Het platform TegenGAS, waar ook de Actief Linkse Studenten deel van uitmaken, organiseerde op donderdag 16 mei samen met een 15-tal Gentse organisaties een groot debat over het GAS-beleid. Symbolisch, want het is precies in Gent dat het zelf uitgeroepen “meest progressieve” stadsbestuur van Vlaanderen de GAS-repressie nog verder wil uitbreiden. Burgemeester Daniël Termont kwam zelf deze beleidskeuze verdedigen tegenover Mathias Vander Hoogerstraete (TegenGAS), Raf Jespers (Liga voor de Mensenrechten), Geert De Cock (Unie van Jeugdadvocaten) en de 120 aanwezigen. VRT-journaliste Sofie De Meyer modereerde het debat.
Alvorens het debat te openen legde de moderatrice kort uit dat het GAS-beleid in het leven werd geroepen om gemeenten in staat te stellen overlast en kleine criminaliteit zelf vast te stellen en te beboeten omdat deze door de overbelasting van de parketten onbestraft bleven. Op de dag van het debat werd in de Kamercomissie alvast het wetsvoorstel goedgekeurd om GAS verder uit te breiden en de leeftijd ervoor te verlagen naar 14 jaar. De Vlaamse Jeugdraad zou door dit voorstel een adviserende rol krijgen wat betreft GAS-boetes voor minderjarigen.
De Gentse burgemeester opende het debat in een spreidstand die hij het hele debat zou volhouden. Hij vertelde de aanwezigen dat hij het GAS-beleid zelf ook geen goed systeem vindt, maar dat het een noodzakelijk kwaad is om de gemeenschap samen te houden. Hij stelde dat de verschillen per gemeente leiden tot rechtsonzekerheid en dat de omkering van de bewijslast een slechte zaak zijn, maar dat dit niet opweegt tegen de straffeloosheid die anders in de stad zou heersen.
De GAS-boetes en het oprichten van een speciaal ‘overlast-team’ bij de politie hebben het gemeentebestuur, volgens Termont, in staat gesteld om de problemen in bepaalde wijken aan te pakken. Hoewel hij later in het debat zelf toegaf niet te geloven dat er door het GAS-beleid minder wildgeplast of gesluikstort zou worden. Hij stelde dat het gemeentebestuur reeds veel investeert in armoedebestrijding en sociale preventie, maar dat mensen die arm zijn daarom niet het recht krijgen de samenleving te verpesten. Zolang hij burgemeester is, zei hij, is het zijn voornaamste taak de stad leefbaar te houden en zorgen dat er geen anarchie heerst in de straten. Hij pleitte dan ook voor een verlaging van de leeftijd voor GAS-boetes naar 12 jaar, niet om boetes te innen maar om een sanctie op te leggen aan de jongeren en een kans te krijgen met hun omgeving in gesprek te gaan over hun gedrag. Hij beweerde ook dat men in Gent volwassen omgaat met de GAS-boetes, dat de geplande uitbreiding van het systeem vooral betrekking zou hebben op verkeersovertredingen en dat GAS, zolang hij burgemeester is, in Gent nooit zal toegepast worden om betogingen en het recht op vrije meningsuiting te beteugelen. Wel gaf hij toe dat de situatie nu niet transparant is en stelde, na een vraag van TegenGAS over de cijfers, voor om de precieze cijfers over de GAS-boetes beschikbaar te maken op de site van de stad Gent.
