De website decorrespondent.nl bracht een opmerkelijke documentaire over hoe een Griekse gemeenschap de crisis probeert te overleven. Op het eiland Euboea werd een commune gevormd waar mensen op basis van ruil en onderlinge samenwerking overleven. De documentaire werd breed verspreid, onder meer via sociale media. Wat denken linkse socialisten ervan?
Ik zie meerdere positieve dingen in de reportage. Vooral het besef over hoe het huidige systeem in haar kern behept is met fouten, de cultivering van het idee samenwerking en vrijelijk delen van kennis,… In mindere mate is ook het toelichten van een nodeloos consumentisme nuttig. Ik kan me inbeelden dat een dergelijke gemeenschap ook heel sterk op betrokkenheid is gebaseerd en daardoor nadruk legt op het sociale aspect. Deze kleine ‘commune’ kan functioneren als broodnodige inspiratiebron naar een breder publiek toe betreffende het samenwerkingsidee en ‘voor de gemeenschap’ idee. In feite is die inspiratiebron haar belangrijkste functie, meer dan het bestaan van de commune zelf.
Negatieve kritieken kunnen echter gegeven worden op haar gebrek aan een macro-maatschappij visie. Het reële antwoord op de problemen die het kapitalisme met zich meebrengt is dat de principes die in deze commune worden toegepast van toepassing moeten worden op de samenleving in haar geheel. Nu kan het lijken alsof het voorgestelde antwoord er uit bestaat dat we met zijn allen terug moeten keren naar zelfvoorzienende mini-gemeenschapjes. De documentaire geeft zelf aan dat het niet mogelijk is om dit in geheel Griekenland toe te passen in een gemeenschap van tien miljoen mensen. Het feit dat de besproken commune geen permanente immigratie toelaat, is hier ook een uitdrukking van. Een terugkeer naar een nieuwe soort donkere middeleeuwen, met allemaal zelfvoorzienende gemeenschappen, zou een grote genocide onder de mensheid vereisen. Bovendien kunnen vraagtekens geplaatst worden bij het zelfvoorzienende aspect van deze gemeenschap. Ik veronderstel dat ze nog net niet hun eigen zonnepanelen bouwen en dus zijn ze op de markt (en dus het kapitalisme) aangewezen om deze te verkrijgen of te vervangen.
Een werkelijke maatschappijoplossing vereist een gehele maatschappelijke transformatie en dat vereist een overnemen van de gehele economie, industrie en bankenwezen door de hele gemeenschap, niet het louter terugtrekken met een handvol mensen in de wildernis. In de documentaire kwam er geen enkel voorstel over hoe we de gehele economie kunnen overnemen. Het enige antwoord in die richting dat ik ken, vind ik bij het marxisme en de lessen uit de geschiedenis van de arbeidersbeweging. Zonder een actieve en georganiseerde arbeidersbeweging en zonder een capabele revolutionaire partij om de revolutionaire beweging te gidsen zijn geen fundamentele oplossingen mogelijk behalve alleen maar meer vormen van miserie.
Niet dat ik negatief wil zijn over het in wezen positieve initiatief van die Griekse commune. Het draagt wel degelijk bij tot discussie over hoe we vooruit kunnen gaan. Maar het is ook nodig om op basis van verworven inzichten te wijzen op tekortkomingen waar elk initiatief en elke beweging mee kampt. Om daadwerkelijk te slagen in een fundamentele en positieve maatschappijverandering moeten we bouwen aan iets dat zoveel mogelijk van tekortkomingen gevrijwaard blijft. Vandaar deze kritiek op de tekortkomingen, zonder na te laten om eveneens op de positieve aspecten te wijzen.
