Linkse socialisten nemen deel aan campagne rond Marcel Claude
De 40ste verjaardag van de bloedige door de VS ondersteunde staatsgreep in Chili werd dit jaar gevierd met strijd door arbeiders en jongeren. Dit heeft ook gevolgen voor de verkiezingen van 17 november. Het ziet ernaar uit dat centrumlinks onder leiding van Bachelet terug aan de macht kan komen. Maar de sterke campagne rond de linkse kandidaat Marcel Claude, een campagne die wij actief steunen, toont het potentieel voor een nieuwe kracht van arbeiders en jongeren.
Er werd al veel gezegd en geschreven over de 40ste verjaardag van de staatsgreep die een einde maakte aan de regering van de Unidad Popular van Allende. Maar de parlements- en presidentsverkiezingen van 17 november geven een nieuwe invulling aan die verjaardag. Er is een nieuwe periode van crisis, onrust, strijd en onstabiliteit. De tegenstellingen die na de staatsgreep en de overgang naar ‘democratie’ werden opeengestapeld, beginnen zich allemaal tegelijk op te werpen.
In de huidige presidentscampagne zien we hoe Chili in een nieuwe periode terecht komt, ook al wordt een grote meerderheid voorspeld voor de voormalige Concertacion (centrumlinkse coalitie die meer dan 20 jaar na het einde van de dictatuur van Pinochet aan de macht was) onder leiding van Michelle Bachelet.
Tegenstellingen uit het post-Pinochet tijdperk komen naar voor
Na de staatsgreep van Pinochet werd Chili een laboratorium voor neoliberaal beleid. De dictatuur ging over tot het breken van de arbeidersbeweging om een reeks brutale aanvallen in te zetten. De strijd tegen de dictatuur was dan ook nauw verbonden met de strijd van de arbeidersklasse voor rechten en degelijke omstandigheden, en dus tegen het Chileense kapitalisme: de dictatuur van de bazen en het imperialisme. De massale betogingen en stakingen tijdens de laatste jaren van de dictatuur werden door veel arbeiders gezien als een manier om terug aan te sluiten bij de strijd voor een socialistische samenleving die begin jaren 1970 begon. Dit proces werd echter in de kiem gesmoord. De leiders van de arbeidersorganisaties en de grote linkse partijen slaagden erin om de strijd op het zijspoor van ‘vreedzame onderhandelingen’ te zetten. Dat leidde tot de vestiging van een kapitalistische democratie zonder een einde te maken aan de dictatuur van de grote bedrijven en het imperialisme. De werkenden en de armen kregen te horen dat deze periode van verandering zou leiden tot de verkiezing van linkse regeringen en dat dit tot echte verandering zou leiden.
Op 17 november zullen we effectief de zesde presidentsverkiezingen in Chili kennen sinds het einde van de dictatuur. Daarvan werden er vier gewonnen door de kandidaten van de Concertacion. De 20 jaar van regeringen van de Concertacion betekenden 20 jaar van verraad. Het neoliberalisme van onder Pinochet werd niet alleen behouden, het werd vaak nog versterkt. De grondwet van Pinochet werd behouden en de voormalige dictator werd zelfs aangesteld tot senator voor het leven.
De laatste regering van Bachelet vormde geen uitzondering. Bachelet probeert haar rol in het verzet tegen dictatuur centraal te stellen – haar vader was een militaire leider onder Allende die zich tegen de staatsgreep verzette en zelf was ze actief tegen de dictatuur van Pinochet en werd hiervoor gemarteld. Maar eens ze zelf aan de macht was, vergat ze dit snel. Ze veranderde niets aan de grondwet van Pinochet of aan de antivakbondswetten. Haar regime zette antiterrorismewetten in tegen de strijd van de Mapuchebevolking, het ging om wetten waar Pinochet enkel van kon dromen. Onder Bachelet werden meer Mapuche (een onderdrukte inheemse bevolkingsgroep) vermoord door de overheid dan onder de huidige rechtse regering van Pinera.
Politieke establishment en systeem gediscrediteerd
Zoals te verwachten was, begon het geduld met de Concertacion op te geraken. Na 20 jaar leidde dit op een verwrongen manier tot de eerste nederlaag van de Concertacion bij de presidentsverkiezingen. De rechterzijde won met Pinera. De Concertacion had zo’n verraderlijke rol gespeeld in de strijd voor verandering na de val van de dictatuur dat het ondenkbare gebeurde: een democratische verkiezingsoverwinning voor een aanhanger van de staatsgreep.
