Afgelopen dinsdag vond in Antwerpen een open vergadering van LSP plaats over de strijd tegen kapitalisme en dictatuur in China en Hong Kong. Sally en Jaco van Socialist Action (Hong Kong) waren de gastsprekers van dienst. Voor de bijeenkomst hadden we een gesprek met hen over de economische situatie van China en de opbouw van een socialistisch alternatief.
Burgerlijke commentatoren en economen stellen wel eens dat de Chinese economie de motor zal vormen die het kapitalisme terug op de sporen zal krijgen. We veronderstellen dat jullie het daar niet mee eens zijn, maar hoe antwoorden jullie op dergelijke stellingen?
Wij zijn het uiteraard niet eens met die stelling. We zien vandaag een belangrijke economische vertraging in China, terwijl de Chinese economie een steeds belangrijkere globale rol speelt. Tijdens de stagnatie van de EU en de VS is China inderdaad een motor voor groei geweest, maar die fase is voorbij. Vandaag is de Chinese economie niet langer duurzaam. De huidige vertraging is geen tijdelijke crisis, maar een nieuwe fase in de wereldwijde kapitalistische crisis. Na de VS en de EU is het nu de beurt aan China om meegesleept te worden in de wereldwijde economische instorting.
We zien dat de schuldencrisis in China een steeds groter probleem wordt voor de centrale regering in Beijing. Dit zou zelfs wel eens het begin van het einde van de CCP-staat kunnen inluiden. Het stimuluspakket van 560 miljard dollar dat de Chinese overheid na de crisis van 2008 in de economie injecteerde, kan vandaag niet herhaald worden. De economie is zoals een drugsverslaafde: een nieuwe dosis zal een beperkter effect hebben. Bovendien stellen we vast dat de lokale overheden gigantische sommen op krediet lenen om te kunnen investeren in lokale infrastructuur. Zij zijn immers in een wedren verzeild geraakt om lokaal de best mogelijke groeicijfers te kunnen optekenen en hun eigen lokale elites zoveel mogelijk te verrijken: een situatie die op termijn ondraaglijk zal worden voor de lokale regeringen.
Het is duidelijk dat de Chinese overheid vandaag niet in staat is om opnieuw stimuli te introduceren. De schuldencrisis is vandaag veel dieper, nog meer schulden maken behoort niet tot de mogelijkheden. De Chinese premier benadrukt dat er nood is aan ‘pijnlijke hervormingen’; daarmee bedoelt hij niet zozeer besparingen, maar een toename van private investeringen. De overheid wil haar handen aftrekken van kleine banken om ze failliet te laten gaan. De koers naar steeds meer private markt heeft ook tot een liberalisering van de rentevoet geleid, waardoor die niet meer door de regering gecontroleerd kan worden.
Vorig jaar lag het officiële groeicijfer voor China op 7,8%, maar dat is onbetrouwbaar aangezien Chinese groeicijfers altijd vervalst worden. Volgens kapitalistische economen ligt de groei eerder rond de 6%. Gebaseerd op de consumptie van elektriciteit en energie kom je zelfs tot een groeipercentage van 3 à 4%. De officiële werkloosheid (4%) ligt in realiteit dubbel zo hoog. Door de economische vertraging zal de werkloosheid in China een grotere omvang aannemen. Bovendien zal de vertraging een enorme impact hebben op de rest van de wereld, gezien de exportpositie van de Chinese economie.
Uiteindelijk is de crisis in China vandaag niet fundamenteel verschillend van de crisis in de EU of de VS. We kennen het systeem van schaduwbanken: dat zijn banken die niet gecontroleerd worden door de overheid, en waar de officiële banken aankloppen om leningen onder tafel aan te gaan, die niet op de jaarbalans verschijnen. Het is duidelijk dat de Chinese overheid de economie niet langer onder controle heeft. Vandaag gaat er zo’n 3,6 triljoen dollar om in de schaduwbankensector, dat is ongeveer het equivalent van het bbp van Duitsland. De schaduwbanken opereren hoe langer hoe minder ondergronds, en worden steeds meer een fundamenteel onderdeel van het financieel systeem.
In het Westen krijgen we ook berichten te horen over de groeiende machtsstrijd en interne conflicten binnen de Chinese Communistische Partij. Welk effect heeft deze machtsstrijd op de politieke en economische perspectieven voor China en de wereld?
De huidige machtsstrijd is in feite al 20 jaar bezig, maar bereikt vandaag een kritiek punt. Ten gevolge van de economische en politieke crisis zoeken de partijbonzen manieren om te hervormen. Je krijgt dus verschillende fracties die hun eigen belangen verdedigen, waardoor ze een iets andere benadering hebben, hoewel ze het fundamenteel eens zijn over de koers richting kapitalisme en vrije markt.
