jaar publiceerde Blair’s "commissie voor Afrika" een rapport waarin gesteld werd dat het nodig was om pro-Westerse Afrikaanse leiders te ondersteunen, vooral diegenen die een neoliberaal beleid voeren. De commissie waarschuwde: "Passiviteit brengt gevaren met zich mee. Die nieuwe Afrikaanse leiders die toegewijd zijn aan verandering, voeren hervormingen door – op economisch vlak en tegenover corruptie – die politiek moeilijk liggen. Die leiders kunnen verdreven worden als de bevolking geen resultaten ziet."
Vanuit een verdediging van het kapitalisme en de lokale heersers, stelt de commissie voor om toegevingen te doen op het beleid van de Wereldbank, het IMF,… om een opstand van onderuit te vermijden.
"Structurele aanpassingen"
Officieel heeft Afrika een schuld van 300 miljard dollar, maar daarvan "kwam zo’n 235 miljard tot stand tussen 1985 en 1995 als onderdeel van het volgen van structurele aanpassingsprogramma’s… 270 miljard van de 300 miljard die de afgelopen 30 jaar werden geleend door sub-Sahara Afrika, werd reeds terug betaald." (Kamran Kousari en Richard Kozul-Wright, medewerkers van een VN-programma voor Afrika in de Britse krant ‘The Guardian’, 20 december 2004).
Deze "structurele aanpassingsprogramma’s" (SAP’s) waren harde neoliberale besparingsprogramma’s die een regelrechte aanval vormden op de levensstandaard van de bevolking en tegelijk de schuldenlast deden toenemen. Een Nigeriaanse senator, Farouk Lawan, stelde eerder dit jaar: "Het is niet te rechtvaardigen dat Nigeria de voorbije twee jaar 3,5 miljard pond aan schulden heeft afbetaald terwijl tegelijk de schuldenlast met 3,9 miljard pond is gestegen en dat zonder nieuwe leningen. Zo kan het niet verder. We moeten iets doen aan deze schulden." (Guardian, 26 april 2005)
Terwijl de financieministers van de G7 weigerden om de schulden volledig kwijt te schelden, kwam er wel een akkoord over 40 miljard dollar. Hierdoor hebben de 18 betrokken landen per jaar 1,2 miljard dollar extra ter beschikking. De Commissie voor Afrika, stelde dat het continent per jaar 25 miljard dollar extra nodig heeft.
Het akkoord zal de VS het komende decennium zowat 1,75 miljard dollar kosten, wat een peulenschil is in vergelijking met de kost van de oorlog in Irak. Tegen eind september zal de invasie en de bezetting van Irak de VS alleen al 207,5 miljard dollar hebben gekost.
Het rapport van Blairs commissie staat vol met betekenisloze frasen zoals: "Afrika zal eindelijk tot resultaten komen". Er wordt geen enkele ernstige kritiek gemaakt op de belangrijkste imperialistische mogendheden. Terwijl er kritiek gegeven wordt op het feit dat de imperialistische landen dagelijks zowat 1 miljard besteden aan "het subsidiëren van de productie van ongewenst of onnodig voedsel", wordt niets gesteld over het feit dat de wereldwijde uitgaven voor oorlog in 2004 zowat 1.000 miljard dollar bedroegen, of 3 miljard dollar per dag.
Tegelijk wordt geen openlijke kritiek gegeven op de structurele aanpassingsprogramma’s. Er wordt enkel op een bedekte wijze een indirecte kritiek gegeven met de opmerking dat het IMF "moet vermijden dat er slecht ingeschatte grenzen opgelegd worden inzake de uitgaven van landen."
Corrupt systeem
De Westerse media stelt het vaak voor alsof de Afrikanen zelf verantwoordelijk zijn voor de crisis. Natuurlijk heeft ieder land en continent haar eigen geschiedenis. Maar Afrika is niet uniek op het vlak van oorlogen en crisis. Europa’s eigen geschiedenis bevat veel oorlogen en crisissen.
Er zijn specifieke Afrikaanse elementen in de crisis, zoals de aangehouden rol van het imperialisme waaronder het heeft geleden in de 19e en 20e eeuw en de indirecte imperialistische controle die tot op vandaag voortduurt. Maar de crisis van het continent is ook het resultaat van armoede en lokale heersers die zichzelf proberen te verrijken op de kap van de bevolking.
Dat zijn geen typisch Afrikaanse factoren. Corruptie is ook in de kapitalistische wereld sterk aanwezig. George Bush heeft net een nieuwe ambassadeur aangesteld in Rome, een bankier die samen met Bush school liep en vooral een milde donateur was voor zijn verkiezingscampagnes. Zowat 20% van de oorspronkelijke donateurs bij de campagnes van zowel 2000 als 2004 hebben intussen een presidentiële benoeming gekregen. De corruptie van de Afrikaanse elites is een illustratie van het feit dat een meerderheid van hen geen stabiele ontwikkeling voorziet en zich bijgevolg maar richt tot een grabbelmentaliteit.
