Een panel van politieke en syndicale voortrekkers (Daniël Piron, Bruno Verlaeckt, Hans Schippers, Ferre Wyckmans, Peter Mertens en Stephen Bouquin) ging in Antwerpen het debat aan over de crisis van het kapitalisme en het linkse antwoord erop. Het initiatief ging uit van Rood! en het Masereelfonds, maar het doel was uitdrukkelijk om een breder politiek debat te voeren. In de zaal waren er een 60-tal aanwezigen.
Daniël Piron lichtte als eerste spreker het initiatief van het ABVV Charleroi en Zuid-Henegouwen toe. Hij beschreef hoe de verhouding tot de PS omwille van het asociale beleid van die partij onder druk was komen te staan. Van de beweging tegen de onderwijsbesparingen langs Franstalige kant in 1995 over de laffe aanval van de PS op de 104 dagen durende staking bij AGC Splintex in 2004 tot de aanvallen op de werklozen. Het waren allemaal druppels die de emmer deden overlopen.
De begroting van 2012, de eerste van een regering geleid door een PS-premier, bevatte een hele reeks asociale maatregelen zoals een nieuwe aanval op de werklozen door een versnelde degressiviteit van de uitkeringen, opheffing van de herinschakelingspremie,… Het leidde tot verzet en een algemene staking op 30 januari 2012. Die acties leidden slechts tot beperkte aanpassingen en steeds meer militanten wilden dan ook de verhouding tot de PS herzien.
Van daaruit kwam de oproep van Charleroi op 1 mei 2012. Het doel van die oproep is om krachten die links van PS en Ecolo staan te verzamelen. Er werd een steuncomité opgezet dat na de gemeenteraadsverkiezingen een eerste bijeenkomst organiseerde. Op die bijeenkomst stelden de zowat 400 aanwezigen vast dat de PS zowat alle actieterreinen heeft verlaten. Er werd ook besloten om het initiatief nationaal bekend te maken.Daartoe werd een brochure opgemaakt die op 10.000 Franstalige en 5.000 Nederlandstalige exemplaren werd verspreid. Na deze brochure waarin het initiatief van Charleroi werd verduidelijkt, volgt binnenkort een brochure met een anti-kapitalistisch anticrisisprogramma. In de lente van 2014 komt er een nieuwe grote bijeenkomst in Charleroi.
Bruno Verlaeckt merkte eerst en vooral op dat hij sprak als voorzitter van de Algemene Centrale Antwerpen-Waasland niet als voorzitter van ABVV Antwerpen. Over de banden met SP.a zijn de meningen binnen het Antwerpse ABVV verdeeld. De Algemene Centrale nam 12 jaar geleden afstand door het relais niet te beperken tot één partij. Het regeringsbeleid en de rol van SP.a daarin hebben geleid tot een confrontatie, onder meer in het kader van het Generatiepact, het IPA 2011-2012 met een virtuele loonstop die door de regering werd opgelegd, het asociale regeerakkoord en recente maatregelen zoals de loonstop of het eenzijdig opgelegde eenheidsstatuut waarmee de minister tegen de belangen van de arbeiders ingaat, zo worden de bouwarbeiders gediscrimineerd.
Maar de vakbonden hebben nood aan de politiek om hun belangen door te drukken en het volstaat niet om gewoon wat te ‘shoppen’. Er is druk van onderuit, dat zagen we onder meer ten tijde van het Generatiepact, maar dan moet er wel één alternatief links van de SP.a zijn. Het vermijden van versplintering is nodig en het is positief dat dit in Charleroi lijkt te lukken. De situatie langs Vlaamse en Waalse kant is wel verschillend. De dreiging van onbeschoft rechts in de vorm van de N-VA wordt gebruikt om de stelling dat we links, met inbegrip van SP.a en Groen, niet mogen verdelen. De dreiging is reëel als we zien dat wordt voorgesteld om de vakbondsvrijheid, het stakingsrecht,… aan te pakken. Terwijl het ongenoegen tegenover de SP.a groot is omdat die partij sociale rechten afbreekt en daar nog trots op lijkt te zijn, is er ook schrik om een stap zoals in Charleroi te zetten. Een links alternatief zal uit zichzelf moeten groeien.
