Stakingsrecht onder vuur
Bij een aantal recente sociale conflicten (AGC – Splintex, AIS-Genk, Fnac,…) werd door het patronaat het gerechtelijk apparaat ingezet tegen stakingsacties. Telkens werd met een eenzijdig verzoekschrift afgedwongen dat er dwangsommen (boetes) opgelegd werden aan stakers die werkwilligen tegenhouden. De verontwaardiging onder syndicalisten blijft enorm groot, maar valt er ook iets te doen tegen de eenzijdige verzoekschriften?
Geert Cool
Eerst en vooral moet opgemerkt worden dat eenzijdige verzoekschriften erop gericht zijn om dringende (en “voorlopige”) maatregelen te bekomen op een ogenblik dat het omwille van de omstandigheden niet mogelijk is om een procedure op tegenspraak te voeren (een procedure waarin zowel werkgever als werknemers aanwezig zijn). Het feit dat met een eenzijdig verzoekschrift maatregelen opgelegd worden aan werknemers die niet op de hoogte zijn van de procedure en zich dus niet kunnen verdedigen, wordt in de rechtspraak niet gezien als een inbreuk op de rechten van verdediging.
Het opleggen van dwangsommen aan een stakingspikket wordt algemeen toegepast, maar is in strijd met het stakingsrecht. Het Europees Comité van Sociale Rechten oordeelde enkele jaren geleden in een verslag over België dat vreedzame stakingspikketten een onderdeel zijn van het gewaarborgd recht op collectieve actie, waardoor dwangsommen tegen zo’n stakingspikket niet aanvaardbaar zijn. Zonder een stakingspikket wordt het stakingsrecht volledig ondermijnd.
In 2002 werd een petitie opgezet voor het stakingsrecht die getekend werd door 80.000 mensen. Dit vormde mee de aanleiding voor een “herenakkoord” (een niet afdwingbaar akkoord) met het patronaat, waarin die beloofden om bij stakingen een gerechtelijke tussenkomst te vermijden. Dit bleek een lege doos te zijn. Een wetsvoorstel om dwangsommen in sociale conflicten te verbieden, is sinds 26.6.2003 “hangende” in het parlement.
Het is met andere woorden duidelijk dat we voor de verdediging van het stakingsrecht niet kunnen rekenen op het gerecht, de goodwill van het patronaat of de ijver van “onze” politieke vertegenwoordigers. Terwijl we uiteraard iedere stap voor de verdediging van het stakingsrecht steunen, zal het nodig zijn om een krachtsverhouding uit te bouwen waarmee in de praktijk afgedwongen wordt dat de patroons niet langer durven over te gaan tot het gebruik van eenzijdige verzoekschriften.
Dat is de centrale les die kan getrokken worden uit het afdwingen van het stakingsrecht op zich. Ook dat was juridisch geen evidentie, werd politiek niet aanvaard,… Het is pas in 1921 dat in voorzichtige bewoordingen het stakingsrecht wettelijk erkend werd en tot op vandaag is er geen wetgeving rond het stakingsrecht. Bepaalde politieke formaties zouden dat wel wel willen. Zo was er in april een wetsvoorstel van de VLD om bij stakingen een referendum te organiseren onder de werknemers, waarbij arbeiders die zich niet neerleggen bij de uitslag van het referendum gemakkelijker kunnen afgedankt worden. Dit wetsvoorstel maakt geen kans, maar het geeft wel aan in welke richting gedacht wordt bij het patronaat.
De reden waarom er nu quasi geen wetgeving bestaat over het stakingsrecht, is omdat een sociaal conflict afhankelijk is van de krachtsverhouding aan de basis: de actiebereidheid en organisatiegraad van de arbeiders versus het patronaat. Het stakingsrecht is afgedwongen door het recht uit te oefenen, waarbij iedere inbreuk op dat recht zou leiden tot een dermate sterke reactie van de arbeiders, dat het patronaat het niet waagt om te raken aan het stakingsrecht.
Ook nu is er een bereidheid om te protesteren tegen de inbreuken op het stakingsrecht via eenzijdige verzoekschriften. Maar dat mag niet geïsoleerd blijven per bedrijf. In 2002 werd de woede gekanaliseerd met een petitie voor het stakingsrecht. Dat heeft geleid tot het ‘herenakkoord’ waarmee echter geen stap vooruit gezet is. Een brede campagne over de verschillende sectoren heen blijft nodig; om op die basis voortaan bij ieder eenzijdig verzoekschrift tegen een staking te antwoorden met een uitbreiding van de staking en interprofessionele mobilisatie.