Raf Jespers stemde ermee in dat er moet worden opgetreden tegen overlast maar voegde er aan toe dat GAS geen goed systeem is omdat de regelgeving, berechting en de inning van de boetes allemaal bij de uitvoerende macht zitten. Hij pleitte dan ook voor een terugkeer naar het oude systeem waarbij politierechters op kantonaal niveau verantwoordelijk waren voor de vervolging en waarbij de commissaris optrad als procureur zodat de scheiding van vervolging gegarandeerd werd. Ook stelde hij dat de overbelasting van de politierechtbanken er gekomen is toen deze in 1995 verantwoordelijk werden voor het vervolgen van alle verkeersdelicten en het GAS-beleid er dan 1999 als geknutselde oplossing kwam toen de paarse regering vond dat ze iets moest doen aan de straffeloosheid. Verder meende hij dat het geen toeval is dat in Antwerpen de meeste GAS-boetes worden uitgeschreven in de armste wijk. Hij citeerde Tom Meeuws, een van de bezielers van het Antwerpse GAS-beleid: “Steden zoals Antwerpen ontvangen de komende jaren meer volk dan ooit. De spanning tussen arm en rijk, nooddruft en welstand, zal alleen maar toenemen en daarmee ook de vraag naar ordehandhaving en overlastbeteugeling.” Hij wees zo met een beschuldigende vinger naar de gevestigde politieke partijen voor hun werkelijke motieven om het GAS-beleid te gebruiken. Bovendien vond Jespers het pervers dat de Jeugdraad, die zich altijd verzet heeft tegen de GAS-boetes, door de onlangs goedgekeurde wetgeving betrokken wordt in het beleid, en het zo moet meehelpen het beleid mogelijk te maken.
Geert De Cock stelde ook terug te willen naar het oude systeem. Op de stelling van Bart Somers dat het GAS-systeem elke gemeente toelaat maatwerk te leveren, antwoorde hij dat het zeer gevaarlijk is om justitie in maatwerk te vertalen. Een maatschappelijke reactie op overlast is nodig, stelde hij, maar de uitvoerende macht is hiervoor niet bevoegd, enkel het parket. De wet moet volgens hem voor iedereen hetzelfde zijn en de mensen moeten ook weten waar ze aan toe zijn. Zo vond hij dat de GAS-wet automatisch tot willekeur leidt als in de wet niet duidelijk gedefinieerd wordt wat overlast precies inhoudt. Hij vreest voor de effecten van de nieuwe wetgeving op jongeren aangezien het advies dat Jeugdraad verstrekt toch niet bindend is voor de gemeentebesturen. Wel kon hij zich vinden in financiële sancties voor jongeren vanaf 16 jaar indien zij werden aangesproken op hun eigen verantwoordelijkheid om deze te betalen.
Mathias Vander Hoogerstraete verlegde het debat van het juridische naar het sociaal-politieke. Het GAS-beleid doet niets aan de sociale problemen. Op het moment dat de crisis bij de armste lagen van de bevolking reeds hard toeslaat, dat de werkloosheid stijgt en reeds 1 op 7 Belgen in armoede leeft, stelde hij dat een toename van overlast en kleine criminaliteit een logisch gevolg zijn. Om deze problemen op te lossen is er volgens TegenGAS nood aan een sociaal beleid dat onder andere voorziet in jobs voor iedereen, meer en beter publiek sanitair, degelijke voorzieningen voor jongeren, maar ook gratis huisvuilophaling. De GAS-boetes maakt volgens Mathias deel uit van het besparingsbeleid dat sociale problemen criminaliseert in plaats van ze op te lossen. Elke gemeente kan zeggen dat ze niet wil meewerken, ging hij verder, en op hoger niveau pleiten voor een echte hervorming van justitie. Maar de gevestigde politieke partijen gaan allemaal mee in het GAS-beleid omdat zij zelf verantwoordelijke zijn voor de situatie waar de jeugd zich vandaag in bevindt. Het stadsbestuur pleit zichzelf vrij en schuift de verantwoordelijkheid voor sociale problemen door naar individuen. Ook in Gent, voegde hij eraan toe, zijn GAS-sancties reeds gebruikt tegen betogende jongeren zoals men de combitaks vroeger gebruikte om aan te tonen dat willekeur, rechtsonzekerheid en het inperken van democratische rechten inherent zijn aan het GAS-beleid.