Hans Schippers, secretaris bij de bediendencentrale BBTK, onderschreef veel van de punten van Bruno Verlaeckt. Ook de Antwerpse BBTK heeft geen exclusieve bevoorrechte politieke partner. Er is twijfel of we de sociaaldemocratie volledig moeten laten vallen of niet, er is immer wel een politiek relais nodig. Indien er geen eengemaakt initiatief links van de sociaaldemocratie is, kan dat de twijfel in de andere richting duwen. Met de aanwezigheid van een vijand als N-VA is dat zeker het geval.
Dat betekent echter niet dat het niet mogelijk is om rond bepaalde thema’s die door de volledige linkerzijde gedragen worden eenheid te vinden. Consequent links moet daarbij wel tactisch zijn, soms lijkt het alsof de sociaaldemocratie de belangrijkste vijand van consequent links is. Vele kritieken kloppen, maar consequent links moet het ook tactisch spelen. Rond verschillende thema’s zijn verenigende initiatieven mogelijk. Zo kan links het thema van het monetaire stelsel opnemen, een thema dat vandaag door niemand wordt uitgewerkt.
Ferre Wyckmans van LBC, de christelijke bediendenbond, heeft in zijn vakbondscentrale nooit een exclusieve of bevoorrechte band met een politieke partij gekend. Bij de bredere koepels van ACV en ACW ligt dat natuurlijk anders, maar bij LBC is altijd gepleit voor een onafhankelijke positie. Niet dat de vakbond geen politieke standpunten inneemt, maar de LBC is partijpolitiek onafhankelijk. Dat betekent niet dat naar alle partijen wordt gestapt, bij sommige moeten we niet aankloppen. Het is normaal dat we ‘lastiger’ zijn op diegenen die beweren dezelfde belangen als ons te verdedigen, maar een beleid voeren dat dit tegenspreekt. De lijst van sociale rechten die gered zijn, is kleiner dan de lijst van zaken waarop werd toegegeven.
Van het initiatief voor de opbouw van een christelijke arbeiderspartij (de groep WKAP, werkgroep christelijke arbeiderspartij) was Ferre naar eigen zeggen een “koele minnaar”. Het is volgens hem niet de taak van de vakbonden om het initiatief voor een politieke partij te nemen. Wel kan de vakbond een rol spelen in progressieve frontvorming. Het debat over progressieve frontvorming is wat van de agenda verdwenen, maar iedere vooruitgang is door sociale bewegingen en vakbonden afgedwongen. Vakbonden hebben een sterkere mobilisatiekracht dan alle politieke formaties en kunnen een verschil maken.
Namens PVDA sprak Peter Mertens. Hij weerlegde de stelling dat links altijd op links kapt. In Antwerpen wordt stelselmatig tegen de N-VA, Open Vld en schepen Van Peel (CD&V) ingegaan. De PVDA botst waar er moet gebotst worden, terwijl op sommige vlakken wel kan samengewerkt worden met SP.a en Groen. Het vertrekpunt daarbij is concreet. Als er problemen zijn zoals de lange wachtlijsten voor sociale woningen, kinderopvang,… dan botsen we met de bevoegde minister, los van de vraag of die van Open Vld of SP.a is. Het uitgangspunt van links is de verdediging van de belangen van de werkende bevolking.
De kritiek op het beleid mogen we niet overlaten aan de rechterzijde. Er zijn tal van zaken waarop we moeten reageren, denk maar aan de GAS-boetes of de afkoopwet waarmee de klassenjustitie nog eens in de verf wordt gezet. PVDA wil van de verkiezingen van 2014 gebruik maken om op basis van een volgehouden inspanning en actieve opbouw in de volkswijken en op de bedrijven twee verkozenen in het parlement te halen. Dat zou de krachtsverhoudingen natuurlijk niet volledig veranderen, maar het zou een stap vooruit zijn. Peter Mertens stelde dat het dominante discours in Vlaanderen en Wallonië verschillend is,waarbij langs Franstalige kant termen als klassenstrijd, sociale zekerheid of sociale verworvenheden niet aanstootgevend zijn. Anderzijds is er een bijzonder groot spagaat tussen de linkse retoriek van de PS en de daden van die partij in de regeringen. Het initiatief van Charleroi juichte Peter Mertens toe. Hij legde nadruk op het feit dat het initiatief zich niet op verkiezingen of de korte termijn richt, maar een krachtsverhouding op langere termijn wil opbouwen en bovendien politieke discussie in de vakbonden stimuleert.