Enerzijds heb je de zogenaamde ‘prinsen’: afstammelingen van de topambtenaren uit het Mao-tijdperk, die over een enorme rijkdom beschikken als gevolg van hun bezit van de overheidsbedrijven. Zij zijn zeer actief op de financiële markt en vormen in feite de neo-kapitalistische klasse. Anderzijds heb je de jongerenafdeling van de CCP, die bestaat uit mensen die van lage komaf zijn en zich hebben opgewerkt in de rangen van de partij. Zij willen de macht van de ‘prinsen’ beperken, maar steunen eveneens de neoliberale maatregelen en zijn ook tegen elke vorm van democratische hervormingen. Echte maoïsten vind je eigenlijk alleen nog onder de gepensioneerde lagen en hier en daar in het leger, maar ze hebben praktisch geen politieke invloed meer. Steeds meer CCP’ers gebruiken wel het beeld van Mao om populariteit te winnen en te kapitaliseren op de woede onder de massa’s, maar dat is slechts retoriek.
Ook de huidige president Xi Jinping gebruikt een dergelijke maoïstische retoriek, terwijl hij in realiteit een neoliberaal beleid oplegt: de Chinese overheidsuitgaven zijn nog nooit zo laag geweest, en hoewel er nood is aan massale huisvesting, bouwt de Chinese overheid maar 1 arbeiderswoning voor elke tien luxevilla’s voor de elite en speculanten. De meeste arbeiders wonen gewoon in de fabriek waar ze werken.
Ondanks de repressie van het regime zien we toch een opgang van strijd ontwikkelen in China. In de westerse media was er aandacht voor de strijd van de landbouwers in Wukan, bijvoorbeeld, en we horen steeds meer berichten van grote stakingsbewegingen. Zijn die bewegingen gecoördineerd en worden de arbeiders en boeren georganiseerd?
De boeren in Wukan protesteerden tegen de afname van hun landbouwgrond door de overheid. Dat gebeurde trouwens niet enkel in Wukan, in 2011 waren er 180.000 dergelijke protesten in China. Zo zien we dat Wukan een enorme inspiratiebron is geweest voor boeren in andere landelijke gebieden. Er ontwikkelt zich ook een stadsvlucht in China: steeds meer fabrieken delokaliseren naar het binnenland, waar de lonen lager liggen, of zelfs naar landen als Bangladesh.
Je kan niet echt spreken van een eengemaakte strijd tussen boeren en arbeiders, hoewel ze elkaar wel inspireren. De grote protestbewegingen zijn doorgaans eerder gedecentraliseerd. Maar het zelfvertrouwen van de betogers, en hun wantrouwen tegenover de CCP, groeit wel. Drie weken geleden was er in de provincie Guang Dong nog een grote protestbeweging met duizenden betogers tegen de bouw van een nieuwe nucleaire basis. De CCP heeft een palmares opgebouwd van loze beloften. Daarom weigerden de betogers weg te gaan voor ze een officieel document te zien kregen dat de basis niet gebouwd zou worden.
Maar het klopt dat brutale repressie zeer wijdverspreid is in China. In Xangpu bijvoorbeeld hebben we dit jaar een gelijkaarde beweging gezien als in Wukan, maar omdat deze beweging meer geïsoleerd stond en minder georganiseerd was, werd ze brutaal neergeslagen. Dat toont het belang van een goede organisatie van protest aan.
Over onze werking in China kunnen jullie weinig vertellen om onze kameraden daar niet in gevaar te brengen. In Hong Kong kunnen we echter wel openlijk werken. Hoe doen jullie dat en hoe maken jullie de link met de uitbouw van een revolutionaire partij op het Chinese vasteland?
Hong Kong is vandaag een stad van protesten waar een enorme woede tegen de regering leeft. Steeds meer mensen protesteren voor democratische verkiezingen en tegen de CCP. Dit geeft ons zeer veel mogelijkheden om ons te organiseren en de noodzaak van socialisme te populariseren.
Ons werk in Hong Kong is feitelijk slechts een opstap voor de uitbouw van een revolutionaire partij in China. China zal eerder revolutie kennen dan Hong Kong, aangezien de situatie er nog veel explosiever is. We gebruiken ons werk in Hong Kong nu om aan te tonen wat het CWI kan doen als we de mogelijkheid hebben om ons te organiseren. Bij de opgang van een revolutionaire beweging zullen we die mogelijkheid ook in China hebben. We zijn momenteel de enige echte marxistische revolutionaire organisatie in Hong Kong, dus de omstandigheden zullen ons dwingen om onze historische taak op te nemen. Onze kameraden in China lopen vandaag constant het risico om gearresteerd te worden. We gebruiken ons magazine en onze website om ook onze visie op de actualiteit en onze ideeën in China te verspreiden. We zijn ervan overtuigd dat een kleine marxistische organisatie zoals de onze, als ze gewapend is met een correct programma en correcte perspectieven, een beslissende rol kan spelen in de revolutionaire omwentelingen die China in de komende periode zal kennen.