De steun voor de rechterzijde was echter van korte duur. Pinera is de minst populaire aftredende president sinds Allende werd vermoord, minder populair dus dan de bloedige dictator zelf. De belangrijkste factor hiervoor is de terugkeer van de klassenstrijd. Maar dat heeft niet geleid tot een hernieuwd vertrouwen in de Concertacion.
De belangrijkste ontwikkeling was er een van massale ontgoocheling in het volledige politieke establishment. Bij de laatste verkiezingen, lokale verkiezingen in november vorig jaar, kwam 60% gewoon niet opdagen. Dit fenomeen is vooral sterk verspreid onder jongeren. Bij de verkiezing van Pinera had 75% van de jongeren niet eens de moeite gedaan om zich te registreren voor de verkiezingen. Het is niet verrassend dat de jongeren de afgelopen jaren vooraan stonden in de strijd met een grote en heroïsche studentenbeweging.
Deze explosieve strijd werd gekenmerkt door een massale verwerping van het systeem. Er werden verregaande eisen gesteld, zoals de afschaffing van de grondwet van onder Pinochet en de vorming van een Grondwetgevende vergadering. De verkiezingscampagne vormt daar een weerspiegeling van, zelfs de rechtse partijen moeten er rekening mee houden. Er worden veel vragen gesteld en er is een breed verzet tegen het falende systeem dat na de dictatuur volgde.
De rechtse campagne is verdeeld, deels een uitdrukking van de kopzorgen die de dictatuur de rechterzijde nog bezorgen. Naast Evelyn Mettei, de kandidaat van de Alianza, is er nog een tweede rechtse kandidaat. Het gaat om de econoom en televisiepersonaliteit Franco Parisi. Hij is kandidaat met een rechts programma, maar hij probeerde dat wat op te frissen met de stelling dat er een breuk is van expliciete steun aan de dictatuur (ook al zijn er foto’s van Parisi naast Pinochet). De campagne van Parisi kreeg meer steun dan verwacht en hij ligt in een aantal peilingen nek aan nek met de officiële kandidaat van Alianza. Ook dat is een uitdrukking van de crisis van het regime.
Bachelet – naar een nieuwe crisisregering
De populariteit van Bachelet lijkt in tegenspraak met dit beeld, maar dat is het niet. De “hoge populariteit” verbergt dat de grote meerderheid niet de bedoeling heeft om voor haar te stemmen. Een belangrijke factor om de stabiliteit in het post-Pinochet tijdperk was de economische groei die Chili vrij consistent kende, zeker in het afgelopen decennium.
Bij de wereldwijde economische crisis leek Chili aanvankelijk niet geraakt te worden. De economie kon meesurfen op de Chinese golf. Maar China is niet in staat om de Latijns-Amerikaanse of Chileense economie van de gevolgen van de crisis te vrijwaren. Dat blijkt uit de snelle neergang die momenteel optreedt. Velen kijken nu met enige nostalgie naar het bewind van Bachelet omwille van de economische ‘sucessen’ onder haar regering. Dat vormde de basis voor de erg beperkte sociale hervormingen die toen werden doorgevoerd. Een regering onder Bachelet zou in 2013 echter niet hetzelfde zijn. Dit regime zal tot steeds hardere conflicten met de werkende bevolking gedwongen worden. Voor de arbeidersbeweging en de linkerzijde is dat een belangrijk perspectief en het kan tot vooruitgang leiden. Het is schandalig dat de leiding van de Chileense Communistische Partij net op zo’n ogenblik het slechtst mogelijke standpunt inneemt. De partij gooit zich volledig in de Concertacion. Dat heeft geleid tot een significante crisis en polarisatie binnen de partij, een aantal militanten heeft de partij verlaten en steunt de campagne van Marcel Claude.
Bachelet en de Concertacion bereidden zich voor op meer van hetzelfde asociale beleid. De beloftes bij de verkiezingen moeten rekening houden met een radicalisering in de samenleving en de druk van de klassenstrijd. Zo wordt opgekomen voor gratis onderwijs of een nieuwe grondwet. Maar het doel hiervan is enkel om kiezers te verleiden, niet om het ook effectief door te voeren. Bachelet wordt bijgestaan door de antidemocratische kieswetgeving in het land. Om een belangrijke maatregel door te voeren, heeft een regering een meerderheid van ofwel twee derden, drie vijfden of vier zevenden nodig. Zo ver zal Bachelet niet geraken in het parlement. Verkiezingsbeloften rond gratis onderwijs, abortusrechten, homohuwelijk,… kunnen met dat ‘argument’ worden opgeborgen na de verkiezingen. Een oprecht socialistische regering zou zich niet in het keurslijf van de wetten van onder Pinochet laten dwingen, zo’n regering zou op basis van mobilisatie en de kracht van de arbeidersklasse ingaan tegen de kapitalistische wetten om de samenleving te verandering.
