Winsthonger. “The Secret Financial Life of Food”

Het Engelstalige boek ‘The Secret Financial Life of Food’ brengt een beeld van de geschiedenis van handel en hoe speculatie op voedsel ontstond. Er wordt slechts terloops ingegaan op de economische krachten die verantwoordelijk zijn voor de groeiende handel en het feit dat bepaald voedsel meer gebruikt wordt dan andere. Er wordt ook niet uitgelegd hoe het voedsel uiteindelijk in de supermarkt terecht komt. Met de golf van speculatie na de droogte van vorig jaar in de VS en de voedselschandalen in Europa, blijkt de actualiteit van het thema.

Recensie door Iain Dalton

Kara Newman beschrijft hoe de financiële handel in voedsel uit de fysieke markt voortkwam. Toen Chicago een centraal verkooppunt voor vee werd, waren er negen slachthuizen langs verschillende spoorwegen naar de stad. Omwille van praktische redenen werd dit gecentraliseerd. Het vervoeren van vee van het ene slachthuis naar het andere op zoek naar kopers, was immers tijdrovend en zorgde ervoor dat het drukke verkeer verder vast liep. Maar de handelaars moesten dan wel voldoende vee kunnen garanderen voor hun slachthuis.

De speculatie op Futures – toekomstige leveringen van goederen – gebeurde door dezelfde speculanten die verantwoordelijk waren voor de huidige crisis. Newman probeert aan te tonen dat de oorsprong van deze handel ook praktisch nut had. De verkoop van toekomstig te leveren producten liet de producenten en de kopers toe om hun product te beschermen en een specifieke prijs af te spreken voor een toekomstige levering van goederen. Dit liet toe om de risico’s van een grote prijsverandering tussen het aangaan van het contract en de effectieve levering te beperken.

Voor een handel in toekomstige goederen is het nodig dat een bepaalde hoeveelheid in een specifieke periode kan geproduceerd worden. Voor voedsel werd dat pas een kwestie toen grotere opkopers en leveranciers begonnen te ontstaan, samen met de ontwikkeling van verbeterde opslag en transportmogelijkheden. Een aantal voedselwaren, zoals kruiden, zijn gemakkelijker te verhandelen en kenden al een wereldwijde verspreiding via handel in de jaren 1600. Voor vlees daarentegen is bijvoorbeeld nood aan koeling.

Naarmate de markten groter werden, kwamen er ook speculatieve handelaars en die komen ook aan bod in het boek van Newman. De auteur brengt enthousiast het verhaal van enkele speculanten die hun weg op de markt zoeken en vinden. Deze verhalen maken duidelijk hoe zelfvernietigend de markt is als er rijkdom geaccumuleerd wordt in de handen van enkelingen die proberen om de prijzen te manipuleren.

Op bepaalde ogenblikken was de voedselindustrie zo hard aangetast door speculatie dat de overheid moest tussenkomen om de handel in toekomstige producten aan banden te leggen of te verbieden. In 1955 bijvoorbeeld kregen twee handelaars de volledige markt van toekomstige ajuinleveringen in handen. De ajuinhandel was voorheen goed voor 20% van de handel op de beurs van Chicago. De twee handelaars verkochten hun positie en de prijs voor ajuinen zakte ineen. Het ging zo ver dat de zakken waarin de ajuinen zaten meer waard waren dan de ajuinen zelf.

Newman legt ook uit hoe sociaal-economische krachten een rol spelen in het bepalen welke voedselproducten een grotere impact krijgen. De Amerikaanse teelt van sojabonen, het tweede meest verhandelde gewas na maïs, nam enorm toe op het ogenblik dat katoenplanten begin 20ste eeuw werden getroffen door epidemie. Voorheen werd olie op basis van katoenzaden veel gebruikt in de verfindustrie en de zaden werden ook gebruikt in diervoeder. Beiden werden vervangen door producten op basis van sojabonen die veel meer opbrachten als ze intensief werden geteeld.

Een gevolg hiervan was dat er gezocht werd naar andere mogelijkheden om sojabonen te gebruiken om de toenemende productie in stand te houden. Er werd gekeken naar de mogelijkheid van vleesvervangende producten, lijm, kippenvoeder,… In de jaren 1940 bouwde Ford een wagen waarvan de lambrisering aan de buitenkant van soja werd gemaakt.

Het zwakke punt van het boek is dat er weinig analyse wordt geboden over de huidige situatie. De auteur vermeldt dat de Commodities Futures Trading Commission een beslissing nam om de omvang van contracten voor toekomstige leveringen te beperken. Maar er wordt weinig meer over gezegd. De stijgende voedselprijzen vandaag worden door Newman toegeschreven aan de toenemende vraag vanuit de neokoloniale wereld, zonder erop te wijzen dat velen onvoldoende toegang tot degelijk voedsel hebben. Het boek brengt heel wat nuttige informatie, maar voor antwoorden op prangende vragen rond de impact van het kapitalisme op de voedselindustrie moet je elders zijn.