Het optreden van Miley Cyrus op de Video Music Awards en haar video ‘Wrecking Ball’ hebben geleid tot een stroom van reacties. Alle kranten reageerden, zo riep The Sun Cyrus op om ermee te stoppen. Sinead O’Connor stuurde een open brief. Ze had het over de muziekindustrie die vrouwen uitbuit voor het geld. O’Connor vatte het als volgt samen: “Ik zit al lang genoeg in de branche om te weten dat mannen meer geld verdienen dan jij als je naakt verschijnt.”
Een aantal commentatoren stelde dat het om bevrijding gaat. Het klopt dat het positief is dat vrouwen hun lichaam niet moeten verstoppen. Doorheen de vrouwenbewegingen van de jaren 1960 en 1970, waarbij seksuele bevrijding een belangrijke doelstelling was, hebben veel vrouwen het vertrouwen gehaald om hun seksualiteit te uiten.
Is er dan iets fout als vrouwen als Miley Cyrus zichzelf wel heel erg bloot geven in muziekvideo’s? We moeten uiteraard voorzichtig zijn om geen oordeel over individuen te vellen, maar een belangrijke vraag is toch: wie haalt hier voordeel uit? Gaat het om bevrijding als alle vrouwen in een wel erg beperkt beeld van seksualiteit worden geduwd?
Gebruikt door de media
Het gaat hier niet om vrouwen die zichzelf naar voor schuiven zoals ze dat willen, het gaat om vrouwen die gebruikt worden door de media en de muziekindustrie.
In een bijdrage in het debat rond Cyrus verklaarde Charlotte Church: “De cultuur van een denigrerende voorstelling van vrouwen is zo breed verspreid in de popmuziek dat het routine is geworden, van de manier waarop we behandeld worden door het management en de platenfirma’s tot de wijze waarop we aan het publiek worden voorgesteld.”
Het is niet alleen de manier waarop vrouwen voorgesteld worden, maar ook wie het achter de schermen voor het zeggen heeft. De Financial Times stelde dat de 40 best verkochte albums vorig jaar min of meer gelijk verdeeld waren onder mannelijke en vrouwelijke artiesten, maar de overgrote meerderheid werd geschreven en uitgebracht door mannen. De organisatie van schrijvers en componisten telt slechts 13% vrouwen onder haar leden.
Spotify, dat online muziek aanbiedt, stelt dat mannen minder dan vrouwen naar artiesten van het andere geslacht luisteren. Onderzoek wijst uit dat mannen goed zijn voor 65% van de aankopen van muziek en dat ieder genre meer door mannen dan door vrouwen wordt beluisterd.
De muziekindustrie wordt gecontroleerd door een handvol zakenlui die superrijk worden door de talenten van vrouwen en mannen uit te buiten. De rijke bazen, doorgaans mannen, beslissen wat het hoofdzakelijk mannelijke publiek volgens hen wil. Vrouwen worden daarbij gezien als een manier om een product te verkopen en winst te maken.
Dit betekent niet dat er geen succesvolle vrouwelijke artiesten zijn die algemeen erkend worden voor hun talenten. Het gebeurt echter maar al te vaak dat vrouwelijke artiesten op hun uiterlijk beoordeeld worden.
Zoals in de meeste andere onderdelen van ons leven onder het kapitalisme, is er de indruk dat meer waarde wordt gehecht aan hoe vrouwen eruit zien dan aan wat ze zeggen of doen. De muziekindustrie weerspiegelt hoe macht, geld en controle gebruikt worden in de samenleving. Het geeft ook aan hoe alles koopwaar wordt dat kan gekocht en verkocht worden. Artistieke talenten worden aan banden gelegd in het belang van de winsten.
Het kapitalisme doet zich voor als een systeem vol keuzes. We zien echter dat popsterren er vandaag steeds meer hetzelfde uitzien en dezelfde muziek brengen. Die muziek is er niet op gericht om een beeld te brengen van het leven van de gewone werkende bevolking.
Geen markt
Alles wat anders is, wordt vaak gezien als iets waar “geen markt” voor is. Artiesten die niet in de pas lopen, krijgen amper steun van de muziekindustrie.
Het effect op hoe vrouwen voorgesteld worden, is groot. Het gaat om een eenzijdig beeld waarbij vrouwen aan mannen onderworpen worden of louter dienen om naar gekeken te worden.
Tijdens de Video Music Awards maakte Cyrus een opvallende verschijning in een latex bikini waarbij ze zich aan zanger Robin Thicke onderworp. Die verklaarde dat ‘Blurred Lines’ over de verhouding tussen mannen en vrouwen gaat, maar algemeen wordt aangenomen dat het over de ‘moeilijke grens’ tussen seks met onderlinge toestemming en verkrachting gaat. In de video zijn Thicke en zijn mannelijke artiesten volledig gekleed terwijl de vrouwen in hun ondergoed dansen, een van de vrouwen wordt op haar knieën gebracht door een bevel van een man. Thicke zingt daarbij ‘Ik haat deze moeilijke grenzen, ik weet dat je het wil’.
De video ‘Wrecking Ball’ van Cyrus werd gemaakt door de beruchte fotograaf Terry Richardson. Hij stelde eerder dat het bij fotoreeksen soms zover komt dat modellen “seksuele acts uitvoeren” voor hem en dat hij zelf “een machtige kerel” is die “al die meisjes domineert.”
Muziek is echter ook een uitdrukkingswijze die kan gebruikt worden voor protest en rebellie van vrouwen, denk maar aan de beweging ‘riot grrrl’ in de jaren 1990 of het recente protest van de Russische band Pussy Riot.
De discussie rond het gedrag van Miley Cyrus heeft tot een belangrijk debat geleid op een ogenblik dat het protest tegen seksisme toeneemt. Vrouwen moeten hun campagne ook richten op de muziekindustrie. Campagnes tegen seksisme of verkrachting zijn belangrijk en moeten zich tegen alle voorbeelden ervan richten als onderdeel van de strijd voor een alternatief op het kapitalistische systeem dat aan de basis ervan ligt.