Sommigen speculeren dat Bachelet zelfs geen meerderheid wil die groot genoeg is, omdat ze anders zou ontmaskerd worden als iemand die niet echt tot verandering wil komen. In de media waren er berichten over een geheime ontmoeting tussen de voorzitter van de socialistische partij PS (deel van de Concertacion) en een senator van de Alianza om tot een ‘akkoord’ te komen waarbij een overwinning van Bachelet in de eerste ronde van de presidentsverkiezingen niet zou leiden tot een tweede ronde om een vernederende nederlaag van de rechtse kandidaat te voorkomen (indien de officiële Alianza-kandidaat naar de tweede ronde gaat natuurlijk…). De rotte leiding van de Concertacion heeft nood aan een ‘betrouwbare’ oppositie om te vermijden dat er een echte oppositiekracht ontwikkelt tegenover het asociale beleid.
In de eerste explosie van de studentenbeweging bleek de enorme haat tegenover het politieke establishment. Dit werd vaak vertaald een ruwe ‘anti-partijsfeer’, elementen daarvan zien we in tal van landen in Europa of Latijns-Amerika. We begrijpen deze sfeer en de progressieve oorsprong ervan in een verwerping van de rotte partijen uit het verleden, maar revolutionaire socialisten proberen deze sfeer toch te overkomen omdat het een obstakel is in de opbouw en ontwikkeling van de nodige politieke uitdrukking van de opkomende klassenstrijd.
Opkomst van strijd
De afwezigheid van een massaal politiek alternatief heeft de Chileense arbeiders, onderdrukten en jongeren niet tegen gehouden om hun eigen oppositie op straat en op de werkvloer op te bouwen. De studentenbeweging bracht grote aantallen betogers op straat, dat hadden we sinds meer dan 20 jaar niet meer gezien. De beweging genoot de steun van alle delen van de arbeidersbeweging. Een nieuwe generatie van activisten werd gestaald in de strijd, vaak was er sprake van brutale repressie door de beruchte ordediensten.
De studenten stonden niet alleen. In het zuiden van het land was er een massale rebellie waarbij de autoriteiten de controle over volledige regio’s verloren toen de bevolking zich verenigde in stakingen en blokkades tegen speculatie op prijzen en de gebrekkige openbare diensten. Het aantal belangrijke syndicale bewegingen van de afgelopen jaren is erg groot. Er waren acties van precaire werkenden in de distributiesector tot acties van de zwaarste bataljons van de Chileense arbeidersklasse, de koperarbeiders.
Deze strijd vond telkens plaats zonder enige leiding van de top van de belangrijkste vakbonden. Leiders van de ooit machtige CUT (de centrale vakbondsfederatie) worden nu vaak evenzeer gehaat als de kapitalistische politici. Nog maar drie maanden geleden voerden de havenarbeiders een inspirerende strijd tegen de aanvallen op hun lonen en arbeidsvoorwaarden. De staking verspreidde zich als een lopend vuurtje van de ene haven naar de andere, op een paar dagen tijd lag de volledige sector plat en dit terwijl de havenarbeiders niet eens een nationale vakbondsstructuur hebben! Zoals vaak vinden de arbeiders en jongeren in hun strijd manieren om de obstakels van de rechtse vakbondsleiders en de afwezigheid van een massale politieke stem te overkomen.
Marcel Claude en de campagne ‘Todos a la Moneda’
Socialismo Revolucionario, het CWI in Chili, steunt de presidentscampagne van Marcel Claude en ‘Todos a la Moneda’ (vrije vertaling: ‘allemaal naar het presidentieel paleis La Moneda’). We hebben kandidaten voor deze campagne voor zowel de senaat als de lokale raden. De campagne biedt een mogelijkheid om de afwezigheid van een politieke stem voor de strijd van de werkenden en de jongeren te overkomen. De campagne lijkt uit het niets te zijn ontstaan, maar geniet een momentum. Er waren massale bijeenkomsten doorheen het land met een grote deelname van jongeren en studentenactivisten en organisaties. Het wijst erop dat het bewustzijn verder gaat dan een ruwe ‘anti-partij’ positie en dat er een groeiend begrip is dat we de strijd ook op het politieke terrein moeten voeren. Onder jongeren (onder de 24 jaar) geniet Claude momenteel een gelijkaardige steun als Bachelet . De campagne kreeg steun van alle sectoren die in strijd gingen, van de tienduizenden die in actie gingen tegen het onrechtvaardige private AFP pensioenstelsel tot de gemeenschappen die in actie komen tegen het gebrek aan diensten, zoals in Aysen het geval was.