Dat is het geval onder alle lagen van de elite, ook de top. De huidige financieminister van Nigeria, Ngozi Okonjo-Iweala, wordt door de internationale media geprezen voor haar beleid om de overheidsuitgaven te beperken en haar publieke oppositie tegen corruptie. Maar zij werd pas minister toen voldaan werd aan haar voorwaarde om betaald te worden in Amerikaanse dollars en niet in de lokale munt. Nu ‘verdient’ de minister een karig loon van 247.000 dollar per jaar…
De enorme natuurlijke rijkdommen van Afrika
De Britse commissie over Afrika stelde terecht dat één van de redenen van de crisis van het continent het feit is dat de uitvoer beperkt blijft tot onafgewerkte goederen waardoor er “niet genoeg goederen worden geproduceerd om te verhandelen”. Het rapport verklaart echter niet waarom dit zo is.
Afrika heft enorme middelen op het vlak van de talenten van de bevolking, haar natuurlijke rijkdommen en haar landbouw. Waarom worden die niet gebruikt in het belang van de bevolking?
Deze dominantie blokkeert de groei van rivalen die los staan van de monopolies. Als er nieuwe technologie of producten worden ontwikkeld, worden deze erg snel gecontroleerd vanuit de imperialistische mogendheden. Uitzonderingen op deze algemene regel, zoals Zuid-Korea, werden tijdens de Koude Oorlog door het westen gesteund omwille van strategische redenen. Een specifieke uitzondering is China waar de basis voor de recente groei werd gelegd door de overheid.
De huidige imperialistische controle en de zoektocht naar winst, verstoren wereldwijd de ontwikkeling. Zelfs de Britse commissie over Afrika moest dit erkennen: “Ontwikkelde naties… Het handelsbeleid is erop gericht om ten goede te komen aan de rijken zonder de positie van de armen in overweging te nemen.” Dat is de belangrijkste belemmering om de levensstandaard op wereldvlak te verhogen.
Uiteraard gaan Blair en co niet in tegen het kapitalisme. De commissie beweerde: “Economisch wordt groei in het bijzonder gestimuleerd door de private sector, de regering moet een klimaat scheppen waarin gewone mensen – of het nu kleine boeren zijn of managers van grotere bedrijven – hun dagelijkse taken onbezorgd kunnen verderzetten, en waarbij zij voelen dat het nuttig is om te investeren in de hun toekomst.”
Het kapitalisme ontwikkelt Afrika niet. Het continent gaat er zelfs op achteruit. Maar als je kijkt naar de geschiedenis van het Europese en het Amerikaanse kapitalisme, zie je dat dit geen ononderbroken proces van vooruitgang was. Dat is belangrijk op een ogenblik dat de basis van de huidige economische groei bijzonder fragiel is en er steeds meer angst is voor een economische crisis.
Klassenstrijd
Ondanks de blijvende crisis, is er ook een andere kant aan Afrika, namelijk een beeld van strijd onder leiding van de arbeiders en jongeren die opkomen voor hun levensstandaard en voor democratische rechten. In Nigeria werd de regering-Obasanjo sinds juni 2000 geconfronteerd met zeven algemene stakingen of periodes van massaprotesten.
Steeds opnieuw werden repressieve regimes neergehaald, maar bij gebrek aan een breuk met het kapitalisme en het imperialisme, kwam er geen fundamentele en blijvende verandering. Enkel indien komaf gemaakt wordt met de productie voor privé-winsten en er een democratisch bezit en controle is, wordt het mogelijk om de productie af te stemmen op de behoeftes.
De noodzaak om te breken met het kapitalisme, wordt sterk benadrukt door socialisten in Afrika die proberen strijdbare organisaties op te zetten. Een socialistische breuk met het kapitalisme in een Afrikaans land, zeker een belangrijk land, zou een wereldwijde echo vinden en gevolgd worden door andere landen. Het zou het begin kunnen zijn van een echte omvorming van de planeet.
De globalisering heeft aangetoond dat individuele bedrijven de productie op wereldvlak kunnen plannen. Beeld je eens in wat dit zou betekenen indien er een democratisch plan zou zijn waarbij alle middelen, zowel menselijke als materiële, kunnen worden ingezet met het oog op de menselijke noden en waarbij ook het milieu wordt beschermd.
Afrika is momenteel de zwakste schakel van het wereldkapitalisme. Als de Afrikaanse massa’s, armen en jongeren de ketenen van het kapitalisme kunnen breken, zou dit het begin vormen van een wereldwijde verandering.