Tenslotte kwam Stephen Bouquin van Rood! als laatste spreker aan bod. Hij legde uit dat Rood! een gelijkaardig parkoers kende als het ABVV van Charleroi. Op basis van de strijd tegen het Generatiepact werd SP.a-Rood opgezet dat vervolgens als politieke fractie campagne voerde bij de interne voorzittersverkiezingen en diverse kiescampagnes. Er werd uiteindelijk gebroken met de sociaaldemocratie om een zelfstandige politieke beweging te vormen. Stephen Bouquin benadrukte dat het initiatief van Charleroi een unieke stap is voor de linkerzijde. Het is een uitdrukking van de vaststelling dat de PS ons niet zal redden, maar dat we het zelf zullen moeten doen.
De vraag die velen bezig houdt, is wat we zullen doen met de verkiezingen van 2014. Er is druk voor het argument van de nuttige stem waarbij we moeten zwijgen. Dat standpunt leeft in de vakbonden, maar het verandert niets aan de balans die van het regeringsbeleid moet opgemaakt worden. Dat is niet bepaald positief en bovendien is het nu al duidelijk dat er nog veel aanvallen zullen volgen. Tegen de rechtse dreiging, die reëel is, moeten we een links front vormen. Binnen Rood! wordt een interne bevraging gehouden met een keuze tussen verschillende opties zoals consequent links verzamelen in het versterken van de PVDA, een eigen campagne in het kader van de Europese verkiezingen of steun aan Groen. Los daarvan zou het nuttig zijn om met links stoutmoedige initiatieven te nemen. De politieke en syndicale krachten moeten zelf in het politieke debat treden, bijvoorbeeld met een grote mobilisatie vlak voor de verkiezingen rond thema’s als fiscale rechtvaardigheid of economische democratie.
Na de pauze kwamen de sprekers elk nog kort terug in het debat. Zo wees Bruno Verlaeckt erop dat het bij veel acties soms aan perspectief ontbreekt. Hij haalde de beweging rond koopkracht aan als een voorbeeld van hoe een opbouwend actieplan het verzet versterkt. Het idee van een mars of een beweging van onderuit vlak voor de verkiezingen wist Bruno Verlaeckt wel te appreciëren. Daniel Piron verwonderde er zich over dat er bij links in Vlaanderen soms ten onrechte een positief beeld van de PS heerst, terwijl er de afgelopen jaren geen enkele positieve fundamentele maatregel aan die partij kan toegeschreven worden.
Vanuit de zaal legde Johan, een militant van ACOD-Financiën, uit dat Piron en Verlaeckt door zijn vakbondsafdeling zijn uitgenodigd om de discussie over het politieke relais te voeren. Hij benadrukte dat het ABVV van Charleroi en Zuid-Henegouwen met hun initiatief een taboe doorbreken. Luc, een militant bij De Lijn, herhaalde de oproep van LSP om in 2014 eengemaakt naar de verkiezingen te trekken. Met een zwaar besparingsbeleid na die verkiezingen zou een linkse stem in het parlement nuttig zijn. Door eengemaakt, met bijvoorbeeld ook LSP-kandidaten op PVDA+, naar de verkiezingen te trekken, zouden linkse militanten ook op de werkvloer sterker staan in de politieke discussies. Verder waren er ook tussenkomsten van een activist van migrantenafkomst en een militant die actief is in de strijd tegen armoede.
Onder tijdsdruk was er weinig ruimte voor reacties door de sprekers en verder debat met de zaal. Op de vraag van Luc wierp Peter Mertens op dat een dergelijke discussie niet via open brieven kan gevoerd worden, maar dat het achter de schermen moet gebeuren. Stephen Bouquin stelde voor om een nieuwe discussie te organiseren rond het programma dat ABVV Charleroi en Zuid-Henegouwen zal uitbrengen.
Het was een breed debat met een uitwisseling tussen strijdbare syndicale verantwoordelijken en politieke activisten ter linkerzijde. Dat is op zich nuttig om elkaars standpunten en gevoeligheden beter te leren kennen, maar ook om elkaars standpunten en actievoorstellen te verscherpen zodat links zich niet in een defensieve positie laat dringen maar het aandurft om vooruit te gaan en uiteindelijk te winnen. Zoals een van de sprekers opmerkte, moeten we tegenover de onbeschofte rechterzijde een onbeschaamde linkerzijde plaatsen.