Het programma van Claude omvat heel wat van de centrale eisen van deze strijdbewegingen, onder meer eisen voor gratis en degelijk onderwijs en gezondheidszorg, betaald door een progressieve belasting en de hernationalisatie van de kopersector en andere grondstoffen. De campagne eist de vorming van een nieuwe grondwetgevende vergadering gebaseerd op een proces waarbij organisaties van werkenden en jongeren alsook sociale bewegingen een nieuwe grondwet opmaken om die uit het tijdperk van Pinochet te vervangen. Claude omschrijft zichzelf als een antikapitalist en verwerpt terecht een electoraal akkoord met Bachelet. Hij stelt dat er in een tweede ronde tussen Bachelet en de traditionele rechterzijde geen sprake kan zijn van steun aan Bachelet.
Dit programma is een enorme stap in de goede richting en het biedt de mogelijkheid voor een politieke strijd die uitgaat van de eisen en behoeften van de werkenden en de sociale bewegingen, maar er blijven een aantal tegenstrijdigheden en gebreken. Claude verdedigt een antikapitalistische standpunt, maar blijft haperen als het gaat om de nood aan een socialistische samenleving. Dat is een belangrijke zwakte waar we volgens Socialisme Revolucionario een antwoord op moeten bieden.
Om de centrale voorstellen van de campagne van Claude door te voeren, is een strijd voor een ander systeem noodzakelijk. De nationalisatie van de kopersector om gratis onderwijs en gezondheidszorg mogelijk te maken, zou bijvoorbeeld de nationalisatie van de banken onder democratische controle vereisen om een plan voor de economie te kunnen ontwikkelen en de nodige middelen te kunnen investeren om de levensstandaard en de openbare diensten op te krikken. Als Marcel Claude zich beperkt tot “controle en regulatie” van de banken, dan gaat dit niet ver genoeg. Een revolutionaire grondwetgevende vergadering op basis van arbeidersdemocratie op de werkvloer, in de scholen en de gemeenschappen, zou een nieuwe ‘overgang’ kunnen inluiden, deze keer een revolutionaire overgang die een einde maakt aan kapitalisme en de decennialange strijd van de Chileense arbeidersklasse voor socialisme na de bloedige nederlaag van 1973 uiteindelijk tot een overwinning brengt.
Daartoe is een revolutionaire benadering nodig voor de linkerzijde en de sociale bewegingen. Zoals Patricio Guzman van Socialismo Revolucionario (en kandidaat voor de senaat) stelde tijdens een debat op TVN, de grootste televisiezender: “we moeten komaf maken aan het kapitalisme en strijden voor een nieuwe socialistische samenleving”. Enkel zo’n perspectief kan op blijvende basis tegemoet komen aan de eisen en bekommernissen van de werkenden en jongeren. Het is onderdeel van de internationale strijd voor socialisme doorheen Latijns-Amerika en de wereld.
Een aantal peilingen plaatsten de campagne van Claude op 7%. Het is belangrijk dat dit project na de verkiezingen niet gewoon terug in de koelkast verdwijnt. Socialismo Revolucionario en anderen in de campagne – vooral rond het ‘Arbeidersfront voor Marcel Claude’ – stellen dat de campagne ‘Todos a la Moneda’ maar een eerste stap mag zijn. Er is een initiatief om met het ‘arbeidersfront’ een brede steun te verzamelen onder syndicalisten en linkse activisten. Het doel is om te mobiliseren en de steun te organiseren rond een klassenstandpunt en een socialistisch programma. Het ‘arbeidersfront’ werd op een bijeenkomst met een duizendtal aanwezigen opgezet en verdedigt de noodzaak om de huidige campagne ook na de verkiezingen verder te zetten. Zo kan het een springplank worden naar een nieuwe politieke kracht die de Chileense samenleving kan veranderen. Een massale politieke kracht, een nieuwe partij van de werkenden, jongeren en onderdrukten, met een strijdbaar socialistisch programma vormt de orde van de dag. De campagne van Claude zal de Chileense samenleving pas echt veranderen als het zo’n richting uitgaat.
